Morgunblaðið - 03.03.2002, Blaðsíða 18

18 SUNNUDAGUR 3. MARS 2002 MORGUNBLAÐIÐ
HÚN varði þremur árum íyfirgripsmikið nám ínáttúrulækningum íÞýskalandi; sótti aðnámi loknu sérstakt
námskeið á vegum þýskra heilbrigð-
isyfirvalda til að fá fullgildingu og
starfsleyfi og bættist þar með í hóp
tugþúsunda manna sem hafa fengið
slíkar viðurkenningar í Þýskalandi.
Hún kemur heim með þekkingu sína
og þar getur hún ekki samkvæmt ís-
lenskum lögum nýtt sér nám sitt til
fulls. Hún má ekki sjúkdómsgreina,
hún má ekki meðhöndla með spraut-
um eða taka sýni. Samkvæmt lögum
er henni líka meinað að auglýsa
starfsemi sína og þarf að starfa við
sitt fag því sem næst neðanjarðar.
Konan er Matthildur Þorláksdótt-
ir og hún segir að ekki sé við aðrar
heilbrigðisstéttir að sakast eða land-
læknisembættið heldur úrelta lög-
gjöf. Samkvæmt henni flokkast
óhefðbundnar lækningar undir
skottulækningar. Hún hélt utan til
náms til Hamborgar árið 1997. Nám-
ið tók þrjú ár. Að því loknu tók við
sex mánaða starfsþjálfun. Kennslu-
vikur á ári voru 40, sem þýðir að
námið er sambærilegt að lengd við
fjögurra til fimm ára nám á háskóla-
stigi hérlendis. Kennslustundirnar í
náminu eru 3.000. Á þýsku kallast
fagið Heilpraktiker. Íslenska heitið
er náttúrulækningar en Matthildur
má ekki samkvæmt íslenskum lögum
kalla sig náttúrulækni. Enginn má
kalla sig lækni nema hann sé mennt-
aður á sviði hefðbundinna lækninga
og hafi starfsleyfi frá heilbrigðisráð-
herra.
Opinber og viðurkennd starfsgrein í
Þýskalandi frá 1939
Í náminu í Þýskalandi er, að sögn
Matthildar, lögð mikil áhersla á að
læra vel um líkamann. „Hvert lík-
amskerfi og líffæri hefur sitt sérfag,
þar sem kennd er líffæra-, lífeðlis- og
sjúkdómafræði fyrir hvert líffæri
fyrir sig. Þar fyrir utan eru kennd
mörg önnur fög, t.d. efnafræði, sál-
fræði, næringarfræði, samskipta-
fræði og skólinn er jafnframt með
rannsóknarstofu þar sem við lærum
að gera rannsóknir á blóði og þvagi.
Við lærum að meðhöndla með
sprautum. Í Þýskalandi má Heil-
praktiker sprauta í æð, vöðva og ég
lærði líka að sprauta inn í liði. Ekk-
ert af þessu má ég gera á Íslandi.“
Í Þýskalandi er Heilpraktiker op-
inber og viðurkennd starfsgrein frá
17. febrúar 1939 en til þess að fá
starfsleyfi verða útskrifaðir nemend-
ur fyrst að taka próf á vegum hins
opinbera. En áður en það er þreytt
þarf að leggja inn ýmis gögn til þess
að vera samþykktur í prófið. Fyrst
Saknæmt að stunda
óhefðbundnar lækningar
Í læknalögum eru ákvæði
frá árinu 1932 um að þeir
sem stunda heilbrigðisþjón-
ustu án leyfis frá ráðherra,
eru í lagalegum skilningi
skottulæknar. Guðjón Guð-
mundsson ræddi við Matt-
hildi Þorláksdóttur sem hef-
ur stundað nám í
óhefðbundnum lækningum
í Þýskalandi sl. þrjú ár og
fengið opinbera viðurkenn-
ingu og starfsleyfi þar í
landi. Hér starfar hún
„neðanjarðar“.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Matthildur Þorláksdóttir segir vanta skýran lagagrundvöll vegna óhefðbundinna lækninga.
HAUKUR Valdimarsson, aðstoð-
arlandlæknir, segir að nauðsynlegt
sé að móta skýrari reglur um starf-
semi í tengslum við óhefðbundnar
lækningar. „Miðað við núgildandi
lög getum við ekki leyft slíka starf-
semi. Grasa- og smáskammtalækn-
ar hafa haft samband við embættið
og vilja fá leyfi hjá landlækni til að
stunda sín fræði en við höfum ekki
lagagrundvöll til þess að veita
nokkurt leyfi,“ segir Haukur.
