Morgunblaðið - 16.12.2001, Blaðsíða 22

22 SUNNUDAGUR 16. DESEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Kynnum í
Lyf og heilsu, Hamraborg, mánudag 17. des. kl. 13-17.
Lyf og heilsu, Mjódd, þriðjudag 18. des. kl. 13-17.
Lyf og heilsu, Mosfellsbæ, þriðjudag 18. des. kl. 14-18.
Lyf og heilsu, Austurveri, miðvikudag 19. des. kl. 14-18.
Lyf og heilsu, Austurstræti, miðvikudag 19. des. kl. 13-17.
oroblu@sokkar.is
skrefi framar
20% afsláttur
af öllum sokkum og sokkabuxum.
Ef keypt er tvennt frá fylgir kaupauki.
efnum má nefna Afrekskonur í íþrótt-
um, verkefni jafnréttisnefndar og
ÍSÍ, en markmið þess var að auka
umfjöllun um konur í íþróttum og
koma þeim á framfæri sem fyrir-
myndum. Jafnréttisráðgjafi borgar-
innar átti sæti í ritnefnd jafnréttis-
handbókar fyrir grunnskóla.
Reykjavíkurborg og Háskóli Íslands
gerðu með sér samstarfssamning um
jafnréttisrannsóknir. Borgin hratt úr
vör verkefninu Karlar og fæðingaror-
lof, sem var m.a. ætlað að þrýsta á
löggjafarvaldið um að feðrum yrði
tryggður sjálfstæður réttur til fæð-
ingarorlofs, en það var fyrsta jafn-
réttisverkefni hér á landi sem naut
styrks frá ESB. Þá var einnig unnið
að verkefninu Kvennaefling í þágu
jafnréttis, en meginmarkmið þess var
að efla konur til stjórnmálaþátttöku í
breiðum skilningi. Borgin átti einnig
aðild að verkefninu Gæði og jafnræði
í ákvörðunartöku á sveitarstjórnar-
stigi, þar sem skoðaður var hlutur
kvenna í sveitarstjórnum og hvaða
hindranir sé að finna fyrir jafnri
ákvarðanatöku karla og kvenna á
sveitarstjórnarstigi.
Síðasta stóra jafnréttisverkefnið
var Hið gullna jafnvægi, sem fjallaði
um hvernig fyrirtæki gætu þróað
starfsmannastefnu sem bætt gæti
jafnvægið milli einkalífs og starfs. 35
fyrirtæki tóku þátt í verkefninu hér á
landi, en því var stýrt í náinni sam-
vinnu við IMG-Gallup. „Framlag
Gallup skipti sköpum fyrir verkefnið,
bæði fræðilega og hvað varðar alla
ráðgjöf til þátttökufyrirtækjanna. Ég
held að Hið gullna jafnvægi hafi að
mörgu leyti breytt orðræðunni um
jafnréttismál hér á landi. Góðan ár-
angur þess má líka rekja til þess að
verkefnið varð sameiginlegur lær-
dómsvettvangur fjölmargra aðila auk
þátttökufyrirtækjanna, svo sem Sam-
taka atvinnulífsins, stéttarfélaganna,
Jafnréttisstofu og fleiri, en allir þessir
ólíku aðilar komu að verkefninu af
miklum heilindum.“
Kostnaður þarf ekki að leggjast á
skattborgara
Hildur segir að verkefni á sviði
jafnréttismála þurfi ekki að vera
kostuð af fé skattborgaranna. „Hið
gullna jafnvægi skilaði t.d. tekjum
vegna þátttökugjalds fyrirtækja, ráð-
stefnugjalda og styrkja frá Evrópu-
sambandinu, íslenskum fyrirtækjum
og stéttarfélögum. Verkefnið er lýs-
andi fyrir að þegar góð hugmynd
skýtur upp kollinum á réttum tíma,
unnið er samkvæmt góðri áætlun og
með réttum samstarfsaðilum, þá er
hægt að gera ótrúlega mikið. Það er
vandséð hverjir aðrir en Reykjavík-
urborg hefðu getað hrundið slíku
verkefni af stað, því borgin nær að
kalla til svo marga og ólíka aðila.“
Reykjavíkurborg ætlar að fylgja
eftir þeim árangri sem náðist með
Hinu gullna jafnvægi. „Við höfum
veitt fræðslu til fyrirtækja um hvern-
ig hægt sé að samræma einkalíf og
starf með sveigjanleika á vinnustöð-
um, sem kemur vinnuveitanda ekki
síður til góða en starfsmönnum.
