Morgunblaðið - 10.03.2002, Blaðsíða 20

20 SUNNUDAGUR 10. MARS 2002 MORGUNBLAÐIÐ
I.
Heimildir eru til um að nokkrir ís-
lenskir listamenn hafi lagt leið sína til
Flórens á 3. ára-
tug síðustu ald-
ar.
Í gagnasafni
Morgunblaðsins
er grein í Les-
bók Morgun-
blaðsins frá 21.
janúar 1995, þar
sem sagt er frá
Ítalíuför Davíðs
Stefánssonar
eftir Gunnar
Stefánsson. Þar
stendur að Davíð
Stefánsson, Ríkharður Jónsson og
Ingólfur Gíslason læknir hafi lagt upp
frá Kaupmannahöfn um miðjan des-
ember 1920 og skömmu fyrir jól
komu ferðalangarnir til Flórens.
Þessi ferð hlýtur að hafa orðið kveikj-
an að hinu langa kvæði Davíðs, Með
lestinni, sem birtist í Kvæðum árið
1922:
Með lestinni
Ys á stöðinni. Ys á stöðinni.
Öskur, köll og hróp.
Burðarkarlarnir brjótast gegnum
brjálaðra manna hóp.
Fólkið þyrpist í unnvörpum inn.
Einn, ..tveir, ..þrír,
tugir,.. hundruð. Hraðlestin bíður,
horfir og reyknum spýr.
Ríkir og snauðir, ríkir og snauðir
ryðjast með farangur sinn.
Stjak, stjak og stímabrak.
Með straumnum berst ég inn
með vegabréfið í vasanum
og vaðsekkinn í hönd.
Farseðil. Farseðil. Farseðil
í framandi og ókunn lönd.
Þeir félagar héldu jól í Flórens.
Bjuggu þeir hjá dönskum systrum,
sem ráku matsölu og gistihús, aðal-
lega fyrir ferðamenn frá Norðurlönd-
um. „Heimilislífið þar var hið
skemmtilegasta,“ segir Ríkharður,
„enda nýir og nýir farfuglar, sem
staðnæmdust þar lengri eða skemmri
tíma á leið til Rómar, borgarinnar ei-
lífu. Mest voru það myndlistarmenn,
skáld, söngmenn og aðrar fróðleiks-
fúsar og fegurðarþyrstar sálir, er
staðnæmdust á þessu farfuglaheim-
ili.“
Um jólin í Flórens veiktist Davíð
og má sjá af frásögn Ríkharðs að
hann hefur átt í þeim veikindum allt
að tveimur mánuðum. Hvaða sjúk-
leiki þetta var er ekki sagt, en líklegt
er að brjósthimnubólgan sem tafði
skólanám Davíðs árum saman hafi
tekið sig upp á ný. Veikindin hindruðu
skáldið þó ekki með öllu í að njóta
dvalarinnar í Flórens. Hann virðist
raunar lasinn og ekki vera með þeim
Ingólfi og Ríkharði þegar þeir voru
boðnir „til Palmgren, kunsthistori-
ker“ 5. janúar 1921, niður á Lapi,
listamannakrána frægu. Þar söng Ca-
ruso, forkunnarfagur tenór.“
Aftur er þess getið í ferðadagbók
Ríkharðs að hann hafi verið á Lapi 15.
janúar. Kannski hefur Davíð þá verið
með í för. Svo mikið er víst að á Lapi
hefur hann komið, því að kvæði um
krána birtist í Kveðjum, árið 1924, og
þar hefur söngvarinn hlotið sinn sess:
Lapí
Listamannaknæpa í Flórenz
Í Flórenz hafa fjöldamargir
ferðalangar gist,
og hvergi er hærri klukknaturn
og hvergi meiri list.
Þar anga blóm; þar blikar vín,
það besta, er jörðin á,
og þarna er litla Lapí, sem er
listamannakrá.
Með hvelfdu lofti er kráin byggð
í kapellunnar stíl,
þó dyrnar minni kann ske á kjaft
á krókódíl í Níl.
Á veggi eru klemmd og klístruð
hvít og mislit blöð,
og vegna þess er von, það minni
á vitfirringastöð.
En þarna hafa goð og guðir
gleði mörgum veitt,
og þarna hefir vorsins vín
á vígðum skálum freytt,
og þarna inni er heiðið hof
og heilög kirkja í senn,
og þarna drekka á þöglum kvöldum
þyrstir listamenn.
Og þangað flykkjast farandskáld,
sem festa hvergi ró,
sem trúa á vínsins töframátt
og tigna Appolló,
sem hvorki gjalda kirkjunni
né keisaranum skatt,
en hafa barta, Byronskraga
og barðastóran hatt.
Þar sitja þeir að sumbli og leik
við sama fórnarbál,
og drykkjan vekur vinarhug
í villimannsins sál.
Þar bergir Prússinn Bretans full
og Bretinn Rússans skál,
og einmitt þarna er að myndast
alheimstungumál.
