Morgunblaðið - 16.12.2001, Blaðsíða 42

MINNINGAR
42 SUNNUDAGUR 16. DESEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Elsku Kata frænka
mín er allt í einu horfin
á braut. Hún var ein af þeim sem
mér fannst að mundu alltaf vera á
meðal okkar. Hún var bara þannig,
létt í lund, jákvæð, lífsglöð, heilsu-
hraust og lifði lífinu lifandi. Samt er
auðveldara að skilja og sætta sig við
hversu fljótt hún fór af því að það var
þannig sem hún var vön að hafa hlut-
ina. Hún var hugmikil og kunni bet-
ur við að vera ekki að neinu hangsi.
Fyrstu minningarnar eru frá
heimsóknum okkar systkinanna með
mömmu og pabba að Skálakoti. Kata
var mjög barngóð og jafnan ríkti
mikil eftirvænting að fá að fara
þangað og jólaboðin eru sérstaklega
eftirminnileg. Þá var spilað og ekki
var erfitt að fá skilning hjá Kötu á
því hvað strákarnir voru leiðinlegir
þegar þeir voru að svindla. Pabbi fór
yfirleitt í klippingu til Kötu og sátum
við krakkarnir um að fá að fara með.
Við vildum gjarnan hafa þær heim-
sóknir lengri, en hún var svo fljót að
klippa og pabbi var líka oft að flýta
sér eins og hún. Aldrei fórum við þó
heim án þess að þiggja veitingar og
nesti fengum við líka. Kötu var ým-
islegt til lista lagt, hún saumaði einu
sinni jólakjóla á okkur systurnar
sem okkur fannst svo flottir, prjóna-
flíkur hef ég líka fengið frá henni
sem hafa verið svo fallegar og vel
unnar. Ég man líka hvað mér fannst
merkilegt þegar Kata var fengin til
hjálpa kindum sem áttu erfitt með
burð.
Kata var svo ung í anda og for-
dómalaus, ungir jafnt sem aldnir löð-
uðust að henni, enda var hún ein-
staklega hreinskiptin, heiðarleg og
gefandi. Eftir að þau Bjarni fluttu í
Hvolsvöll og hún svo á Kirkjuhvol
var jafn notalegt að koma í heim-
sókn. Hlýlegar móttökur og alltaf
voru veitingar á borðum og svo nesti
fyrir smáfólkið. Þegar ég hitti hana í
veislum var hún yfirleitt með góð-
gæti í töskunni sinni sem börnin
nutu góðs af. Ef Bjarni minn var
ekki með mér, þá bað hún mig fyrir
sendingu til hans og hann var ekki
hár í loftinu þegar hann vissi hvar
Kata ætti heima.
Með þessum orðum kveð ég elsku
Kötu frænku mína, ég mun sakna
símtalanna við hana og heimsókn-
anna til hennar.
Ég sendi Magga, Viðari, Rúnu,
Birnu og fjölskyldum þeirra innileg-
ar samúðarkveðjur.
Guð geymi þig, elsku Kata mín.
Elín Pálsdóttir.
Stór og glæsilegur systkinahópur
ólst upp í Steinum undir Eyjafjöllum
á öðrum og þriðja tugi 20. aldar, börn
Magnúsar Tómassonar og Elínar
Bárðardóttur ljósmóður, sem reistu
sér þar hús um þjóðbraut þvera árið
1909. Fjórir synir þeirra urðu góð-
bændur í sveit sinni, Tómas í Skarðs-
hlíð, Bárður í Steinum, Sigurbergur í
Steinum og Páll í Hvassafelli (Stein-
um). Tvær dætranna urðu húsfreyj-
ur í sveit, Katrín í Skálakoti undir
Eyjafjöllum og Vigdís á Herjólfs-
stöðum í Álftaveri. Höfuðborgina
prýddu tvö þeirra systkina, Óskar
bifreiðarstjóri og Þyrí Marta. Þar
bjó og fóstursystirin, Kristbjörg
Óskarsdóttir. Gæðadrengurinn Rút-
ur dó af slysförum í Reykjavík 1947,
aðeins 26 ára gamall. Í Reykjavík lá
leið mín oft í Tjarnargötu 16 til hinn-
ar mikilhæfu og skemmtilegu hús-
freyju Þyríar frá Steinum. Ekki
gleymist hve gaman var að blanda
KATRÍN MARTA
MAGNÚSDÓTTIR
✝ Katrín MartaMagnúsdóttir
fæddist í Steinum
undir Eyjafjöllum
22. október 1918.
