Morgunblaðið - 03.11.2001, Blaðsíða 12

FRÉTTIR
12 LAUGARDAGUR 3. NÓVEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
S
jávarútvegsráðherra
mælti í gærmorgun fyrir
frumvarpi um breytingar
á lögum um stjórn fisk-
veiða, að því er varðar
krókaaflamarksbáta.
„Við upphaf þessa fiskveiðiárs,
sem hófst 1. september 2001, komu
til framkvæmda ákvæði laga nr. 1/
1999 um nýja skipan veiða króka-
báta. Eru nú í gildi tvö kerfi um veið-
ar krókabáta, annars vegar króka-
aflamarkskerfi og hins vegar
sóknarkerfi með framseljanlegum
sóknardögum. Þegar liggur fyrir að
tæplega 600 bátar verða í krókaafla-
markskerfinu en rúmlega 200 í því
síðarnefnda,“ segir í athugasemdum
með frumvarpinu, en í því er lagt til
að hlutur krókaaflamarksbáta verði
aukinn nokkuð í ýsu, steinbít og ufsa
og þeim verði jafnframt úthlutað
aflahlutdeild í keilu, löngu og karfa.
Þá er lagt til að krókaaflamarks-
bátum, sem voru á föstu þorskaflahá-
marki, verði gefinn kostur á veiði-
leyfi með dagatakmörkunum. Þá
verði heimilað að skipt sé á króka-
aflamarki og almennu aflamarki,
enda sé um jöfn skipti að ræða þann-
ig að ekki verði um breytingu á heild-
arþorskígildistonnum að ræða innan
hvors kerfis.
Ennfremur verði ráðherra heimilt
að úthluta allt að 1.000 lestum af ýsu
og 1.000 lestum af steinbít til báta
sem gerðir eru út frá sjávarbyggðum
sem eru verulega háðar veiðum
krókaaflamarksbáta.
Í frumvarpinu er ennfremur lagt
til að breytt verði ákvæði 5. gr. um
gerðir veiðileyfa og kveðið verði
skýrt á um að sömu reglur gildi að
jafnaði um krókaaflahlutdeild og
krókaaflamark og gilda um aflahlut-
deild og aflamark. Loks er lagt til að
heimilt verði að koma með afla að
landi sem reiknast ekki til aflamarks
veiðiskips, enda renni andvirði þess
afla til Hafrannsóknastofnunarinn-
ar. Er lagt til að sú heimild gildi til
loka ársins 2002 og er gert ráð fyrir
að hún verði endurskoðuð í ljósi
reynslunnar.
„Slíkt misrétti ógnar
grundvelli kerfisins“
Ráðherra sagði, er hann mælti
fyrir frumvarpinu, að við umfjöllun
um skipan veiða krókabáta verði
ekki horft framhjá þeirri gífurlegu
aukningu sem orðið hefði á veiðum
þeirra, einkum þó þorskaflahá-
marksbáta í þeim tegundum sem
þeir hafi getað stundað frjálsar veið-
ar á.
„Hafa veiðar þeirra frá fiskveiði-
árinu 1996/1997 til fiskveiðiársins
2000/2001 aukist frá því að vera
4,45% af heildarafla ýsu upp í 25,5%
og aukningin úr steinbít hefur verið
úr 21,96% í 54,1% steinbítsafla á
sama tíma,“ sagði hann. Sagði hann
að þegar þorskaflahámarkskerfinu
var komið á 1995, hafi ekki verið talin
ástæða til að takmarka veiðar slíkra
báta í öðrum tegundum, þar sem ríf-
lega 80% af afla þeirra hefði verið
þorskur. Þetta hefði hins vegar gjör-
breyst á seinni árum og veiðar á ýsu
og steinbít orðið sífellt stærri hluti
heildarafla slíkra báta.
