Morgunblaðið - 03.03.2002, Blaðsíða 20

20 SUNNUDAGUR 3. MARS 2002 MORGUNBLAÐIÐ
DAGAR Íslands kom fyrst út 1994, en
endurbætt útgáfa bókarinnar kemur út
nú um helgina. Tímann sem liðið hefur
frá fyrstu útgáfunni hefur höfundurinn,
Jónas Ragnarsson, notað til að kafa
dýpra í eldri atburði og bæta við nýjum.
„Ég reyni að finna fleiri en eina heimild
fyrir hverjum atburði, til að hægt sé að
treysta á dagsetningarnar,“ segir Jónas
og kveður mikla rannsóknarvinnu liggja
að baki skrifunum.
Fjölgun rútuslysa á undanförnum ár-
um kom Jónasi nokkuð á óvart við skrif-
in, sem og hversu misjafnlega atburðir
virðast raðast á daga ársins. Máli sínu til
stuðnings, bendir Jónas á, að 24. júní
hafi reynst viðburðaríkur dagur í gegnum
tíðina á meðan erfiðara sé að finna at-
burði sem beri upp á 13. október. Þá hafi
tvö Kötlugös hafist sama dag svo dæmi
um fleiri tilviljanir séu nefnd.
„Það er til málsháttur sem segir: „Ekki
ber allt upp á sama daginn,“ og það kem-
ur raunverulega í ljós í þessari vinnu, því
dagarnir reynast mjög misjafnir án þess
að fyrir því séu alltaf einhver rök.“
Gripið er hér niður í nokkrum köflum
bókarinnar. Jónas Ragnarsson
Dagarnir misviðburðaríkir
Morgunblaðið/Ómar
Á annað þúsund manns festust í margra kílómetra langri bílalest á Þrengslavegi í afar slæmu veðri 27. febrúar 2000.
Skopteikning eftir Sigmund Jó-
hannsson birtist í fyrsta sinn í
Morgunblaðinu 25. febrúar 1964.
9. janúar 1799: Básendaflóðið, mesta
sjávarflóð sem sögur fara af, varð
um landið suðvestanvert. Þá tók
verslunarstaðinn í Básendum (Báts-
endum) á Suðurnesjum af með öllu.
Stórstreymt var og stormur með
ofsaregni og var „sem himinhvelf-
ingin þrykktist niður að jörðunni“,
sagði í Minnisverðum tíðindum.
Kirkjur fuku á Hvalsnesi og Nesi við
Seltjörn og Grótta breyttist úr nesi
eða tanga í eyju. Á annað hundrað
skip og bátar skemmdust.
13. janúar 1954: Edmund Hillary kom
til Íslands og hélt fyrirlestra um ferð
sína á tind Everestfjalls 29. maí árið
áður, en þangað komst hann fyrstur
allra ásamt Nepalbúanum Tenzing
Norgay. „Mig langar mest til þess að
geta brugðið mér á skíði meðan ég
hef hér viðdvöl,“ sagði Hillary í sam-
tali við Morgunblaðið.
25. janúar 1943: Kvikmyndin „Á
hverfanda hveli“ (Gone with the
Wind) með Clark Gable og Vivien
Leigh var frumsýnd í Gamla bíói.
Hún var sýnd tvisvar á dag í nær
heilan mánuð, sem þótti mikið.
Súrsaður og morkinn matur
6. febrúar 1958: Naustið bauð þorra-
mat, fyrst íslenskra veitingahúsa,
reiddan fram í trogum. Í frétt Morg-
unblaðsins var tekið fram að með
þorramat væri átt við „íslenskan
mat, verkaðan að fornum hætti,
reyktan, súrsaðan og morkinn“.
