Morgunblaðið - 27.02.2002, Blaðsíða 26

26 MIÐVIKUDAGUR 27. FEBRÚAR 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
FRUMVARP
SJÁVARÚTVEGSRÁÐHERRA
Árni M. Mathiesen sjávarútvegs-ráðherra hefur lagt fram á Al-þingi frumvarp, sem felur í sér að
sjávarútvegurinn skuli greiða auðlinda-
gjald. Framlagning þessa frumvarps er
einn stærsti áfanginn hingað til í baráttu
fyrir því að gjald skuli tekið fyrir afnot af
auðlindum, sem teljast sameign íslenzku
þjóðarinnar. Fyrir nokkrum árum hefði
enginn trúað því, að sú stund mundi
renna upp að slíkt frumvarp yrði lagt
fram af ríkisstjórn Sjálfstæðisflokks og
Framsóknarflokks.
Áður en þetta frumvarp var lagt fram
höfðu þau þáttaskil orðið, að flestir
stjórnmálaflokkar á Íslandi höfðu gert
gjaldtöku vegna nýtingar auðlinda í eigu
þjóðarinnar að grundvallarstefnu sinni.
Morgunblaðið fagnar því að sjávarút-
vegsráðherra hefur lagt þetta frumvarp
fram og telur það einn veigamesta
áfanga hingað til á langri vegferð þeirra,
sem barizt hafa fyrir þessum sjónarmið-
um. Þótt ágreiningur sé enn til staðar,
bæði um upphæðir og leiðir, hefur gíf-
urlegum árangri verið náð með þessu
frumvarpi.
Morgunblaðið er ekki sammála frum-
varpi ráðherrans í einu og öllu. Sá
ágreiningur varðar hins vegar ekki
grundvallaratriði málsins. Og það er ekki
hægt að ná öllu fram í einu.
Þótt sjávarútvegsráðherra hafi lagt
fram frumvarp, sem útfærir veiðigjald á
töluvert annan hátt en gert var í niður-
stöðu meirihluta endurskoðunarnefndar-
innar svokölluðu, er kjarni málsins þó sá,
að ráðherrann gerir ráð fyrir mjög svip-
uðum tölum og meirihluti endurskoðun-
arnefndar lagði til, þ.e. að sjávarútvegur-
inn greiddi samtals í kostnaðargjöld og
veiðigjald rúmlega tvo milljarða króna.
Um þetta sagði í forystugrein Morg-
unblaðsins hinn 26. september sl.: „Það
hefur aldrei verið markmið Morgun-
blaðsins með málflutningi sínum í þessu
máli, að hvetja til þess, að níðzt verði á
sjávarútveginum. Vandinn er hins vegar
sá, að eftir að almenningur hefur fylgzt
með því, hvernig útgerðarfyrirtækin
hafa haft efni á að greiða ekki bara millj-
arða heldur milljarðatugi fyrir veiði-
heimildir í viðskiptum sín í milli á all-
mörgum undanförnum árum, mun sá
sami almenningur ekki skilja hvers
vegna þessi fyrirtæki geta ekki borgað
eiganda auðlindarinnar nema 500 millj-
ónir eftir langan aðlögunartíma.“
Þessi vandi er óbreyttur frá því sl.
haust. Það er hægt að reikna þann kostn-
að, sem skattgreiðendur greiða um þess-
ar mundir vegna sjávarútvegsins sem at-
vinnugreinar með ýmsum hætti. Lægsta
talan, sem nefnd hefur verið, er um 1500
milljónir en það er hægt með efnislegum
rökum að komast upp í 5 milljarða.
En um leið og bæði endurskoðunar-
nefndin og sjávarútvegsráðherra eru
með of lágar tölur í sínum tillögum fer
ekki á milli mála, að ýmsir aðrir, sem
hafa lagt orð í belg um þessi mál, ætlast
til of mikils.
Nú fer frumvarp sjávarútvegsráð-
herra í vinnslu hjá Alþingi. Þar til annað
kemur í ljós verður að vænta þess, að
þingmenn geri þær breytingar á frum-
varpinu, sem stuðla að því að sátt geti
orðið meðal landsmanna almennt um
þetta mál, þótt hitt sé alveg ljóst, að það
verður sennilega aldrei viðunandi sátt á
milli hagsmunaaðila í sjávarútvegi, af
þeirri einföldu ástæðu, að þar berjast
ólíkir hópar fyrir sínum sérhagsmunum.
Það er hins vegar grundvallarmisskiln-