Hann segir að hefðbundnar og
óhefðbundnar lækningar geti að
einhverju leyti átt samleið. Áður
fyrr hafi verið veggur þarna á milli
og sjúklingar jafnvel ekki þorað að
skýra lækni sínum frá því að þeir
hefðu leitað óhefðbundinna lækn-
inga. „Við höfum hvatt fólk til þess
að skýra frá þessu og ekki er endi-
lega víst að allir læknar taki því
með neikvæðum hætti. Sjálfsagt
geta þeir sem stunda óhefð-
bundnar lækningar oft gert gagn
og bætt líðan manna. Ef við vitum
að það er gagn af slíkri meðferð og
hún skaðar alls ekki
er mjög erfitt að
setja sig upp á móti
henni,“ segir Haukur.
Ný heildstæð lög
fyrir heilbrigðisstéttir
í undirbúningi
Sérlög gilda um
flestar heilbrigðis-
stéttir í landinu en
nú er verið að vinna
að smíði frumvarps
um ein lög fyrir allar
heilbrigðisstéttir. Í
læknalögum er t.a.m.
kveðið á um að rétt
til að stunda lækn-
ingar og kalla sig
lækni hefur sá einn sem hefur feng-
ið leyfi heilbrigðis- og trygginga-
málaráðherra og í öðru lagi sá sem
fengið hefur staðfestingu ráðherra
á lækningaleyfi í landi sem aðili er
að samningnum um evrópska efna-
hagssvæðið. Heilbrigðisstéttir á Ís-
landi eru yfir 30 talsins, en þær
sem ekki eru til sérstök
lög um falla undir
læknalög og lög um
heilbrigðisþjónustu. Þeir
sem stunda heilbrigðis-
þjónustu án þess að
hafa til þess leyfi frá
ráðherra eru í lagaleg-
um skilningi skilgreindir
sem skottulæknar.
Haukur telur að ný
lög um heilbrigðisstéttir
og úttekt á stöðu óhefð-
bundinna lækninga hér
á landi, í samræmi við
þingsályktunartillögu
þar um sem liggur fyrir
þingi, geti hreyft við og
breytt þeirri stöðu sem
þessi mál eru í núna.
Læknalög tóku gildi árið 1998 en
ákvæði í þeim um skottulækningar
eru frá árinu 1932. Fram að þeim
tíma voru smáskammtalæknar nán-
ast viðurkenndir með lögum en ekki
eftir setningu laganna 1932. Haukur
segir að mikið vatn hafi runnið til
sjávar síðan þessi lög voru sett og
margir aðilar bankað á dyr og viljað
stunda heilbrigðisþjónustu án þess
að hafa til þess starfsleyfi.
Tugur alvarlegra mála
kemur upp á hverju ári
„Landlæknir á að hafa eftirlit
með heilbrigðismálum. Við höfum
sinnt ábendingum, en það væri að
æra óstöðugan ef við eltumst við
allar ábendingarnar. Við veljum úr
þær ábendingar sem snúast um al-
varlegri hluti. Við bregðumst við af
alvöru ef við vitum af einhverjum
sem villir á sér heimildir, gefur sig
t.d. út fyrir að vera læknir án þess
að vera það, og sömuleiðis ef skaði
getur hlotist af meðferð. Í þriðja
lagi lítum við alvarlegum augum á
það haldi sá sem stundar óhefð-
bundnar lækningar sjúklingi frá
hefðbundnum meðferðum með því
að ráðleggja honum að leita ekki til
læknis eða hætta að taka lyf.
Sömuleiðis bregðumst við hart við
því sé augljóslega einungis verið að
hafa fólk að féþúfu,“ segir Haukur.
Hann segir að mörg svona tilvik
komi upp á hverju ári og tugur al-
varlegra mála fái opinbera meðferð
í kerfinu. Til eru dæmi um að heilsu
manna hafi stafað hætta af óhefð-
bundnum lækningameðferðum og
slík dæmi komi alltaf öðru hvoru
upp. Sækja má þann sem stundar
óhefðbundnar lækningar til saka.
Haukur segir að ekki sé beinlínis
andstaða innan embættisins í garð
óhefðbundinna lækninga en full
ástæða sé til að endurskoða þessi
mál.
„Það verður að viðurkennast að
þeir sem hafa stundað nám erlendis
eiga lítinn rétt því aðferðirnar sem
þeir hafa lært eru fæstar viður-
kenndar hérna ennþá. Það er að
mínu mati full ástæða til að staldra
við og skoða þessi mál vel. Ég er
ekki hlynntur algjöru frelsi á þessu
sviði en með því að setja um starf-
semi af þessu tagi skýrari reglur
verður auðveldara að halda uppi
eftirliti.“
Haukur Valdimarsson aðstoðarlandlæknir
Þarf að móta skýrar reglur
Haukur Valdimarsson
aðstoðarlandlæknir.