Hvert fyrirtæki verður auðvitað að
móta slíkan sveigjanleika sjálft, á
grundvelli starfseminnar. Við völdum
fyrirtæki til samstarfs með það í huga
að ekki væri eingöngu um borgar-
stofnanir að ræða, en nú ætlum við að
fylgja þessu eftir hjá þeim borgarfyr-
irtækjum sem tóku þátt í verkefninu
og borgarkerfinu í heild.“
Hildur segir að borgin muni ekki
veita öðrum fyrirtækjum ráðgjöf á
þessu sviði, enda sé það óþarfi, því við
vinnslu verkefnisins hafi skapast sér-
þekking t.d. hjá IMG-Gallup. „Við
verðum að þekkja okkar takmörk.
Styrkur Reykjavíkurborgar nýtist
vel til að koma svona verkefnum á
laggirnar, en þegar fræðsluefni ligg-
ur fyrir og sérþekking hefur mynd-
ast, þá er rétt að aðrir taki við keflinu.
Fyrirtæki og einstaklingar í borginni
eiga vissulega aðgang að mér til að fá
ráðgjöf um mótun jafnréttisstefnu og
alltaf er eitthvað um að leitað sé til
mín í þessu skyni. En auðvitað er það
Jafnréttisstofa sem hefur það lög-
bundna hlutverk að veita ráðgjöf í
jafnréttismálum gagnvart samfélag-
inu í heild.“
Ekki stjórnenda að meta hvað er
merkileg þörf
Hildur segir að meginniðurstaða
verkefnisins Hið gullna jafnvægi hafi
verið, að fyrirtæki bjuggu yfirleitt yf-
ir meiri sveigjanleika um vinnutíma
og vinnutilhögun en þau gerðu sér
grein fyrir. „Algengt er að alls konar
óformlegur sveigjanleiki viðgangist,
en hann er ekki endilega á allra vit-
orði. Þessi óformleiki gerir það að
verkum að hætt er við að fólki sé mis-
munað, eða að það telji að svo geti
verið, því það getur fengið ólíka úr-
lausn sinna mála. Þess vegna er mælt
með því að gera sveigjanleikann sýni-
legan, festa meginreglur í sessi og
efna til samræðu við starfsmennina
um hvernig hann er útfærður. Sveigj-
anleiki á vinnustað er auðvitað ekki
réttur manna, heldur ráðstafanir til
hliðar við formleg réttindi og þarf að
henta bæði fyrirtækinu og starfs-
mönnum, því þannig getur hann auk-
ið arðsemi beggja. Fyrirtæki veita oft
starfsmönnum rými til að bæta við
menntun sína, ungir karlmenn í tíma-
freku íþróttastarfi fá e.t.v. töluverðan
sveigjanleika og stjórnendur eru
sjálfir í alls konar klúbbastarfi, sem
kemur vinnu þeirra ekki við. En svo
er eins og annað ferli fari af stað, ef
starfsmaður þarf sveigjanleika vegna
veikra barna eða aldraðra foreldra.
Þess vegna leggjum við ríka áherslu á
að tala um samþættingu starfs og
einkalífs, en ekki fjölskyldulífs, því
ástæða starfsmanns fyrir óskum um
sveigjanleika á ekki að ráða af-
greiðslu mála hans. Það er ekki
stjórnenda að meta hvaða þarfir eru
merkilegar. En ávinningurinn er ótví-
ræður. Sveigjanleiki hefur jákvæð
áhrif á arðsemi og gæði þjónustunn-
ar. Það tókst okkur að sýna fram á
með verkefninu.“
Aðspurð hvort hún óttist afturkipp
í jafnréttismálum þegar þrengir að í
efnahagsmálum, segir Hildur að
ánægðir starfsmenn séu fyrirtækjum
enn mikilvægari í niðursveiflu en góð-
æri. „Það er mjög óskynsamlegt ef
fyrirtæki ætla að draga úr sveigjan-
leika í niðursveiflu, því það getur bitn-
að á gæðum starfseminnar og leitt til
verri samkeppnisstöðu fyrirtækisins,
auk þess sem lykilstarfsmenn gætu
beðið eftir fyrsta tækifærinu til að yf-
irgefa vinnustaðinn. Flugleiðir er
dæmi um fyrirtæki sem hefur gert
sér grein fyrir þessu. Þegar niður-
skurðarhnífnum var brugðið á loft
þar á bæ nýlega var gripið til sveigj-
anlegri lausna til að koma í veg fyrir
að segja þyrfti upp fleira starfsfólki
en raunin varð. Það er líklegt að þess-
ir starfsmenn standi af sér niður-
sveifluna og verði enn tryggari fyr-
irtækinu fyrir vikið.“
Reynt að ná til sem
flestra borgarbúa
Jafnréttisstefna borgarinnar þarf
að ná til allra borgarbúa ef vel á að
vera, að mati Hildar. Hún bendir á að
reynt sé að hafa samfellu í starfinu, til
að ná til sem flestra. „Reykjavíkur-
borg og Iðntæknistofnun voru með
Brautargengisnámskeið, þar sem
konur voru hvattar til að hrinda eigin
viðskiptahugmyndum í framkvæmd.