ingur að barátta þeirra hagsmunahópa
endurspegli viðhorf þjóðarinnar al-
mennt. Fullyrða má, að landsmenn al-
mennt telji eðlilegt að útgerðin sem og
aðrir greiði gjald fyrir afnot af sameig-
inlegum auðlindum þjóðarinnar, en það
gjald þarf að vera sanngjarnt frá sjón-
arhóli beggja aðila, sem hlut eiga að máli.
ÁRNI M. Mathiesen sjávar-útvegsráðherra kynnti ígær frumvarp til laga umbreytingar á lögum um
stjórn fiskveiða. Í frumvarpinu er
gert ráð fyrir að innheimt verði sér-
stakt magn- og afkomutengt veiði-
gjald af handhöfum aflaheimilda.
Miðað við áætlaðan afla þessa árs
hefði veiðigjaldið orðið 2,1 milljarður
króna á árinu.
Segja má að frumvarpið sé að
uppistöðu til miðað við álit meiri-
hluta nefndar sem endurskoða átti
og leggja til breytingar á lögum um
stjórn fiskveiða frá því í september
2001 og skýrslu auðlindanefndarinn-
ar svokölluðu frá því í september ár-
ið 2000. Auðlindanefndin var þeirrar
skoðunar að stefnt skyldi að greiðslu
fyrir afnotarétt af öllum auðlindum í
eigu ríkis eða þjóðar. Voru nefndar
tvær meginástæður í þessu sam-
bandi; annars vegar til að greiða
kostnað ríkisins af stjórn og eftirliti
með viðkomandi auðlind, hins vegar
til að tryggja þjóðinni sýnilega hlut-
deild í þeim umframarði sem nýting
auðlindarinnar skapaði.
Meirihluti endurskoðunarnefnd-
arinnar lagði til að veiðigjald yrði
tvískipt; annars vegar fastur hluti
sem tæki mið af kostnaði ríkisins
vegna stjórnunar fiskveiða og hins
vegar breytilegur hluti sem tengdist
afkomu í greininni, þar sem miðað
var við framlegð umfram 20%.
Eitt gjald í stað tveggja
Í stað þessara gjalda er í frum-
varpi sjávarútvegsráðherra gert ráð
fyrir því að lagt verði á eitt magn- og
afkomutengt veiðgjald. Það er gert
með því að miða gjaldið við reiknaða
afkomu síðasta árs og tengja gjaldið
við það magn veiðiheimilda sem út-
hlutað er á næsta fiskveiðiári. Gjald-
stofn veiðigjaldsins er fundinn út
með þeim hætti að á tímabilinu frá 1.
maí til 30. apríl er reiknaður launa-,
olíu og annar rekstrarkostnaður
dreginn frá aflaverðmæti tímabils-
ins. Gjaldstofninum er síðan deilt
upp í þorskígildi og skal veiðigjaldið
vera 9,5% af þeirri fjárhæð, reiknað í
krónum fyrir hvert þorskígildi kom-
andi fiskveiðiárs. Fiskistofa annast
útreikninga og innheimtu veiði-
gjaldsins.
Til þess að fyrirtæki geti lagað
rekstur sinn að breytingunum er
lagt til að veiðigjaldið verði tekið upp
í áföngum á árunum 2004–2009,
þannig að árið 2004 verður gjaldið
6%, 6,6% árið 2005, 7,3% árið 2006,
8% árið 2007, 8,7% árið 2008 og 9,5%
árið 2009.
Tillit tekið til sveiflna
í fiskverði og afla
Afkomutengingin sem gert er ráð
fyrir í frumvarpinu er útfærð þannig
að miðað er við að frá heildarafla-
verðmæti ákveðins tímabils séu
dregnir stærstu kostnaðarliðir út-
gerðarinnar, þ.e. reiknuð laun, olíu-
kostnaður og annar rekstrarkostn-
aður. Þær tekjur sem eftir standa
þegar þessi kostnaður hefur verið
greiddur verður notaðar sem grund-
völlur gjaldtökunnar á komandi fisk-
veiðiári. Með þessu móti er verið að
taka tillit til þeirra þátta sem mest
áhrif hafa á afkomu útgerðarinnar,
þ.e. sveiflum í fiskverði og afla og
sérstaklega skilgreindum kostnað-
arliðum útgerðarinnar.
Magntenging gjaldsins sam-
kvæmt frumvarpinu kemur til með
tvennu móti. Annars vegar sem hluti
af afkomutengingunni þar sem afla-
