Morgunblaðið - 10.03.2002, Blaðsíða 28

MYNDLIST
Listasafn ASÍ
Til 10. mars. Opið þriðjudag til sunnu-
daga frá kl. 14–18.
LJÓSMYNDIR
INGA SÓLVEIG FRIÐJÓNSDÓTTIR
SVIÐSETNING eigin dauða er
engin gamanmál, en eins og það
hljómar í meðförum Ingu Sólveigar
Friðjónsdóttur, í Ásmundarsal við
Freyjugötu, mætti ætla að það
væri ekki það alvarlegasta sem
komið gæti fyrir eina konu. Í röð
stórra litmynda fer hún í fötin
þeirra fjölmörgu Ófelía sem með
einum eða öðrum hætti láta lífið
með vofeiflegum hætti, annaðhvort
fyrir eigin hendi eða annarra.
Óneitanlega hljómar margt
ágætlega sannfærandi í þessum
ljósmyndum, leikurinn, kringum-
stæður og myndbygging, en um
leið er einnig eitthvað sem ekki
gengur nægilega vel upp þegar á
reynir. Það sem eflaust þvælist
fyrir manni eru öll fordæmin sem á
undan eru gengin og hljóma ein-
hvern veginn ferskar en myndirnar
í Ásmundarsal.
Eftir Cindy Sherman, sem fór að
leika hlutverk varnarlausra og tor-
trygginna kvenna, með eftirminni-
legum hætti, fyrir hartnær aldar-
fjórðungi; Nan Goldin sem ekki
þurfti að leika nálægðina við dauð-
ann, heldur gat smellt af honum
ótölulegum fjölda mynda af því
hann var allt í kringum hana; og
Andres Serrano sem brá óhugnan-
legum myndum af ríki hans í kæli-
klefum stórborgarinnar við mynni
Hudson, eru myndir Ingu Sólveig-
ar ekki nægilega ágengar til að
koma við kaunin á manni.
Þá er erfitt að gleyma hvernig
sænska listakonan Annika von
Hausswolff sló í gegn fyrir sjö ár-
um með sviðsetningum sínum á
dauðum stúlkum, á ströndinni, í
mýrinni, á tennisvellinum, eða að
húsabaki. Myndir hennar eru svo
raunverulegar að manni líður eins
og „fyrstum á vettvangi“ frammi
fyrir þeim.
En þó svo að Inga Sólveig eigi
þannig forverum sínum fjölmargt
að þakka hlýtur að teljast fagn-
aðarefni að loksins skuli koma
fram íslenskur ljósmyndlistamaður
sem tekst á við leiknar ljósmyndir.
Eins og áður sagði stefnir í ald-
arfjórðung síðan fyrstu þekktu
listamennirnir komu fram á þessu
sviði, sem meðal annars hefur farið
sigurför um Norðurlöndin á síð-
ustu fimmtán árum. Hér ríður Inga
Sólveig á vaðið með góðu fordæmi.
Dauðaleikur
Frá sýningu Ingu Sólveigar Friðjónsdóttur – Lífvana – í Listasafni ASÍ, við Freyjugötu.
Halldór Björn Runólfsson
LISTIR
28 SUNNUDAGUR 10. MARS 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Opið hús í Straumi
Í dag, sunnudaginn 10. mars, verður opið hús í
Listamiðstöðinni Straumi og bjóða þeir listamenn
sem þar starfa ykkur hjartanlega velkomin. Opið
verður í Straumi frá kl. 13:00-18:00 og verða
veitingar seldar gegn vægu verði til styrktar
Kammersveit Tónlistarskóla Hafnarfjarðar.
LISTKAUPSTEFNAN Stock-
holm Art Fair, sem er sú stærsta
sinnar tegundar á Norðurlönd-
um, stendur yfir um helgina.