Hún lést á Landspít-
ala – háskólasjúkra-
húsi í Fossvogi 5.
desember síðastlið-
inn og fór útför
hennar fram frá
Ásólfsskálakirkju í
V-Eyjafjöllum 15.
desember.
við hana geði í rabbi um
lífið og líðandi stund yf-
ir ilmandi kaffibolla. Á
Austursveitum átti ég
alloft fagnaðarfundi hjá
Vigdísi og Hirti á Herj-
ólfsstöðum og þar var
jafnan veisluborð búið
gesti. Mikð hefðu Eyja-
fjöll farð á mis við
hefðu Magnús og Elín
ekki tekið þar heima
með sín mannvænlegu
börn.
Magnús Tómasson,
bóndi og kaupmaður í
Steinum, var fæddur á
Hrútafelli undir Eyjafjöllum, sonur
Tómasar Tómassonar bónda þar og
konu hans, Katrínar Jónsdóttur frá
Undirhrauni í Meðallandi. Góðar
ættir stóðu að þeim hjónum. Föður-
móðir Magnúsar var Vilborg systir
Guðmundar Brynjólfssonar hins
ríka á Keldum. Tómas á Hrútafelli
átti m.a. ætt að rekja til Þorbjargar
systur séra Jóns Þorlákssonar á
Bægisá.
Elín á Steinum var dóttir Bárðar
Pálssonar bónda á Raufarfelli undir
Eyjafjöllum og konu hans, Ólafar
Ólafsdóttur. Bæði voru þau Austan-
sveitamenn, Bárður frá Hunkubökk-
um á Síðu og Ólöf frá Syðri-Steins-
mýri í Meðallandi. Um ættir þeirra
er auðvelt að fræðast í gagnmerku
riti Björns Magnússonar prófessors,
Vestur-Skaftfellingar I–IV. Bárður
á Raufarfelli og Ólafur sonur hans
létust í hörmulegum skipskaða undir
Eyjafjöllum 19. maí 1890. Ólöfu
ekkju hans brast ekki hug né dug til
að halda áfram búskap með styrk
barna sinna og átti síðar eftir að
hjálpa Elínu dóttur sinni við að koma
barnahópi hennar á legg. Tveir
bræður Elínar urðu öndvegisbænd-
ur undir Eyjafjöllum, þeir Jón í
Drangshlíðardal og Páll í Ytri-Skóg-
um. Þriðji bróðirinn í bændastétt var
Páll í Kerlingardal. Þuríður Bárðar-
dóttir ljósmóðir, systir Elínar, var
mikils metinn borgari í Reykjavík.
Kristín systir þeirra, búsett í
Reykjavík, var einnig lærð ljósmóð-
ir. Við hana var gaman að blanda
geði, hún muldi ekki utan úr hlut-
unum í orðræðu. Fleiri voru Bárð-
arbörn. Tvö systkini Magnúsar í
Steinum bjuggu búi sínu undir Eyja-
fjöllum, Tómas á Hrútafelli og Vil-
borg í Hlíð.
Ekki gat meiri rausnargarð í sveit
en hjá Magnúsi og Elínu. Þar var
gestaönn alla daga ársins, öllum
fagnað af velvild og aldrei farið í
manngreinarálit. Ómælt var það sem
fór út af heimili í matbjörg og öðru til
þeirra sem minna máttu sín. Um það
hef ég skrifað eftirtektarverða frá-
sögn í bók minni „Sjósókn og sjáv-
arfang“. Heimilið í Steinum var á
alla grein til fyrirmyndar, búskapur
alltaf í blóma og vakandi fyrirhyggja
í öllum störfum utan bæjar og innan.
Skapfesta og reglusemi einkenndu
allt heimilishald og löngum var glatt
í ranni. Að því studdi uppvaxandi
æskufólk heimilis og gestafjöldinn
sem unninn var beini allan ársins
hring. Heimili Magnúsar og Elínar
var réttnefnd miðstöð mannlífs und-
ir Eyjafjöllum og var gestum þó víð-
ar gott að knýja dyra þar í byggð.
Nú eru það aðeins Vigdís frá Herj-
ólfsstöðum og Kristbjörg sem
standa eftir af æskuhópnum stóra
frá Steinum og er hér óbætanlegt
skarð fyrir skildi. Katrín frá Skála-
koti kvaddi lífið 5. þessa mánaðar
með 83 ár á baki en svo hress, lífs-
glöð og létt í anda nálega til loka-
dægurs að engum datt dauði í hug.
