Morgunblaðið - 27.02.2002, Blaðsíða 6

FRÉTTIR
6 MIÐVIKUDAGUR 27. FEBRÚAR 2002 MORGUNBLAÐIÐ
KRISTBJÖRN Óli Guðmundsson,
framkvæmdastjóri Slysavarnafélags-
ins Landsbjargar, segir ljóst að vakt-
maður Tilkynningarskyldunnar hafi
gert mistök þegar hringt var frá varð-
skipinu Tý vegna neyðarkallsins sem
skipverjar á Tý heyrðu á laugardags-
morgun og reyndist vera frá Bjarma
VE-66 sem þá var að sökkva.
Í Morgunblaðinu í gær kemur fram
að varðskipsmenn heyrðu neyðarkall-
ið klukkan 10.57 en fengu ekki upp-
lýsingar um að Bjarmi hefði lagt úr
höfn um morguninn fyrr en rúmlega
klukkustund eftir að neyðarkall
barst. Þá voru þeir upplýstir um að
Bjarmi hefði horfið úr sjálfvirku til-
kynningarskyldunni, svokölluðu
STK-kerfi, klukkan 10.44.
Kristbjörn bendir þó á að í fyrstu
hafi varðskipið talið að neyðarkallið
hafi borist frá skipum austan við
Vestmannaeyjar. Það hafi m.a. orðið
til þess að horft var fram hjá Bjarma.
Í næsta samtali hafi Týr óskað eftir
því að Tilkynningarskyldan athugaði
með öll skip á svæðinu.
Detti skip út úr STK-kerfinu fer
það í svokallaða skilaboðaskjóðu. Við-
vörun um að Bjarmi hefði horfið úr
kerfinu kom upp á skjá Tilkynning-
arskyldunnar klukkan 10.52. Náist
ekki samband við það innan hálftíma
á að kalla til viðbragðsaðila en Til-
kynningarskyldan reyndi ekki að
hringja í Bjarma þennan morgun. Í
þessu samhengi bendir Kristbjörn á
að STK-tækið um borð í Bjarma hafi
dottið fimm sinnum út eftir að skipið
lagði upp um morguninn og það hafi
verið að detta inn og út meðan skipið
var í slipp í Vestmannaeyjum í janúar.
„Það veldur því að viðbrögðin eru
ekki samkvæmt því sem verklags-
reglurnar segja,“ segir hann. „Vakt-
maðurinn lítur í raun og veru fram hjá
þessu skipi sem möguleika vegna
þess að það er með bilað tæki. Það er
það sem er alvarlegt í málinu. Hann
hefði í raun og veru strax átt að upp-
lýsa Landhelgisgæsluna um að þarna
væri skip sem væri með bilað tæki.“
Á síðasta ári fékk Bjarmi 21 til-
kynningu um að STK-tækið væri
óstöðugt, það dytti út öðru hvoru.
Spurður um hvaða að-
gerða hafi verið gripið til
segir Kristbjörn að út-
gerðarmönnum hafi ein-
faldlega verið bent á leiðir
til að auka öryggi skipa og
áhafna. Tilkynningar-
skyldan hafi aldrei kært
nokkurn mann fyrir að
virða ekki reglur um tilkynningar-
skyldu.
50–60 biluð tæki í fyrra
Kristbjörn neitar því að STK-kerf-
ið sem slíkt sé gallað. Um 1.500 skip
séu með slík tæki og 50–60 voru með
biluð tæki á síðasta ári. „Þegar menn
eru að segja að þetta sé handónýtt
kerfi, þá eru þeir að ofleika,“ segir
Kristbjörn. Hafa verði í huga að
þarna hafi kerfið sem slíkt ekki
brugðist heldur hafi tækið um borð í
bátnum verið í ólagi. Þá bendir hann á
að þau gervihnattakerfi sem eru not-
uð víða um heim gefi mun fleiri fals-
boð en STK-kerfið. Aðspurður segir
Kristbjörn að ekki séu eftir „svartir
blettir“ í kerfinu þar sem sendingar
náist ekki. Til séu skuggasvæði þar
sem sendingar náist illa. Verið sé að
vinna að því að leysa þau mál í sam-
vinnu við Landssímann sem á og rek-
ur fjarskiptakerfið sem tekur á móti
boðum frá STK-tækjunum.