Meðal þátttakenda á stefnunni
er i8 gallerí, sem Edda Jónsdótt-
ir rekur, og hefur haft íslenska
og erlenda myndlistarmenn á
snærum sínum. Kaupstefnuna í
Stokkhólmi sækja gallerí víðs
vegar að á Norðurlöndum en alls
taka þátt í henni um 160 gallerí,
söluaðilar og listastofnanir. Á
kaupstefnunni kynnir i8 verk
myndlistarmannanna Hreins
Friðfinnssonar, Kristjáns Guð-
mundssonar, Rögnu Róberts-
dóttur, Jeanine Cohen, Roni
Horn og Russel Maltz.
Edda segir kaupstefnuna ekki
mjög stóra á alþjóðlegan mæli-
kvarða, en þar sýni engu að síður
flest af mikilvægustu galleríum
Norðurlanda, auk gallería m.a.
frá Þýskalandi, Frakklandi,
Spáni og Bandaríkjunum. „Mér
var boðin þátttaka á mjög góðum
kjörum þar sem skipuleggjendur
kaupstefnunnar sóttust mjög
eftir að fá i8 inn sem vandað
gallerí. Ég fékk sýningarbás á
mjög góðum stað og sýni í raun á
milli tveggja bestu galleríanna í
Stokkhólmi, þ.e. Galleri Andr-
éhn Schiptjenko og Christian
Larsen. Það fyrra er eitt af
þekktustu galleríum Svíþjóðar,
ungt og ferskt, en hið síðar-
nefnda er gamalgróið og virt.
Önnur góð gallerí eru hér í
kringum mig, s.s. Asbæk í Kaup-
mannahöfn og Berlínargalleríið
Nordenhake. Þannig má segja
að i8 hafi verið gert hátt undir
höfði af kaupstefnunnar hálfu,“
segir Edda.
Stefnan hófst á fimmtudaginn
og lýkur í dag. „Safnafólk og
fjölmiðlar hafa komið við hérna
hjá mér og hafa viðbrögð al-
mennt verið góð. Þá hef ég verið
í tengslum við nokkra af þeim
aðilum sem galleríið hefur þegar
aflað tengsla við, m.a. safnara.
Ég er að minnsta kosti búin að
selja eitt verk eftir Hrein Frið-
finnsson og hafa fleiri aðilar sýnt
áhuga,“ segir Edda.
I8 gallerí á Stockholm Art Fair
Gert hátt undir höfði
SÖNN sakamál eru vinsælt fjöl-
miðlaefni og kom engum á óvart
að Hugsjónarmenn tækju aftur
upp þráðinn þar sem frá var horf-
ið. Fyrsta umfjöllunarefnið er
Steingrímur Njálsson, síbrotamað-
ur sem hlotið hefur þann þunga
dóm meðal landa sinna að vera
þjóðfélagsóvinur nr. 1. Hataðastur
allra. Glæpaferill mannsins er
óvenju ljótur, þar sem síendur-
teknar svívirðingar á ungum
drengjum og vangefnum manni
standa uppúr ófögnuðinum. Ís-
landsmet í ölvunarakstri (á sjö-
unda tug dóma) er hjóm eitt í sam-
anburði við níðingsverk hans á
börnum, þann óbætanlega, andlega
og líkamlega skaða sem hann hef-
ur fært saklausum ungmennum í
veganesti útí lífið. Umdeilanlegt
hvort slíkir menn eiga að fá að
verja hendur sínur í vinsælum fjöl-
miðli.
Varnarræða mannsins var lítil-
fjörleg og ótrúverðug. Hann hefur
viðurkennt að yfir sig komi „kyn-
ferðislegt óeðli“, en frammi fyrir
sjónvarpsvélunum afneitaði hann
blákalt barnanauðgunum. Rökin:
„Tóm þvæla og vitleysa,“ og annað
á þeim nótum. Eftir stendur harð-
svíraður óbótamaður.