Hún var fædd í Steinum 22. október
1918 og fékk í skírn nafn ömmu sinn-
ar, húsfreyjunnar traustu á Hrúta-
felli, og bar með miklum sóma. Hún
ólst upp við þá hollu heimilismenn-
ingu í störfum og það jákvæða við-
horf til fólks og lífs sem fylgdi henni
til leiðarloka. Hún giftist 1941
Bjarna Ólafssyni bónda í Skálakoti
undir Eyjafjöllum og settist þar að
búi með honum og þá er komið að
öðrum þættinum í þessum minning-
um mínum um gott Fjallafólk.
Heimilið í Skálakoti hjá Ólafi Ei-
ríkssyni og konu hans Guðrúnu
Nikólínu Snorradóttur, foreldrum
Bjarna, tengdist mér sterkum bönd-
um allt frá barnæsku. Faðir minn og
Ólafur voru miklir vinir. Í kirkju-
ferðum að Ásólfsskála var oft komið
við í Skálakoti. Ég sé enn svo glöggt
fyrir mér gamla fólkið þar, foreldra
Ólafs og tengdaforeldra hans, sem
áttu þar elliathvarf. Fljótshlíðingur-
inn Ástríður Ólafsdóttir frá Grjótá,
móðir Nikólínu, var sagna- og vísna-
sjóður og Snorri maður hennar kom
góðrar minningar hvert vor suður að
Vallnatúni til að búa reipasafn föður
míns undir sláttinn. Til Ástríðar er
líklega að rekja söngást og söng-
mennt Skálakotsættar sem nú rís
hæst hjá óperusöngkonunni Elínu
Ósk Óskarsdóttur.
Ólafur í Skálakoti missti konu sína
1933. Hörðum höndum vann hann
fyrir búi sínu og börnum og bætti
býli sitt að ræktun og húsakosti frá
ári til árs. Bjarni sonur hans hélt því
starfi ótrauður áfram, byggði upp öll
hús, færði út tún og keypti nýjar
lendur undir jörð sína. Sem góðbýli
var hún lögð í hendur næstu kynslóð.
Bjarni var fríður álitum, ákveðinn og
viljasterkur, lagði jafnan gott til
mála og lífgaði ætíð umhverfi sitt.
Hann unni mjög tónlist, var söng-
maður góður og næmur á ljóð og lög.
Um mörg ár var hann einn minn
besti styrkur í söngstarfi Ásólfs-
skálakirkju, söng sinn tenór þar af
prýði, maður sem alltaf var hægt að
treysta. Þess er nú gott að minnast.
Ekki held ég að öllu betra fólk hafi
getað valist til sambúðar en þar sem
voru þau Skálakotshjón, Katrín og
Bjarni, samhent og samhuga í öllum
störfum og ætíð búin þess að leggja
öðrum lið. Gott var að vitja þeirra
hjóna í heimaranni, þar var öllum
fagnað af glöðum og góðum hug og
allt hið besta í búi reitt fram fyrir
gestinn. Á góðri umræðu var aldrei
þurrð og horft af víðsýni til allra átta.
Börn þeirra hjóna, fjögur sem til ald-
urs komust, uxu á legg til góðs
þroska og hafa skipað sitt rúm í sam-
félagi með sóma. Oft hef ég hrósað
happi fyrir hönd minnar gömlu og
kæru sveitar undir Vestur-Eyjafjöll-
um í því að Viðar Bjarnason og kona
hans, Þorgerður Jóna Guðmunds-
dóttir organisti og tónlistarkennari,
skyldu verða til þess að halda uppi
veg kirkjustaðar á Ásólfsskála og
leiða þann menningarþáttinn sem er
hverri byggð vaki yndis og fegurðar
ef vel er þar sem er söngur og tón-
list.