Í kjölfarið stofnaði borgin, iðnaðar-
ráðuneytið og viðskiptaráðuneytið
Lánatryggingasjóð kvenna, sem
studdi konur til nýsköpunar í at-
vinnumálum. Svo má nefna átaks-
verkefni Námsflokka Reykjavíkur og
borgarinnar, Gangskör, sem miðaði
að því að bæta stöðu atvinnulausra
kvenna á aldrinum 40–59 ára. Verk-
efnið Karlar í fæðingarorlofi beindist
auðvitað að ungum feðrum í borginni.
Nú viljum við ná betur til nýbúasam-
félagsins og munum hugsanlega eiga
í samstarfi við Alþjóðahúsið, sem er
verið að setja á laggirnar. Loks má
svo nefna tölvuverkefni á leikskólun-
um, sem miðar að því að virkja stelp-
ur jafnmikið og stráka í tölvunámi.“
Starfsmat er jafnlaunatæki
Á næsta ári verður eitt stærsta
verkefni borgarinnar að hrinda af
stað starfsmati, sem byggist á því að
meta verðmæti starfa innan borgar-
kerfisins, óháð einstaklingunum sem
gegna þeim. „Starfsmat vegur þungt í
umræðunni um launamun karla og
kvenna og er í raun jafnlaunatæki.
Það er eina raunhæfa leiðin til að upp-
fylla þau lagatilmæli að greiða konum
og körlum sömu laun fyrir jafnverð-
mæt og sambærileg störf. Reykjavík-
urborg hefur verið með ólíka kjara-
samninga við hina ýmsu starfshópa,
en í síðustu samningum við helstu við-
semjendur borgarinnar var ákveðið
að taka upp starfsmat og samræma
launakerfi og réttindi þessa hóps.
Þessi ákvörðun nær til 86% þeirra
starfsmanna borgarinnar sem við
semjum við.“
Reykjavíkurborg mun styðjast við
breskt starfsmatskerfi, sem er samið
fyrir sveitarfélög, að tilstuðlan at-
vinnurekenda og stéttarfélaga.
Breska jafnréttisráðið átti einnig hlut
að gerð kerfisins. „Núna er búið að
þýða kerfið yfir á íslensku og til-
raunakeyrslu á því lýkur á næstu
mánuðum. Það er tölvutækt og þegar
það verður komið í gagnið getum við
fengið samanburð um allt sem nöfn-
um tjáir að nefna, í stað þess að leggja
háar fjárhæðir í tímafrekar úttektir
og þurfa svo að bíða niðurstöðunnar
svo mánuðum skiptir. Reyndar er
sveitarstjórnarstigið allt að taka upp
sama kerfi og er víðtæk samvinna
milli Reykjavíkurborgar og launa-
nefndar sveitarfélaganna um til-
raunakeyrsluna. Með þessu hefur
sveitarstjórnarkerfið tekið algjöra
forystu í jafnlaunamálum. Ég tel
þetta merkilegan og einstæðan
áfanga.“
Starfsmatinu á að vera lokið 1. des-
ember á næsta ári. Samningstíma-
bilinu lýkur hins vegar 31. nóvember
2005, svo borgin og viðsemjendur
hennar hafa þrjú ár til að semja um
hvernig laun verða löguð að niður-
stöðum þess. „Nýir kjarasamningar
verða með allt öðru sniði en áður hef-
ur þekkst, enda er þetta grundvall-
arbreyting þar sem markmiðið er að
ná öllum starfsmönnum Reykjavíkur-
borgar inn í eina launatöflu,“ segir
Hildur Jónsdóttir, jafnréttisráðgjafi
Reykjavíkurborgar.
rsv@mbl.is
Sveitarfélögin hafa
tekið algjöra forystu
í jafnlaunamálum.