„Frjálsar veiðar eins flokks skipa,
sem óhjákvæmilega ganga á afla-
heimildir annarra skipa, ganga ekki
til lengdar. Slíkt misrétti ógnar
grundvelli kerfisins og auk þess er
mjög vafasamt að slíkt standist jafn-
réttiskröfur stjórnarskrárinnar,“
sagði ráðherra ennfremur.
Svanfríður Jónasdóttir (S) sagði
það fagnaðarefni að sjávarútvegs-
ráðherra væri nú loks kominn í hóp
þeirra sem flutt hefðu um það tillög-
ur á undanförnum árum að umbuna
ætti sjómönnum fyrir að koma með
allan afla að landi, fremur en að refsa
þeim eins og hefði verið tilhneiging-
in. Benti hún hins vegar á í andsvari
að með frumvarpinu væri verið að
reyna að ná utan um smábátahópinn
og að reyna að gera flestum smá-
bátaeigendum lífið bærilegra. M.a.
væri þeim sem völdu krókaaflamark
vorið 1999, en kæmu illa út úr kvóta-
setningu, leyft að velja aftur. Gerði
hún því að umtalsefni smábáta á afla-
marki, sem hún sagði marga hafa
mjög litla aflahlutdeild, sífellt
minnkandi, og margir þeirra báta
næðu að lifa með grásleppuveiðum á
vorin. Velti Svanfríður því upp hvers
vegna þessi eini hópur smábáta væri
ekki hafður til hliðsjónar í frumvarp-
inu. Kvaðst hún myndu beita sér fyr-
ir því að þetta mál yrði skoðað sér-
staklega í meðförum
sjávarútvegsnefndar.
Pétur H. Blöndal (D) tók undir
ánægju Svanfríðar með breytingar í
þá átt að hamla gegn brottkasti.
Aukinheldur velti hann því upp
hvernig finna ætti sjávarbyggðir
sem væru verulega háðar veiði
krókaaflamarksbáta. Sagði hann
slíkt geta orðið vandkvæðum bundið,
ekki síst eftir sameiningu sveitarfé-
laga.
„Ætla menn að líta á Ísafjarðar-
kaupstað sem einn, eða taka út hvert
kauptún fyrir sig, þannig að Flateyri
og Suðureyri væru sérstakar sjávar-
byggðir?“ spurði Pétur og velti því
upp um leið hvort þá mætti ekki
skipta stærri bæjum og borg upp í
einstök hverfi sem háð gætu verið
veiðum slíkra báta.
Sjávarútvegsráðherra svaraði því
til að engar reglur hefðu enn verið
settar um það hvernig að skilgrein-
ingu sjávarbyggða verði staðið.
„Þetta verður skoðað á efnislegum
forsendum þannig að þessar heim-
ildir nýtist þeim sem verða fyrir afla-
samdrætti vegna þessa. Sameining
sveitarfélaga að undanförnu hefur
auðvitað gert slíka skilgreiningu erf-
iðari og þess vegna er vísað til sjáv-
arbyggða, en ekki sveitarfélaga,“
sagði ráðherrann.
Grafið undan hagsmunum
smábátasjómanna
Hjálmar Árnason, þingmaður
Framsóknarflokks, vísaði til þess að
undanfarinn áratug hefðu smábátar
komið mörgum tugum sinnum til
umræðu á Alþingi. „Enn koma mál-
efni smábáta til umræðu og enn eru
skiptar skoðanir um málefni þeirra,“
sagði hann og gagnrýndi þá einföldu
mynd sem gefin hefði verið í um-
ræðunni að með því að leysa vanda
smábáta væri verið að ganga á hags-
muni aflamarksbáta.
„Ég tel þetta vera mikla einföldun
og beinlínis rangt. Þetta er algjör
óþarfi og augljóslega gert í þeim eina
tilgangi að grafa undan hagsmunum
smábátaútgerðarinnar,“ sagði
Hjálmar, sem tekið hefur afstöðu
gegn kvótasetningu smábáta, svo
sem kunnugt er. Hann er ekki eini
stjórnarliðinn sem það hefur gert,
því Einar Oddur Kristjánsson (D)
hefur haft uppi um það stór orð og
sagði á Alþingi í gær að með frum-
varpi sjávarútvegsráðherra nú væri
verið að „klóra aðeins í bakkann“.
