Morgunblaðið - 16.10.2001, Blaðsíða 21

NEYTENDUR
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 16. OKTÓBER 2001 21
NORÐURLANDARÁÐ vill setja
greiningu á matvöru og annarri
vöru inn í stundatöflur, að því er
segir í fréttatilkynningu frá Norð-
urlandaráði. Leggur Evrópunefnd
ráðsins til að neytendamál verði
gerð að skyldu-
fagi. Að mati
nefndarinnar mun
slík kennsla gera
nemendur betur í
stakk búna til þess
að taka virkan
þátt í neytendamarkaði og að taka
skynsamlegar ákvarðanir um val á
matvöru og annarri neysluvöru.
„Ekki þarf mikið ímyndunarafl
til þess að skilja af hverju neyt-
endur treysta ekki á gæði þeirrar
matvöru sem til boða stendur í
verslunum. Á hverjum degi birta
fjölmiðlar fréttir af sjúkdómum í
skepnum, svo sem kúariðu og gin-
og klaufaveiki og fjallað er um
díoxín-mengun í fiski, eiturefni í
gænmeti, hormóna í kjöti og erfða-
breytt matvæli. Neytendur þurfa
að taka afstöðu til slíkra stað-
reynda í sínum daglegu inn-
kaupum,“ segir í frétt frá Norð-
urlandaráði.
Tillagan verður til umfjöllunar á
þingi Norðurlandaráðs í Kaup-
mannahöfn 29.-31. október.
Neytendavernd
verði skyldufag
í skólum
RÁÐSTEFNA undir yfirskriftinni
matur – hollusta – pólitík verður
haldin næsta föstudag á Grand Hót-
eli klukkan 13, matvæladegi Mat-
væla- og næringarfræðafélags Ís-
lands, en hann hefur verið árviss
viðburður frá 1993.
Einn fyrirlesara er dr. Aileen Ro-
bertson, sem kemur frá skrifstofu
Alþjóðaheilbrigðisstofnunarinnar
(WHO) í Kaupmannahöfn.
Nefnir Robertson að talið sé að
um 130 milljónir Evrópubúa verði
árlega fyrir smiti af völdum sjúk-
dóma sem berast með matvælum.
„Tíðni offitu er 20-30% meðal full-
orðinna og fer vaxandi meðal barna.
Afleiðingin er aukin hætta á hjarta-
sjúkdómum, sumum gerðum
krabbameins og sykursýki. Talið er
að kostnaður vegna offitu nemi
sums staðar 7% af útgjöldum rík-
isins vegna heilbrigðismála. Um
þriðjungur hjartasjúkdóma, helsta
dánarorsökin [í Evrópu], er til kom-
inn vegna rangrar næringar og
hægt væri að koma í veg fyrir 30-
40% krabbameins með betra mat-
aræði.“
Guðmundur Ólafsson lektor við
Viðskiptaháskólann í Reykjavík
fjallar um þróun matvöruverðs og
áhrif stjórnvalda á verðmyndun
matvöru. Guðmundur skoðar tíma-
bilið frá 1990-2000 þar sem meðal
annars kemur fram að undir lok
áratugarins fari að „bera á sérstök-
um hækkunum sem eiga sér enga
samsvörun í þróun erlendis“. Dæmi
um vörur sem hækka eru grænmeti
og ávextir, brauð og kornmeti, plöt-
ur, diskar og filmur, íþróttavörur,
tómstundavörur og leikföng. Segir
Guðmundur þessar hækkanir „ein-
göngu virðast eiga rætur að rekja til
markaðsaðstæðna innanlands. Þess-
ar mikilvægu neysluvörur taka und-
ir sig stökk og hækka mikið upp úr
1998, sérstaklega eftir vorið 1999“.
Guðlaugur Stefánsson yfirhag-
fræðingur Samkeppnisstofnunar
fjallar um hátt grænmetisverð og
hvað sé til ráða. Meðal annars kem-
ur fram að verðlag á grænmeti hér-
lendis hafi hækkað mun meira en í
Evrópulöndum sem tekin eru til
samanburðar. Þar hafi verðlag á
grænmeti að árstíðasveiflum sleppt-
um hækkað mjög lítið, og jafnvel
lækkað.
Laufey Steingrímsdóttir forstöðu-
maður Manneldisráðs fjallar um
stefnu stjórnvalda í manneldismál-
um. Laufey bendir meðal annars
áað sykur sé tollfrjáls varningur
meðan grænmeti sæti háum tolli á
vissum árstímum. „Slík verðlags-
stefna stríðir tvímælalaust gegn
hollustusjónarmiðum, hún heldur
ekki aðeins upp verði heldur stuðlar
að neikvæðri umræðu og skaðar
þannig ímynd grænmetis. Sam-
kvæmt útreikningum Hagstofunnar
á vísitölu neysluverðs í ágúst fara
aðeins 1,2% af útgjöldum heimil-
anna til grænmetis- og kartöflu-
kaupa. Til samanburðar fara 3,2% í
kjöt, 3% í mjólk, osta og egg og 1,6%
í gosdrykki og safa. Sælgætisútsjöld
heimilanna eru jafnvel meiri en út-
gjöld til grænmetis, eða 1,7%.“
Loks fjallar Þorlákur Karlsson
frá Gallup um tengsl milli lífsstíls og
bakgrunns fólks og neysluvenja.
Íslenskar fjölskyldur eyða
meiru í sælgæti en grænmeti
1,2% af útgjöldum heimila eru
vegna grænmetiskaupa.