magn mun hafa mikil áhrif og hins
vegar við álagningu gjaldsins þar
sem miðað er við að fast gjald sé lagt
á hvert þorskígildiskíló. Með þessu
er tryggt að álagning gjaldsins taki
tillit til breytinga sem kunna að
verða á afla og aflaheimildum.
Árni sagði á fundi með frétta-
mönnum í gær að heildarniðurstaða
þessarar gjaldtökuleiðar væri nokk-
urn veginn sú sama og rætt var um í
skýrslu endurskoðunarnefndar.
Þegar framlegðin í sjávarútvegi
væri á bilinu 25–30%, væri gjaldið
vel á þriðja milljarð króna. Hann
sagði að með þessum hætti væri að-
ferðin hins vegar einfaldari og að-
gengilegri og um leið gegnsærri.
Auknar álögur á útveginn
Sýnt er að verði frumvarpið að
lögum hefur það auknar álögur á út-
veginn í för með sér. Sagði Árni það
vera í samræmi við niðurstöðu bæði
auðlinda- og endurskoðunarnefndar
um að almenningi beri sýnileg hlut-
deild í hagnaði af nýtingu fiskveiði-
auðlindarinnar. Jafnframt sé horft
til þess að útgerðin standi undir
kostnaði sem ríkið hafi af nýtingu
auðlindarinnar. „Það er hins vegar
ekki um neina beina kostnaðarteng-
ingu að ræða, það verður ekki til
neinn markaður tekjustofn fyrir
stofnanir sjávarútvegsráðuneytis-
ins. Gjaldið fer beint og óskipt í rík-
issjóð.“
Gangi frumvarpið eftir er gert ráð
fyrir að veiðigjald geti staðið undir
¾ hluta af núverandi rekstrarkostn-
aði Hafrannsóknastofnunarinnar.
Að auki er gert ráð fyrir að veiði-
gjaldið geti staðið undir þeim kostn-
aði Fiskistofu sem snýr að fiskveiði-
stjórnun og eftirliti.
Í frumvarpinu er hins vegar ekki
fjallað um aðra ráðstöfun veiði-
gjaldsins en um hana var fjallað ít-
arlega í skýrslu endurskoðunar-
nefndarinnar. „Það er ekki hlutverk
sjávarútvegsráðuneytisins að fjalla
um þau mál, heldur fjármálaráð-
herra og ríkisstjórnarinnar í heild í
tengslum við fjárlög og ríkisfjármál-
in,“ sagði Árni.
Veiðieftirlits- og Þróunar-
sjóðsgjöld falla niður
Líkt og endurskoðunarnefndin
lagði til falla niður ýmis gjöld sem
útgerðin ber nú, enda taldi nefndin
afkomu í sjávarútveginum ekki gefa
tilefni til frekari sérstakrar gjald-
töku. Í fjárlögum árins 2002 er gert
ráð fyrir að útgerðin greiði samtals
um 850 milljónir króna í
litsgjald og til Þróunarsjó
útvegsins. Í frumvarpinu
við að þessi gjöld falli niðu
þessu samhengi rétt að ha
að fyrir Alþingi liggur nú
til hafnalaga sem felur í sé
ur á sjávarútveginn mun
nokkuð, væntanlega um 40
ir króna á ári.
Miðað við að frumvar
óbreytt að lögum má gera
að veiðigjald geti skilað rík
1,1 til 1,2 millörðum króna
en árið 2009 skili gjaldið 2,
króna, á verðlagi ársins í á
ráð fyrir að veiðigjald verð
arbært frá tekjuskatti o
tekjustofn fyrirtækjanna s
ur gjaldinu að öðru óbrey
issjóður verður því að þei
en tekjuskattar fyrirtækja
um námu samtals um 300 m
króna á síðasta ári. Ef mi
að innheimtu veiðieftir
Fiskistofu og Þróunarsjóð
skip og aflamark verði hæ
áhrifin á tekjuskatt minni
tekjur ríkisins af gjaldinu a
u.þ.b. 1,2 milljarða króna
gjaldið verður að fullu
framkvæmda.
Markmiðið að ná s
víðtækastri sátt
Í frumvarpinu er ekki t
til tillagna endurskoðuna
innar um rýmri heimildir
sals aflamarks eða tilla
mannasamtakanna og útve
um takmörkun á framsali a
Þá fjallar frumvarpið ekk
hlutun kvóta til fiskvinn
líkt og endurskoðunarnefn
til. Árni segir að frumva
ekki á þessum þáttum, end
Sjávarútvegsráðherra kynnti í gær frumvarp um