8. febrúar 1929: Rúmlega tvítugur
Skagfirðingur, Stefán Guðmunds-
son, sló í gegn þegar hann söng Öku-
ljóð (Áfram veginn) með Karlakór
Reykjavíkur í Nýja bíói. „Mun
hvorki fyrr né síðar hafa orðið vart
annarrar eins hrifningar á söng-
skemmtun hér á landi,“ segir Indriði
G. Þorsteinsson í ævisögu Stefáns,
sem síðar kallaði sig Íslandi.
27. febrúar 2000: Á annað þúsund
manns festust í margra kílómetra
langri bílalest á Þrengslavegi í afar
slæmu veðri. Björgunaraðgerðir,
þær mestu síðan í Eyjagosinu 1973,
stóðu fram á næsta dag. Margir veg-
farendanna höfðu verið að skoða
Hekluelda.
Fyrsta íslenska bítlaplatan
12. mars 1965: Fyrsta íslenska bítla-
platan kom út. Á henni voru tvö lög
með Hljómum, Bláu augun þín og
Fyrsti kossinn, bæði eftir Gunnar
Þórðarson en Ólafur Gaukur gerði
textana. Hljómar störfuðu frá 1963
til 1969.
19. mars 1995: Við Skeiðsfoss í Fljót-
um í Skagafirði mældist snjódýpt
279 sentimetrar. „Snjódýpt hefur
aldrei fyrr mælst svo mikil á ís-
lenskri veðurathugunarstöð,“ sagði í
Veðráttunni.
24. mars 1931: Fluglínutæki voru not-
uð í fyrsta sinn við björgunarstörf
hér við land þegar franski togarinn
Cap Fagnet strandaði austan
Grindavíkur. Tókst að bjarga allri
áhöfninni, 38 mönnum. Skömmu síð-
ar valt togarinn á hliðina og sökk.
13. apríl 1844: Jón Sigurðsson var kos-
inn á þing í fyrsta sinn, á kjörfundi
sem haldinn var í kirkjunni á Ísa-
firði. Hann hlaut 50 atkvæði af 52.
Alþingi kom saman 1. júlí 1845 og
var Jón yngstur þingmanna, 34 ára.
Hann sat á þingi til 1879 og var oft
þingforseti.
14. apríl 1695: Hafís rak inn á Faxa-
flóa í fyrsta sinn í áttatíu ár og þótti
það „undrum gegna“, eins og segir í
Vallaannál. Ísinn hafði rekið suður
með Austfjörðum og vestur með
Suðurlandi.
24. apríl 1982: Jón Páll Sigmarsson
setti tvö Evrópumet á móti í Sjón-
varpinu, lyfti 362,5 kg í réttstöðu-
lyftu og samanlagt 940 kg. Orð hans
að afrekinu loknu urðu fleyg: „Þetta
er ekkert mál fyrir Jón Pál.“
Golf í fyrsta sinn
6. maí 1981: Bandaríski framhalds-
þátturinn Dallas var í fyrsta sinn á
dagskrá Sjónvarpsins. Hann fjallaði
um „hina geysiauðugu og voldugu
Ewing-fjölskyldu í Texas“, eins og
sagði í dagskrárkynningu.
12. maí 1935: Golf var leikið í fyrsta
sinn á Íslandi þegar sex holu völlur
Golfklúbbs Íslands var vígður í landi
Austurhlíðar í Laugardal í Reykja-
vík.
19. maí 1969: Kjarasamningar milli
verkalýðsfélaga og atvinnurekenda
voru undirritaðir. Meðal annars var
samið um stofnun lífeyrissjóða.
Hannibal Valdimarsson forseti ASÍ
sagði í samtali við Morgunblaðið:
„Samkomulagið um lífeyrissjóð er
mikilsvert framtíðarmál sem mun
verða fagnað.“
17. júní 1954: Ísland er land þitt, ljóð
Margrétar Jónsdóttur, birtist í
fyrsta sinn í Morgunblaðinu, á tíu
ára afmæli lýðveldisins. Ljóðið varð
vinsælt þegar Magnús Þór Sig-
mundsson gerði lag við það og lagið
var gefið út á hljómplötu í nóvember
1982.