Hann minnir ennfremur á að það
sem veldur því að skipbrotsmennirnir
af Bjarma finnast mjög fljótlega eftir
að leit hefst er sú að Tilkynningar-
skyldan gat gefið upp síðasta staðinn
sem hann var á, auk upplýsinga úr
radartölvu varðskipsins Týs. „Þetta
tvennt gerir það að verkum að þyrl-
unni var gefinn upp slysstaðurinn.
Þannig að þó svo að tækið hafi verið
bilað þá verður það samt þessum
mönnum til lífs,“ segir Kristbjörn.
Vill fá Tilkynningarskyldu til
Landhelgisgæslunnar
Hafsteinn Hafsteinsson, forstjóri
Landhelgisgæslunnar, tekur undir að
ýmislegt hafi farið úrskeiðis eftir að
Bjarmi VE-66 sökk undan Þrídröng-
um á laugardag. Skipherra Týs, sem
einn heyrði neyðarkallið frá Bjarma
hafi á hinn bóginn brugðist hárrétt
við miðað við þær upplýsingar sem
hann fékk frá Tilkynningarskyldunni.
Aðspurður hvort Landhelgisgæslan
hefði átt að kalla þyrluna út um leið og
neyðarkallið heyrðist segir hann að
slíkt hefði verið óráðlegt. Leitarsvæð-
ið hefði orðið gríðarstórt, a.m.k. 30
sjómílur í radíus frá varðskipinu. Þá
hafi neyðarkallið heyrst á rás 10, sem
er vinnurás og mikið notuð en samt
sem áður hafi einungis Týr heyrt kall-
ið. Auk þess hafi ekkert komið fram
um staðsetningu bátsins þegar hann
sökk. Svo lengi sem staðsetningu
bátsins vantaði hafi verið til lítils að
senda þyrlu til leitar. Hafsteinn bend-
ir á hinn bóginn á að Tilkynningar-
skyldan hafi haft upplýsingar um að
Bjarmi hafi horfið úr sjálfvirku til-
kynningarskyldunni en þær upplýs-
ingar fékk Landhelgisgæslan ekki
fyrr en um klukkan 12, rúmlega
klukkustund eftir að neyðarkallið
heyrðist.
Landhelgisgæslan hefur ítrekað
bent á að eðlilegast sé að Landhelg-
isgæslunni verði falinn rekstur á Til-
kynningarskyldunni.
Undir þetta hefur for-
maður Landssambands
útgerðarmanna tekið og
sagt eðlilegt að Tilkynn-
ingarskyldan og fiskveiði-
eftirlitið verði á sömu
hendi. Hafsteinn segir að
þetta leggi hann til í þeirri
vissu að með því aukist öryggi sjófar-
enda. Með því yrði hægt að ná fram
talsverðri hagræðingu og sparnaði.
Aðspurður segir hann að ekki þurfi að
skipta um það eftirlitskerfi sem Til-
kynningarskyldan notar, heldur megi
einfaldlega flytja það í stjórnstöð
Landhelgisgæslunnar. Frétt þessa
efnis birtist í Morgunblaðinu 13. júlí í
fyrra og var þá leitað viðbragða hjá
Sturlu Böðvarssyni samgönguráð-
herra. Sagði hann að ekki væri „á döf-
inni að færa þetta í þá átt sem for-
stjóri Landhelgisgæslunnar gerir ráð
fyrir.“ Slíkt væri ekki til hagsbóta auk
þess sem Ríkisendurskoðun hefði lagt
það til að verkefni tilkynningarskyldu
færðust undir samgönguráðuneytið.
„Mér finnst í hæsta máta óeðlilegt að
forstjóri Landhelgisgæslunnar sé í
blaðaviðtölum að gera tillögur opin-
berlega um að seilast eftir verkefnum
sem eru á vegum annarra ráðuneyta
en þess ráðuneytis sem hann heyrir
undir,“ sagði Sturla en Landhelgis-
gæslan heyrir undir dómsmálaráðu-
neytið.