Kvikmyndagerðarmennirnir
leita víða fanga, m.a. hjá lögmann-
inum Svölu Thorlacius, sem upp-
haflega vakti athygli þjóðarinnar á
hættunni sem stafar af Steingrími
Njálssyni. Hún krafðist vönunar,
sem landlæknir og sálfræðingar
lögðust á móti. Og áfram hélt
Steingrímur iðju sinni óáreittur,
þá hann var utan múranna. Lít-
illega er reynt að finna ástæður
fyrir hegðun þessa ólánsmanns, án
nokkurrar niðurstöðu.
Þátturinn er vel unninn á flest-
um sviðum. Leikin atriði sáraein-
föld en lengst af áhrifarík. Sam-
setning vandvirknisleg og
Sigursteinn Másson hittir á rétta
tóninn í þularhlutverkinu. DV varð
fyrir mikilli (og ómaklegri) gagn-
rýni er það birti mynd af saka-
manninum á sínum tíma. Fram
kom í þættinum að það getur skipt
sköpum að almenningur þekki
ásjónu slíkra manna. Því eru um-
deilanlegar myndbirtingar og
þættir sem þessir réttlætanleg.
Allt, sem gert er til að vernda
samfélagið fyrir afbrigðilegri
hegðun glæpamanna, er af því
góða.
MENN ætluðu ekki að trúa eig-
in eyrum er þær fréttust bárust í
febrúar 1984, að framið hefði verið
vopnað rán við Landsbankann á
Laugaveginum. Ræninginn komst
undan með tæpar tvær milljónir
króna, sem var stórfé, rétt eftir
gjaldmiðilsbreytinguna. Annað,
sem vakti litlu minni athygli, var
hversu vel var staðið að málum,
hér voru greinilega á ferð snjallari
menn en lögreglan átti yfirleitt í
höggi við.
Það liðu þó ekki nema tíu dagar
uns tveir menn voru sekir fundnir
og komnir á bak við lás og slá.
„Hinn fullkomni glæpur“ var í
rauninni ómerkilegt, voveiflegt
fúsk sem hefði hæglega getað end-
að með ósköpum.
Á sínum tíma hafði margur vissa
samúð með öðrum glæpamannin-
um, hann var að reyna að bjarga
bágum fjárhag fjölskyldunnar.
Þessir kallar voru þó engir Hróar
hettir heldur ótíndir glæpamenn
sem ógnuðu saklausum mönnum
með skotvopni, unnu það hæpna
afrek að kynna okkur fyrir byssu-
væddu ofbeldi. Saga tvímenning-
anna er einkar lipurlega rakin og
vel valið í nokkur hlutverkanna.
Glæpasaga, löng og ljót
RÚV
Sjónvarpsmynd
Dagskrárgerð, leikstjóri og framleiðandi:
Björn Br. Björnsson. Þulur: Sigursteinn
Másson. Handrit: Sveinn Helgason. Kvik-
myndataka: Jón Karl Helgason, o.fl. Tón-
list: Máni Svafarsson. Samsetning: Dan-
íel Bjarki Pétursson. Framkvæmdastjórn:
Haraldur Örn Gunnarsson. 58 mín. Ís-
lensk heimildarmynd. Hugsjón. Sjón-
varpið í feb. 2002.
SÖNN ÍSLENSK SAKAMÁL:
STEINGRÍMUR NJÁLSSON
Sæbjörn Valdimarsson
Dagskrárgerð, leikstjórn, taka og klipp-
ing: Jón Karl Helgason. Handrit: Kristján
Geir Burgess.
VOPNAÐ RÁN Í REYKJAVÍK
NÝLEGA kom út í Finnlandi smá-
sagnasafn sem geymir tíu íslensk-
ar smásögur fyrir börn og ung-
linga. Titill á finnsku er:
Piilokansan tarinoita. Islantilais-
novelleja ja kirjailijoita, eða Sögur
huldufólksins. Íslenskar smásögur
og íslenskir höfundar. Þetta er
fyrsta sinn sem íslenskar barna-
og unglingabókmenntir eru kynnt-
ar í heild sinni í Finnlandi.