20. júní 1980: Ítalski tenórsöngvarinn
Luciano Pavarotti söng í Laugar-
dalshöllinni í Reykjavík á vegum
Listahátíðar. Viðtökur voru frábær-
ar og fagnaðarlátum ætlaði aldrei að
linna. „Einstök stund upplifunar og
ef til vill einstæð á heilli mannsævi,“
sagði gagnrýnandi Morgunblaðsins.
24. júní 1000: Kristnitakan. Kristin
trú var lögtekin á Alþingi á Þingvöll-
um við Öxará. Þar hafði skorist í
odda með kristnum mönnum og
heiðnum en Þorgeir Þorkelsson
Ljósvetningagoði úrskurðaði að „all-
ir menn skyldu kristnir vera“ og
sagði: „Höfum allir ein lög og einn
sið. Það mun verða satt er vér slítum
í sundur lögin að vér munum slíta og
friðinn.“
Haglél um hásumar
1. júlí 1886: Landsbanki Íslands,
fyrsti banki á landinu, hóf starfsemi í
Reykjavík. Fyrst í stað var hann op-
inn tvo daga í viku, tvo tíma í senn.
Bankinn var til húsa við Bakarastíg
en nafn stígsins breyttist fljótlega í
Bankastræti.
8. júlí 1903: Síldarsöltun hófst á Siglu-
firði. Norskt skip, Marsley, kom með
60–70 tunnur af síld sem veidd var í
reknet nóttina áður. Þetta var upp-
haf síldarævintýrisins sem stóð í 65
ár.
10. júlí 1875: Haglél gerði í Biskups-
tungum og stóð það í þrjá tíma. Él-
inu fylgdi ofsastormur með þrumum
og eldingum. „Haglkornin voru á
stærð við titlingsegg og mörg þrjú
föst saman,“ að sögn Þjóðólfs.
5. ágúst 1958: Hvalavaða var rekin á
land í Friðarhöfninni í Vestmanna-
eyjum. Um tvö hundruð marsvín
voru skorin en hundrað rekin á haf
út tveimur dögum síðar, vegna þess
að þjóðhátíðin var að hefjast. Vest-
mannaeyingar „eru slíkri heimsókn
óvanir“, sagði í Morgunblaðinu.
Þekkja ekki Kiljan
9. október 1963: Skáldatími kom út.
Þetta var fyrsta bók Nóbelsskálds-
ins sem var merkt Halldóri Laxness
en ekki Halldóri Kiljan Laxness.
„Það þekkir mig enginn útlendingur
undir nafninu Kiljan,“ sagði skáldið í
viðtali við Alþýðublaðið og taldi
ástæðulaust að hafa annan hátt á
varðandi höfundarnafnið hér á landi
en erlendis.
16. október 1902: Landakotsspítali í
Reykjavík var formlega tekinn í
notkun, en St. Jósefssystur létu
reisa hann. Í Þjóðólfi var sagt: „Er
það gleðilegt að hér er komið á fót
sjúkrahús er getur veitt sjúklingum
öll þægindi sem veitt verða.“
22. október 1903: Ásgrímur Jónsson
opnaði fyrstu málverkasýningu sína
í Melsteðshúsi við Lækjargötu í
Reykjavík og sýndi fimmtíu myndir.
„Virðist hann vera mjög gott efni í
listamann,“ sagði í Þjóðólfi. Í Ísafold
var sagt að Íslendingar væru að
eignast listmálara „sem til fulls skil-
ur íslensku náttúruna og getur því
túlkað hana“.
9. ágúst 1908: Jóhannes Sveinsson,
síðar nefndur Kjarval, opnaði fyrstu
málverkasýningu sína í Reykjavík,
22 ára. Í Lögréttu var spurt: „Hvað
verður nú Íslandi úr þessu lista-
mannsefni?“
21. ágúst 1238: Örlygsstaðabardagi
var háður í Blönduhlíð í Skagafirði.