Bjarni og Katrín fengu jörð sína í
hendur sonarsyni sínum, Guðmundi
Viðarssyni, árið 1985 og fluttu í
Hvolsvöll í eigið hús. Of skömm varð
þeim samveran þar. Bjarni dó, mjög
um aldur fram að mér fannst, árið
1991. Síðustu ár átti Katrín sér
heimili á Kirkjuhvoli, dvalarheimili
aldraðra í Hvolsvelli. Þungar raunir
sóttu hana heim á efri árum þar sem
var fráfall manns hennar og Ólafs
sonar hennar í Stóru-Hildisey í
Landeyjum, dugmikils bónda og
góðs drengs. Sorginni var mætt með
þeirri hugarró sem einkenndi líf
Katrínar. Sjálf bauð hún elli byrg-
inn, hélt góðri heilsu og sinni ljúfu
lund rétt í síðasta áfangann, ók bíl
sínum eins og fara gerði austur undir
Eyjafjöll og greiddi götu heimilis-
manna á Kirkjuhvoli ef þeir þurftu
að bregða sér í verslun eða til ein-
hverra útréttinga. Margur saknar
nú vinar í stað en gott er að ylja sér
við góðar minningar genginnar ævi.
Katrín Magnúsdóttir var í röð
bestu vina minna og fjölskyldu minn-
ar, alltaf jafnhlý á að hitta. Hún
hringdi hingað í hús um jólatímann
mörg síðustu ár til að árna mér og
mínum gleði og heilla. Nú er hún
gengin inn í „jólagleði þá, sem aldrei
tekur enda“, eins og segir í uppá-
haldsjólasálmi mínum. Guð blessi
hana fyrir hlýjuna. Vinátta góðs
fólks verður aldrei að fullum verð-
leikum metin.
Þórður Tómasson.
Katrín Marta Magnúsdóttir, fyrr-
um húsfreyja í Skálakoti undir Eyja-
fjöllum, er látin á áttugasta og fjórða
aldursári.
Þegar ég var að alast upp í Norð-
urmýrinni í Reykjavík upp úr miðri
öldinni sem leið fóru flestir krakkar í
sveit á sumrin. Í lok skólaárs á vorin
hurfu þeir af götunni og héldu ýmist
austur, vestur eða norður með eft-
irvæntingu og tilhlökkun í fartesk-
inu, stelpur með drengjakoll og
burstaklipptir strákar á gúmmí-
skóm.
Undirritaður fór þá í sveitina aust-
ur að Skálakoti undir Eyjafjöllum
þar sem heiðurshjónin Katrín M
Magnúsdóttir og Bjarni M Ólafsson
ráku myndarlegt bú.
Á þessum tímum voru íslensk
sveitaheimili mikilvægar uppeldis-
og menningarstofnanir sem færðu
krökkunum á mölinni dýrmæta
reynslu og mikilvægt veganesti á
lífsins leið. Þar lærðu þeir að taka til
hendinni við nánast hvaðeina sem
máli skipti í dagsins önn og fengu
ómetanlega innsýn i venjulegt líf í ís-
lenskri sveit þar sem heimili og at-
vinnustarfsemi tvinnast svo
skemmtilega saman.
Katrín Marta, eða Kata í Skála-
koti eins og hún var oftast kölluð, og
Bjarni maður hennar, sem látinn er
fyrir allmörgum árum, fóstruðu ár-
um saman krakka af mölinni á
hverju sumri ýmist einn eða fleiri í
senn og leiðbeindu á mikilvægu mót-
unarskeiði. Þeir skipta vafalaust
mörgum tugum unglingarnir sem
nutu handleiðslu hjónanna í Skála-
koti. Undirritaður var einn af sum-
arstrákum Kötu í Skálakoti. Í fram-
haldi af nokkurra ára sumardvöl
entist samband og vinátta við fjöl-
skylduna, hjónin og börn þeirra
Magnús, Viðar, Rúnu og Óla allar
götur síðan. Kata mátti sjá á eftir
yngsta syni sínum, Ólafi Líndal, sem
lést 1998. Fyrir dvölina í Skálakoti,
gott atlæti og næma handleiðslu
verður seint fullþakkað.
Kartín var mikil heiðurskona og
verðugur fulltrúi bændastéttarinnar
á miklum umbrotatímum í landbún-
aði á síðustu áratugum Hún var ein-
staklega dugleg og féll aldrei verk úr
hendi, enda hafði hún til að bera
sterkan persónuleika og átti því láni
að fagna að vera ætíð heilsuhraust.
Oft var gestkvæmt í Skálakoti.
Hjónin voru vinsæl og þangað voru
allir velkomnir. Þar kynntist ég
miklu tónlistarlífi og Kata lét ekki
sitt eftir liggja við orgelspilið.