Efni sagnanna er sérstaklega ís-
lenskt og sögurnar eru sýnishorn
af íslenskum nútímasmásögum
fyrir börn og unglinga. Allt eru
þetta verðlaunasögur eða sögur
valdar til útgáfu í gegnum sam-
keppni og hafa allar sögurnar
komið út áður í fjórum smásagna-
söfnum á vegum Máls og menning-
ar og Samtaka móðurmálskenn-
ara. Sögurnar tíu eru mjög ólíkar
innbyrðis. Saga Olgu Guðrúnar
Árnadóttur, Vertu ekki með svona
blá augu, sýnir togstreitu milli
sveitar og þéttbýlis og takmark-
aða möguleika ungrar stúlku til
að mennta sig. Í sögu Elíasar Snæ-
lands Jónssonar Hvernig skyldi
það vera segir frá því að ung
stúlka er horfin og lögreglan
reynir að finna orsökina fyrir
hvarfi hennar, einkum með því að
hlusta á segulbandsupptökur sem
hún hefur gert. Eðvarð T. Jónsson
á söguna Handtakan sem er nú-
tímasaga um eiturlyfjaungling og
samskipti hans við lögregluna og
litla systur sína. Þessar sögur
sýna innri baráttu barna og ung-
linga og eru engar glansmyndir af
íslensku samfélagi.
Saga Andrésar Indriðasonar,
Snjór, segir frá því hvernig sam-
viskubit getur gert blaðburð-
arstrák lífið leitt en Aðalsteinn
Ásberg Sigurðsson lætur sínar
söguhetjur í Skógarævintýri lenda
í ógöngum út af fíflaskap. Tvær
sögur fjalla um hafið: Róður Guð-
jóns Sveinssonar segir frá hrakför
ungs drengs og hafvillum og saga
Elísabetar Þorgeirsdóttur, Sjór-
inn, segir frá bið sjómannsbarna
eftir að skip komi að landi í vondu
veðri. Fjórar sögur hafa þjóð-
sögulega skírskotun. Iðunn Steins-
dóttir á söguna Sjö á landi, sjö í
sjó og yfirfærir ævintýrið um haf-
meyjuna sem á sjö börn í sjó og
sjö á landi yfir á íslensk skiln-
aðarbörn. Pabbi er fluttur til Ástr-
alíu þar sem hann á nýja fjöl-
skyldu en börnin hans á Íslandi
vilja fá hann heim til sín. Kristín
Steinsdóttir lætur sína söguhetju
fara með afa út á gamlárskvöld til
að spá í gamla minnið um álfa og
búferlaflutninga þeirra um ára-
mót í sögunni Komi þeir sem
koma vilja. Í sögunni Skessan læt-
ur Steinunn Arnþrúður Björns-
dóttir litla stúlku velta því fyrir
sér hvort fólk geti orðið að steini
eins og tröllin forðum daga bara
af því að það er einmana, rétt eins
og afi er einmana eftir að amma
dó.
Þýðendur bókarinnar eru Päivi
Kumpulainen og Seija Holopainen,
en áður höfðu þær þýtt úrval ís-
lenskra smásagna fyrir fullorðna
sem kom út á finnsku árið 2000.
Páll S. Pálsson hefur myndskreytt
báðar bækurnar. Sigrún Klara
Hannesdóttir skrifaði innganginn
í þessa bók og kynnir í honum ís-
lenskar barna- og unglingabók-
menntir, sögu þeirra og stefnur.
Hún valdi líka sögurnar og skrif-
aði stutt æviágrip þeirra tíu höf-
unda sem í bókinni eru. Sendi-
herra Íslands í Finnlandi,
Kornelíus Sigmundsson, skrifaði
formálann og sendiráð Íslands
hefur beint og óbeint stutt við út-
gáfu þessarar bókar þar sem báð-
ir þýðendurnir eru starfsmenn
sendiráðsins.
Íslenskar smásögur fyrir
börn gefnar út á finnsku