Einar Oddur rifjaði upp baráttu
sína og margra annarra gegn kvóta-
setningunni og sagði marga góða
menn gengna upp að hnjám og þeir
hefðu „boðið alls konar boð, alls kon-
ar boð til þess að koma í veg fyrir
þetta, en ekki tekist. Því miður. Ég
hef margsinnis sagt það opinberlega
að ég teldi þetta ákaflega hörmulega
ákvörðun. Ég tel hana skaða íslenska
landsbyggð gríðarlega mikið, hinar
dreifðu byggðir, sjávarþorpin litlu og
raunar efnahagslífið í heild,“ sagði
Einar Oddur og kvaðst lítið gefa fyr-
ir þá sem héldu því fram að ógn staf-
aði af frjálsum veiðum smábáta.
Sagði hann slíkan málflutning vera
barnalegan.
Einar Oddur kvaðst verða að leið-
rétta þau orð sjávarútvegsráðherra
um að sátt ríkti um frumvarpið. Taldi
hann það gróflega missagt, því um
þetta væri auðvitað engin sátt, held-
ur bullandi ósætti í báðum stjórnar-
flokkum.
„Hið rétta er að þetta varð niður-
staða. Þetta varð niðurstaðan og ég
ætla að flestir ef ekki allir stjórnar-
þingmenn hafi heitið því að styðja
efni þess í meginatriðum. Þetta var
niðurstaðan, því að með þessu frum-
varpi er þó tekinn sárasti broddurinn
úr þessari aðgerð. Það er komið til
móts við byggðirnar smáu með að-
gerðum sem eiga að hjálpa, þótt því
fari fjarri að það jafnist á við þann
mikla skaða sem af breytingunni
hlýst,“ sagði Einar Oddur.
Einar Oddur lét það koma skýrt í
ljós að efnislega væri hann mun frek-
ar sammála þingmannafrumvarpi
Guðjóns A. Kristjánssonar, Frjáls-
lynda flokknum, um óbreytt kerfi
smábátaveiða, en hann mæti það
hins vegar svo að litlar eða engar lík-
ur væru til þess að það næði fram að
ganga.
Fjölmargir þingmenn, úr öllum
stjórnmálaflokkum sem sæti eiga á
Alþingi, tóku þátt í umræðu um
frumvarp ráðherra og fór svo að
fresta varð umræðunni síðdegis í
gær þegar enn voru hið minnsta tíu
þingmenn á mælendaskrá. Áhersla
var lögð á að afgreiða frumvarpið til
þingnefndar úr fyrstu umræðu fyrir
nk. þriðjudag, þar eð Árni M. Mat-
hisesn, sjávarútvegsráðherra, og
Einar K. Guðfinsson, formaður sjáv-
arútvegsnefndar Alþingis, eru báðir
á leið úr landi í opinberum erinda-
gjörðum nú um helgina. Náðist um
það samkomulag milli allra þing-
flokka að halda umræðu um frum-
varpið áfram á mánudag og ljúka
henni þá, jafnvel þótt þeir Árni og
Einar verði þá fjarverandi. Er ekki
að efa að hart verður áfram tekist á
um stjórn fiskveiða og smábátana þá.
Morgunblaðið/Jim Smart
Einar Oddur Kristjánsson, þingmaður Vestfirðinga, var áberandi í umræðunni um krókabáta á Alþingi í gær.
Ráðherra segir
gífurlega aukningu
á veiðum krókabáta
„Frjálsar veiðar eins flokks skipa, sem óhjákvæmilega ganga á
aflaheimildir annarra skipa, ganga ekki til lengdar,“ var meðal
þess sem Árni M. Mathiesen, sjávarútvegsráðherra, sagði við um-
ræður um frumvarp hans um krókaaflamarksbáta á Alþingi í gær.