Ekki náðist í samgönguráðherra í
gær en hann er í útlöndum. Jón Birgir
Jónsson, ráðuneytisstjóri samgöngu-
ráðuneytisins, sagði í samtali við
Morgunblaðið að kannað yrði ofan í
kjölinn hvað hefði farið úrskeiðis á
laugardaginn. Hann minnir á að
stjórnvöld hafi greitt á þriðja hundrað
milljóna króna fyrir uppbygginu og
rekstur kerfisins og þau krefjist þess
að sjálfsögðu að það virki. Hann segir
það afstöðu ráðuneytisins að ekki sé
til bóta að sameina rekstur Tilkynn-
ingarskyldunnar Landhelgisgæsl-
unni. Þetta sé í samræmi við leiðbein-
ingar sameiginlegra leiðbeininga sem
Alþjóðasiglingastofnunin og Alþjóð-
flugmálastofnunin hafi gefið út um
stjórnun á leit og björgun. Sá sem
þurfi að stjórna leit og björgun geti
illa sinnt vöktun og eftirliti með skip-
un enda hljóti leit og
björgun alltaf að hafa for-
gang.
Sólveig Pétursdóttir
dómsmálaráðherra segir
aðspurð að rétt sé að
skoða hugmyndir Haf-
steins Hafsteinssonar um
að Tilkynningarskyldan
renni inn í Landhelgisgæslu. „Í þessu
samhengi er ekki óeðlilegt að til um-
fjöllunar komi aukin samþætting
verkefna á þessu sviði, svo sem hvað
varðar stjórnstöð Landhelgisgæsl-
unnar og hið almenna eftirlit með
skipum á Íslandsmiðum sem Tilkynn-
ingarskyldan hefur með höndum. Í
öllu falli er ljóst að þessi mál þarf að
skoða gaumgæfilega.“ Samkvæmt
þeim upplýsingum sem hún hafi undir
höndum hafi Landhelgisgæslan þó
staðið sig mjög vel við björgunina.
„Þegar svona atburðir eiga sér stað er
eðlilegt að farið sé yfir eftirlits- og við-
bragðskerfi okkar. Því er ekki hægt
að neita að í þessu máli koma fram
ýmsar upplýsingar sem að mínu mati
verður að bregðast við,“ segir Sólveig.
Spurður um þær hugmyndir um að
sameina Landhelgisgæslu og Til-
kynningarskylduna undir einum hatti
segir Kristbjörn Óli Guðmundsson,
framkvæmdastjóri Slysavarnafélags-
ins Landsbjargar, að félagið hafi allt-
af haldið því fram að sameina ætti
stjórnstöðvar fyrir leit og björgun.
Það sé á hinn bóginn ekki Lands-
bjargar að ákveða það.
Óskar eftir svörum frá
seljanda STK-tækjanna
Sjálfvirka tilkynningarskyldan eða
STK-kerfið, var formlega tekið í notk-
un 15. maí 2000 eftir um tveggja ára
tilraunatímabil. Öll skip undir 24
metrum eiga að hafa svokallað STK-
tæki um borð en þau eiga að senda frá
sér upplýsingar á 10 sekúndna fresti
um staðsetningu, stefnu og hraða.
Sendingarnar berast í strandstöðvar
Landssímans sem sendir þær í eft-
irlitsstöð Tilkynningarskyldunnar í
Gufunesi.