Með hjónunum í Skálakoti eru
gengnir miklir vinir foreldra minna
en ógleymanlegar eru samveru-
stundir þeirra í Skálakoti þar sem
tónlist og gleði var gjarnan ríkjandi.
Nú er komið að leiðarlokum og
fleiri verða ekki heimsóknirnar til
Kötu minnar í Kirkjuhvoli á Hvols-
velli þar sem hún bjó síðustu árin.
Þangað var ávallt indælt að koma,
þiggja veitingar og spjalla. Þar rifj-
uðum við upp sögur úr sveitinni, m.a.
af burstaklipptum sumarstrák á
gúmmískóm, og skiptumst á nýjum
fréttum af fjölskyldum okkar. Hún
var jafnan hress og virk. Það gustaði
af henni hvar sem hún fór og hún ók
bifreið sinni allt framundir það síð-
asta. Því kom andlát hennar á óvart
þrátt fyrir háan aldur. Nú er Kata
horfin okkur að loknu löngu og giftu-
ríku ævistarfi. Eftir stendur sökn-
uður og minning um mæta konu.
Ég votta börnum hennar, „krökk-
unum í Skálakoti“ og öðrum afkom-
endum, sem orðnir eru liðlega fjöru-
tíu talsins, innilega samúð mína.
Þegar við kveðjum Katrínu Mörtu
Magnúsdóttur minnumst við jafn-
framt Bjarna Marinós Ólafssonar og
Ólafs Líndals Bjarnasonar sonar
þeirra hjóna og biðjum Guð að blessa
minningu þeirra.
Gylfi Guðjónsson.
Við syrgjum íslenskan vinnufélaga
okkar til sex ára. Við minnumst hans
fyrir hans hlýja og notalega viðmót.
Hann verður ávallt ofarlega í huga-
okkar.
Kær kveðja frá okkur á Street
Cut.
Jesper, Inge, María,
Helena, Bente, Tom,
Jennie, Mia og Adille.
HÓLMAR
INGI
ÞVERDAL
KRIST-
INSSON
✝ Hólmar Ingi Þverdal Kristins-son fæddist í Reykjavík 4. apr-
íl 1964. Hann varð bráðkvaddur á
heimili sínu í Kaupmannahöfn 18.
nóvember síðastliðinn og fór útför
hans fram frá Grafarvogskirkju 3.
desember.
Magnús Her-
mannsson vélfræðing-
ur og rafveitustjóri í
Neskaupstað er nýlát-
inn 75 ára að aldri.
Við Magnús vorum jafnaldrar svo
að aðeins munaði þremur mánuðum
og ólumst upp á sömu torfunni, að
segja má, frá blautu barnsbeini
fram á unglingsár. Aðeins lítill læk-
ur skildi heimatún okkar á Bjargi
og Hruna. Eftir það fór hvor sína
leið. Þegar ég minnist bernskuára
minna á Norðfirði og góðra vina og
félaga frá þeim tíma, koma fáir fyrr
í hugann en Maggi Hermanns.
Hann var góður og skemmtilegur
félagi. Hann var með sanni vel af
guði gerður, klár og snaggaralegur,
MAGNÚS HALLDÓR
HERMANNSSON
✝ Magnús HalldórHermannsson
fæddist í Hátúni í
Norðfirði 27. júní
1926. Hann lést á
Fjórðungssjúkrahús-
inu í Neskaupstað
29. nóvember síðast-
liðinn og fór útför
hans fram frá Norð-
fjarðarkirkju 8. des-
ember.
svarthærður hrokkin-
kollur, en samt ljós á
vangann og myndaðist
öðrum börnum betur
eins og votta ljós-
myndir Sveins Guðna-
sonar á Eskifirði, þess
góða portrettljós-
myndara Austfirðinga
á fyrri hluta nýliðinnar
aldar.
En Maggi sómdi sér
ekki aðeins vel á ljós-
mynd hjá Sveini
myndasmið ungur
drengur. Hann var
ágætur að mannkost-
um, jafnt fullorðinn og forstöndug-
ur ráðamaður í ábyrgðarstöðum á
sjó og landi sem glaðvær félagi á
bernsku- og unglingsárum. Þannig
minnast hans góðir vinir og sam-
ferðamenn.
Lít ég marga liðna stund,
létt er þær að muna.
Man ég þá hve mjótt var sund
milli Bjargs og Hruna.
Margréti Eiríksdóttur og börn-
um þeirra Magnúsar sendi ég hug-
heila samúðarkveðju.
Ingvar Gíslason.