Björn Ingi Hrafnsson fylgdist með líflegum umræðum sem ekki
fór nálægt því að tækist að ljúka fyrir helgi, eins og að var stefnt.
Hlutur krókabáta aukinn í ýsu, steinbít og ufsa og úthlutað aflahlutdeild í keilu, löngu og karfa
bingi@mbl.is
EINAR Oddur Kristjánsson (D)
héltlíklega þá ræðu sem vakti
mesta athygli við umræður um smá-
bátana í gær. Þetta var mikil eld-
ræða, þar sem víða var drepið niður
og m.a. fitjað upp á einu af grund-
vallaratriðum þingmennskunnar,
að fara eftir sinni eigin samvisku.
Um fiskveiðistjórnarkerfið sagði
Einar Oddur þetta: „Á þeim sextán
eða sautján árum sem liðin eru frá
því við fórum að stjórna fiskveið-
unum er ástæða til þess að horfast í
augu við þá bláköldu staðreynd að
okkur hefur miðað aftur á bak en
ekki áfram. Aftur á bak á öllum
sviðum. Ég tel að við verðum að
horfast í augu við þetta. Við kom-
umst ekki hjá því,“ sagði hann.
Einar Oddur tók bolfiskinn sem
dæmi. „Við veiðum 50%, kannski
60% af því sem við veiddum af bol-
fiski hér áður fyrr í frjálsri veiði.
Sjávarbyggðirnar kringum Ísland
byggðust til þess að taka á móti
fiski sem veiddur var á Íslands-
miðum. Þess vegna urðu þær til og
það er engin önnur forsenda fyrir
tilveru þeirra. Menn ræða mikið um
stöðu landsbyggðarinnar. Ég full-
yrði að þetta er hennar aðalvandi.“
Hann sagði að enginn vildi ræða
þessi mál. „Það ræðir enginn um
það að okkur hefur hér stórlega
mistekist. Að við notum nú þrefalt
meira vélarafl til að ná helmingi
minni fiski. Ég sé ekki að fjölmiðlar
ræði þetta eða prófessorar sem fara
þó vítt um heiminn að kynna þetta
stjórnkerfi. Ég sé ekki að stjórn-
málaflokkarnir taki á þessum mál-
um. Allir flokkarnir fimm eru nú
komnir í deilur og skiptast í tvennt.
Tveir þeirra vilja fara á leið að
koma á smá veiðileyfagjaldi en þrír
þeirra vilja fyrna veiðiheimildir og
úthluta síðan aftur.“
Sagði Einar Oddur að með þessu
væru flokkarnir allir að drepa mál-
inu á dreif. Sjálfur sagðist hann
ekki nenna að taka afstöðu til þess
hvort hann væri með eða á móti
hóflegu gjaldi eða fyrningu. Slíkt
breytti engu um þá skelfilegu stöðu
sem komin væri upp að fisk-
veiðistjórnin hefði mistekist með
öllu.
Hann vísaði m.a. til þess að í
nokkur ár eftir gildistöku kvóta-
kerfisins hefðu reyndir sjómenn
horft í sjóinn og sagt þar meira af
fiski en tölur Hafró gæfu til kynna.
Nú bæri annað við, allir væru sam-
mála um minnkandi fiskgengd.
„Ef við horfumst ekki í augu við
þetta, þá er voðinn vís fyrir þetta
þjóðfélag,“ sagði Einar Oddur
Kristjánsson og sagði þörf á að
velta upp hverjum einasta steini til
þess að finna lausn, því þetta væri
stærsta efnahagsvandamál þjóð-
arinnar; allt annað væri hjómið eitt.
Einar Oddur Kristjánsson
„Okkur hefur hér stórlega mistekist“