Þar féll á sjötta tug manna. Bardagi
þessi er talinn einn sá örlagaríkasti
hér á landi en þá börðust þrjár vold-
ugustu ættir landsins. Kolbeinn ungi
Arnórsson vann sigur, með styrk
Gissurar Þorvaldssonar. Sighvatur
Sturluson og Sturla sonur hans féllu.
Átta ára undrabarn
1. september 1910: Kveikt var á gas-
ljósum í fyrsta sinn á götum bæj-
arins. „Margir bæjarbúar þustu út á
götu með blað og bók í hönd. Þeir
vildu reyna hvort lesbjart yrði við
ljóskerin,“ segir í endurminningum
Knud Zimsen borgarstjóra.
15. september 1947: Þórunn S. Jó-
hannsdóttir (síðar eiginkona Vladim-
ir Ashkenazy) hélt sína fyrstu píanó-
tónleika hér á landi, en hún var þá
aðeins átta ára. Í gagnrýni í Morg-
unblaðinu var sagt: „Þórunn er
undrabarn; á því leikur enginn vafi.“
16. september 1963: Lyndon B. John-
son, þáverandi varaforseti Banda-
ríkjanna, kom í opinbera heimsókn
til Íslands og var vel fagnað. Í ávarpi
sagði hann: „Íslendingar standa með
þeim sem vilja frelsi og frið.“ Rúm-
um tveimur mánuðum síðar tók hann
við forsetaembættinu þegar John F.
Kennedy var myrtur.
Atburðir úr
sögu og samtíð
2. nóvember 1913: Morg-
unblaðið kom út í fyrsta sinn. Í
ávarpi til lesenda sagði Vil-
hjálmur Finsen ritstjóri: „Dagblað
það sem hér byrjar starf sitt á
fyrst og fremst að vera áreið-
anlegt, skemmtilegt og lipurt rit-
að fréttablað.“ Hvert blað kost-
aði 3 aura. „Morgunblaðið byrjaði
með 38 áskrifendum en lausa-
sala varð þegar allmikil,“ segir í
bókinni Blöð og blaðamenn.
26. júní 1930:Morgunblaðið gaf
út hátíðarblað í tilefni af Alþing-
ishátíðinni. Þetta var „stærsta
blað sem nokkru sinni hefur verið
út gefið á Íslandi“, alls 84 blað-
síður. Yfirleitt var blaðið 6 síður.
9. nóvember 1930:Reykjavíkur-
bréf birtist í fyrsta sinn í Morg-
unblaðinu, á sunnudegi. Það var
stílað á gamlan vin í sveitinni og
flutti einkum stjórnmálafréttir.
„Menn lifa og hrærast í pólitík og
tala sumir varla um annað,“ sagði
höfundurinn sem nefndi sig Nóa.
Tæpu ári síðar fóru bréfin að birt-
ast reglulega í blaðinu.
19. ágúst 1959: Á forsíðu Morg-
unblaðsins birtust tvær myndir
frá knattspyrnulandsleik Dana og
Íslendinga í Kaupmannahöfn
daginn áður, en leiknum lauk með
jafntefli. Þetta voru fyrstu sím-
sendu fréttamyndirnar sem birt-
ust í íslensku blaði.
25. febrúar 1964: Teikning eftir
Sigmund Jóhannsson birtist í
fyrsta sinn í Morgunblaðinu, en
hún var af landgöngu í Surtsey.
20. maí 1979: Íslenskt mál, þátt-
ur Gísla Jónssonar, birtist í fyrsta
sinn í Morgunblaðinu. Þættirnir
voru vikulega í blaðinu í rúm 22
ár og urðu alls 1.138.
2. febrúar 1998: Fréttavefur
Morgunblaðsins á Netinu, mbl.is,
var opnaður. Fyrsta mánuðinn
voru að meðaltali um 5.000
heimsóknir á dag en nú eru þær
yfir 50.000.
Brot úr sögu
Morgun-
blaðsins