 


 

4 
 % 

4 

  7$ 
    




&   
#


 Árni M. Mathiesen sjáv
inga á lögum um stjórn
Honum á vinstri hönd e
sjávarútvegsráðuneytin
Hefði orðið
2,1 millj-
arður á
þessu ári
Veiðigjald verður í fyrsta sinn lagt á aflaheimildir
nái nýtt frumvarp sjávarútvegsráðherra fram að
ganga. Miðað við áætlaðan afla á þessu ári hefði
gjaldið, sem er magn- og afkomutengt, orðið um
2,1 milljarður króna. Sjávarútvegsráðherra von-
ast til að víðtæk sátt náist um frumvarpið.
SJÁLFVIRKA TILKYNNINGARSKYLDAN
Sjóslys hafa verið tíð undanfarið og álaugardag fórust tveir menn þegar
báturinn Bjarmi VE-66 frá Vestmanna-
eyjum sökk. Tveimur skipverjum tókst
hins vegar að bjarga og þykir ganga
kraftaverki næst að þeir skyldu lifa af
tveggja og hálfs tíma hrakninga í köld-
um sjónum á meðan þeir biðu eftir
björgun. Klukkutími leið frá því að skip-
herra varðskipsins Týs heyrði neyðar-
kall þar til varðskipsmenn fréttu að
Bjarmi hafði lagt úr höfn í Vestmanna-
eyjum þá um morguninn og hefur slysið
um helgina vakið spurningar um sjálf-
virku tilkynningarskylduna. Siglingaráð
hefur dregið í efa gæði tækjanna sem
notuð eru. Sjálfvirk tilkynningarskylda
eða svokallað STK-kerfi var tekið upp
árið 2000 og eiga skip undir 24 metrum
að vera með STK-tæki um borð. Tækin
eiga að senda frá sér upplýsingar um
staðsetningu, stefnu og hraða á 10 sek-
úndna fresti og berast þær í eftirlitsstöð
Tilkynningarskyldunnar í Gufunesi.
Varðskipsmenn heyrðu neyðarkallið
frá Bjarma klukkan 10.57 um morgun-
inn, en Bjarmi hvarf úr sjálfvirku til-
kynningarskyldunni klukkan 10.44, að
því er kemur fram í Morgunblaðinu í
dag. Viðvörun um það kom upp á skjá
Tilkynningarskyldunnar klukkan 10.52.
Náist ekki samaband við viðkomandi bát
innan hálftíma eftir að hann dettur út á
að bregaðst við, en þennan morgun var
ekki reynt að hringja í Bjarma. Krist-
björn Óli Guðmundsson, framkvæmda-
stjóri Slysavarnafélagsins Landsbjarg-
ar, bendir á að STK-tækið um borð í
Bjarma hafi dottið fimm sinnum út eftir
að skipið lagði upp um morguninn og
hafi áður sýnt merki þess að vera bilað.
Vaktmaður hafi því litið fram hjá því að
um þetta skip gæti verið að ræða þar
sem það hafi verið með bilað tæki.
Í máli Kristbjörns kemur fram að um
1.500 skip séu búin STK-tækjum og á
síðasta ári hafi milli 50 og 60 skip verið
með biluð tæki. Hann segir að útgerð-
armönnum þeirra skipa sé einfaldlega
bent á leiðir til að auka öryggi skipa og
áhafna. Tilkynningarskyldan hafi aldrei
kært nokkurn mann fyrir að virða ekki
reglur um tilkynningarskyldu.
Í Morgunblaðinu í dag kemur fram að
virkni STK-tækjanna hafi verið borin
upp á fundi siglingaráðs í janúar þegar
einn nefndarmanna hélt því fram að þau
virkuðu ekki sem skyldi, bilanatíðni væri
há og erfiðlega gengi að fá gert við þau.
Því má hins vegar ekki gleyma að þeg-
ar útkall barst loks vegna Bjarma gekk
björgun greiðlega og segir Kristbjörn að
það megi meðal annars þakka að síðustu
boðum STK-búnaðar Bjarma hafi fylgt
nákvæm staðarákvörðun.
Ef það er svo algengt að bilaður ör-
yggisbúnaður sé um borð í bátum að það
verði til þess að ekkert er aðhafst þegar
merki frá þeim hætta að berast er ljóst
að það á ekki að líða að bátar leggi úr
höfn með bilaðan búnað. Það hefur kost-
að 300 milljónir króna að koma STK-
kerfinu upp og það hlýtur að vera hægt
að tryggja skilvirkar viðgerðir og fram-
boð á tækjunum. Öryggi til sjós skiptir
Íslendinga öllu máli. Þegar brotalamir
finnast á öryggiskerfinu verða allir að
leggjast á eitt um að lagfæra þær.