Enga leikur Amor ver
en unga listamenn,
og Flórenzdætur forðast ekki
farandskáldin enn,
og blótprestarnir bera vín
um borðin endilöng,
uns drykkjukráin dynur öll
af dansi og gleðisöng.
Og harmoníkan hlær og hvín
svo hjartanlega dátt,
og gítararnir glymja við,
og glösin fljúga hátt.
Í gegnum þennan glym, sem líkist
gný frá ólgusjó,
syngur hann sín Lapílög,
hann litli Caruso.
Hann rekur upp þau reginhljóð,
sem röddin orkað fær.
Hann blánar, og hann blæs sig út
og brosir niður á tær.
Hann syngur gömul Lapílög
um listir, ást og vín.
... Á meðan faðma Flórenzdætur
farandskáldin sín.
Svo dettur alt í dúnalogn.
Menn drekka í spekt og ró
og ræða um mynd, sem meitluð var
af Michelangelo.
Menn dýrka hann, en dæma ei,
og drekka tröllsins skál,
sem marmaranum málið gaf
og meitlaði í hann sál.
Og þegar annað nafn er nefnt,
á ný er skálin fylt.
Með hjartans dulda dýrðarsöng
er Dantenafnið hylt.
Og sjá! Þeim birtist svipur hans,
er söng hans þekkja best.
Menn skjálfa, og menn skifta um lit,
en skáldin kann ske mest.
Svo drekka menn og dansa á ný
Til dýrðar Boccaccio.
Frá kránni leiðast kona og sveinn
Og kann ske út í skóg.
Þar syngur Pan. Þar angar alt
af æfintýraþrá.
En Lapí er og Lapí verður
Listamannakrá.
Ég fór að leita uppi Lapi, en sá veit-
ingastaður var stofnaður árið 1880 og
er hann veitingastaður enn þann dag í
dag. Þetta er einn af elstu veitinga-
stöðum í Flórens og heitir hann Buca
Lapi og er við Via Tornabuoni 64/r en
hann er í kjallaranum á Antinori-höll-
inni.
Í Flórens er geysimikið af klass-
ískri myndlist frá endurreisnartíma-
bilinu, í Uffizi-safninu, og má geta
nærri hver opinberun það hafi verið
þeim félögum. Með Davíð í för var
líka fólk sem bar skyn á myndlist.
Hinn 23. janúar, skömmu áður en þeir
félagar héldu til Rómar, komu til
Flórens vinir Davíðs, Valtýr Stefáns-
son, seinna ritstjóri, og kona hans
Kristín Jónsdóttir listmálari. Komu
þau frá Feneyjum og tóku þeir Davíð
og Ríkharður á móti þeim. „Síðan fór-
um við Davíð með þeim Valtý og
Kristínu til Fiesole og glitruðu þá all-
ar brekkur í síðustu geislum kvöldsól-
arinnar og vorum við öll mjög hrifin,“
segir Ríkharður. Þarna hefur kviknað
kvæði Davíðs um þennan bæ:
Fiésole
Fiésole við Flórenz
er fátækur klausturbær.
Á mörg hundruð ára múrum
mosinn í friði grær.
Kirkjan er bygð á bjargi
úr brendum leir og tré.
Býlin við brekkuna minna
á börn við móðurkné.
Fiésole við Flórenz
er fögur í gleði og sorg.
Börnin leika sér berfætt
um brekkur og steinlögð torg.
Þau syngja með sýprusviðnum
um sólskin og eilíft vor.
Brosandi brúður stráir
blómum í sveinsins spor.
Konan kveikir upp eldinn
og kaupir mat og vín,
fléttar körfur á kvöldin
og kyssir börnin sín.
Heimilisfaðirinn hugsar
um hópinn sinn nótt og dag.
... Fiésole við Flórenz
er fegurst um sólarlag.
Þá logar loftið í vestri,
og ljóma á bæinn slær.
Fiésole við Flórenz
er Fransiskanna bær.
Með klukknahljómunum kallar
kirkjan á börnin sín.
Í ljóma frá hvítum kertum
hið kaþólska altari skín.
Munkarnir syngja þar messu,
og máttugir eru þeir,
þó mórauðu kuflarnir minni
marga á jarðarleir.
Fiésole við Flórenz
er Fransiskanna bær.
Á mörg hundruð ára múrum
mosinn í friði grær.
Á Íslendingaslóðum í
Flórens og San Gimignano
Ég fór að leita uppi Lapi,
segir Bergljót Leifsdóttir
Mensuali, en sá veitinga-
staður var stofnaður árið
1880 og er hann veitinga-
staður enn þann dag í dag.
Úr bók Björns Th. Björnssonar um Mugg
Úr Dimmalimm, vatnslitir, frá 1921 eftir Mugg.
Útsýni af þaki Hótels Toscana í Siena, þar sem Muggur málaði.
Buca Lapi, veitingahúsið í Flórens.Bergljót Leifsdóttir
Mensuali