Virkni STK-tækjanna var borin
upp á fundi siglingaráðs í janúar en
einn nefndarmanna hélt því fram að
tækin virkuðu alls ekki sem skyldi,
bilanatíðni væri há og erf-
iðlega gengi að fá gert við
þau. Ragnhildur Hjalta-
dóttir, skrifstofustjóri í
samgönguráðuneytinu og
formaður siglingaráðs,
sagði í samtali við Morg-
unblaðið að þetta hefði
verið í fyrsta skipti sem
hún fregnaði af vandræðum með tæk-
in. Búið væri að senda Vaka-DNG er-
indi og óska m.a. eftir svörum við því
hve mörg tæki hefðu verið seld,
hversu mörg hefðu verið send inn til
viðgerða, hversu langan tíma viðgerð
hefði tekið og hvort fyrirtækið hefði
séð sjófarendum fyrir lánstækjum
meðan á viðgerð stóð. Óskað var eftir
svörum fyrir fund ráðsins á fimmtu-
dag en þau hafa ekki borist. „Þetta
kerfi hefur margoft bjargað manns-
lífum. Nú hafa komið upp gallar í því
sem verður að taka á,“ sagði hún.
Ekki náðist í framkvæmdastjóra
Vaka-DNG í gær en fyrirtækið er eini
umboðsaðili STK-tækjanna hér á
landi og sér jafnframt um viðhald
þeirra.
Mistök að
láta ekki
vita af
bátnum fyrr
Gæði tækja fyrir sjálfvirka tilkynning-
arskyldu dregin í efa í siglingaráði
Morgunblaðið/Jim Smart
Frá strandstöð Landssímans í Gufunesi en Tilkynningarskyldan er þar
til húsa. Í stöðinni er hlustað eftir neyðarköllum allan sólarhringinn.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Varðskipið Týr var eina skipið sem heyrði neyðarkallið frá Bjarma VE-66 á laugardag. Ægir er fjær.
Segir að sjálfvirk tilkynningarskylda hafi orðið skipbrotsmönnum af Bjarma til lífs
Á þriðja hundr-
að milljóna var-
ið í uppbygg-
ingu og rekstur
STK-kerfisins
Forstjóri Gæsl-
unnar telur að
skipherra Týs
hafi brugðist
hárrétt við
Umfangs-
mikil leit
á sjó og
landi
Herjólfur tók þátt í
leitinni og voru far-
þegar tíu tíma á sjó
UMFANGSMIKIL leit var
gerð að skipverjanum sem
saknað er eftir að Bjarmi VE
sökk vestur af Þrídröngum.
Þegar mest var á laugardag
tóku þrettán skip þátt í leit-
inni ásamt tveimur þyrlum og
tveimur flugvélum. Um 40–50
björgunarsveitarmenn gengu
og óku fjörur frá Jökulsá á
Sólheimasandi að Herdísarvík,
varðskip og björgunarskipin
Oddur V. Gíslason frá Grinda-
vík og Þór frá Grindavík leit-
uðu á sjó.
Í gær var leitað á þekktum
rekstöðum og þeir verða aftur
gengnir á fimmtudag. Til
stendur að þaulleita á strand-
lengjunni um næstu helgi.
Ferjan Herjólfur var eitt
fjölmargra skipa sem tóku
þátt í leitinni að skipbrots-
manninum af Bjarma VE sl.
laugardag. Herjólfur var að
koma frá Þorlákshöfn er slys-
ið átti sér stað. Að sögn Sæ-
valdar Elíassonar, skipstjóra á
Herjólfi, voru fjörutíu farþeg-
ar um borð. Fólkið hafði ofan
af fyrir sér með því að fylgj-
ast með leitinni eða horfa á
sjónvarp. Herjólfur kom síðan
til hafnar í Eyjum á tíunda
tímanum á laugardagskvöldið
eftir tíu tíma útiveru.
Nákvæmlega 49 ár
frá Guðrúnarslysinu
Þegar Bjarmi fórst voru lið-
in nákvæmlega 49 ár frá því
að vélbáturinn Guðrún fórst
rétt inn af Elliðaey á svoköll-
uðum Ál. Það var á mánudegi,
23. febrúar, og áhöfnin á Guð-
rúnu var að draga öll netin í
bátinn því spáð var brælu.
Þegar lokið var við að draga
netin í bátinn var haldið upp í
storminn. Klukkan 12.30 var
slegið undan í stjór, þá lagðist
báturinn en virtist vera að
rétta sig við þegar annað ólag
fylgdi í kjölfarið og Guðrún
lagðist alveg á möstur.
Fimm menn úr áhöfninni
létu lífið en fjórir komust lífs
af.