Morgunblaðið - 23.04.2002, Page 39

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 23. APRÍL 2002 39
ÁTAKALÍNUR eru
að skýrast í borgar-
stjórnarkosningunum.
Munur á framgöngu
gagnvart kjósendum
sést best á því, að við,
sem skipum D-listann,
höfum lagt fram kosn-
ingastefnuskrá og síð-
an kynnt sérgreind at-
riði í henni sem
samning við Reykvík-
inga. R-listinn hefur
hins vegar ekki kynnt
neina stefnuskrá held-
ur vísar í fundargerð-
ir, skýrslur og opin-
berar áætlanir
Reykjavíkurborgar.
Skírskotun R-listans til opin-
berra skjala Reykjavíkurborgar
minnir á það, hve ótæpilega að-
staðan í skjóli meirihlutavalds í
borgarstjórn er notuð til að halda
fram hlut R-listans. Birtist þetta í
stóru og smáu, til dæmis auglýs-
ingaherferð til að bæta ímynd
Línu.nets. Er mikið lagt á sig til að
fegra fyrirtækið. Alfreð Þorsteins-
son, sem ráðskast mest með fjár-
muni borgarbúa í nafni R-listans,
gefur meira að segja til kynna í
Morgunblaðsgrein, að forseti Ís-
lands hafi lagt blessun
yfir fjárausturinn í
Línu.net með því að
tala um mikilvægi
upplýsingatækni!
Skuldabaggar
þyngjast
Undanfarið höfum
við frambjóðendur D-
listans lagt áherslu á
að kynna með skýrum
og einföldum hætti,
hvernig skuldabaggar
hafa þyngst á okkur
Reykvíkingum síðustu
átta ár. Á valdatíma
R-listans hafa skuldir
á hvern borgarbúa,
unga sem aldna, hækkað úr 39 þús-
und krónum í 286 þúsund krónur.
Við sjáum og heyrum, að fram-
bjóðendur R-listans stæra sig af
þessari fjármálastjórn og þeir ætla
alls ekki að hverfa frá henni, fái
þeir áfram meirihlutaumboð frá
borgarbúum. Þeir skjóta sér ekki
aðeins á bakvið forseta Íslands
heldur einnig eftirlitsnefnd með
fjármálum sveitarfélaganna, sem
hefur það verkefni að leggja mat á
borgarsjóð Reykjavíkur en ekki
hreinar skuldir hans og borgarfyr-
irtækja. Þær tölur veður þó að
skoða til að átta sig á skuldastöð-
unni, því að R-listinn hefur farið þá
leið að færa skuldabagga frá borg-
arsjóði á einstök fyrirtæki eða í
nýja sjóði, auk þess sem tæpir 17
milljarðir hafa á valdatíma R-
listans verið teknar frá Orkuveit-
unni í borgarsjóð.
Einn liður blekkinganna felst í
fullyrðingum um, að það sé munur
fyrir okkur borgarbúa, hvort við
greiðum skuldirnar með sköttum
okkar eða í gegnum gjaldskrár
stofnana!
Með því að styðja D-listann geta
kjósendur í Reykjavík horfið af
þessari braut. Eða eins og segir í
samningi okkar við Reykvíkinga:
Við ætlum að stöðva skuldasöfnun
og hagræða með sparnaði. Við ætl-
um að flytja verkefni til einkaaðila
og félagasamtaka þar sem við á.
Við ætlum að fækka milliliðum og
draga úr skrifræði í borgarkerfinu.
Hlutur Reykjavíkur í Línu.net
verður seldur. Við ætlum að laða
íbúa og fyrirtæki til borgarinnar
og auka þar með tekjur hennar.
Stefnt að tvöföldu
umhverfisslysi
Við afgreiðslu aðalskipulags
Reykjavíkur í borgarstjórn
fimmtudaginn 18. apríl ákvað
meirihluti R-listans að stefna að
tvöföldu umhverfisslysi innan
borgarmarka Reykjavíkur. Í fyrsta
lagi að sprengja upp sólríkar suð-
urhlíðar Geldinganess og í öðru
lagi að flytja þann jarðveg, sem
þar er, vestur að Eiðisgranda og
Ánanaustum og raska strandlengj-
unni þar á mjög skaðvænlegan
hátt.
Furðuleg rök hafa verið notuð til
að verja þennan óheillagjörning.
Vinstri/grænir, sem fara hamför-
um á alþingi vegna umhverfis á há-
lendinu við Kárahnjúkavirkjun,
stjórna þessari siðlausu aðför að
umhverfinu hér í Reykjavík. Þeir
segja, að áður hafi verið tekið grjót
úr Skólavörðuholti, Öskjuhlíð og
Rauðarárholti við Sjómannaskól-
ann og þess vegna sé aðförin að
Geldinganesi réttlætanleg!
Þá hafa talsmenn R-listans talið
sig vera að ganga erinda KR með
þessu óheillaverki og leysa úr
brýnni þörf fyrir það ágæta félag.
Framkvæmdir við landfyllingar á
Eiðisgranda eiga þó ekki að hefjast
fyrr en 2012. Framkvæmdirnar eru
í andstöðu við íbúa við Eiðisgranda
og Ánanaust, sem vilja vernda þær
örfáu náttúruperlur, sem enn finn-
ast í borgarlandinu og þeir sjá
enga knýjandi þörf fyrir að þróa
byggðina á haf út, eins og segir í
mótmælaskjali íbúanna.
Í stefnu okkar á D-listanum
kemur fram, að við viljum stöðva
umhverfisslysið í Geldinganesi og
skipuleggja þar íbúðabyggð. Við
erum einnig andvíg landfyllingun-
um við Eiðisgranda. Við viljum
ekki verja þremur til fjórum millj-
örðum króna úr vösum Reykvík-
inga í þetta tvöfalda umhverfisslys.
Það verður ekki stöðvað nema R-
listanum sé hafnað.
Línur skýrast í Reykjavík
Björn
Bjarnason
Reykjavík
Við viljum hverfa af
braut þyngri skulda-
bagga á Reykvíkinga,
segir Björn Bjarnason,
og koma í veg fyrir
tvöfalt umhverfisslys í
Geldinganesi og við
Eiðisgranda.
Höfundur skipar 1. sæti á borgar-
stjórnarlista Sjálfstæðisflokksins.
ÞAÐ sætir nú vax-
andi furðu manna að
heilbrigðis- og trygg-
ingaráðuneytið (HTR)
skuli ætla með þver-
girðingshætti að
koma í veg fyrir þau
sjálfsögðu réttindi
sérfræðinga í heimil-
islækningum að starfa
sjálfstætt við sérgrein
sína. Eins og flestum
er kunnugt eru nú
miklir erfiðleikar inn-
an heilsugæslunnar
og vitnar þar um at-
gervisflótti úr grein-
inni og ótal vel rök-
studdar greinar í
blöðum frá heimilislæknum bæði í
þéttbýli og dreifbýli.
Þótt ekki séu allir á eitt sáttir
um orsakir vandans eða bestu leið-
ir til úrbóta virðist Félag íslenskra
heilsugæslulækna (FÍH) hafa sam-
einast um þá stefnu að nauðsyn-
legt sé að opna fyrir sjálfstæðan
rekstur sérfræðinga í heimilis-
lækningum á grundvelli samnings
við heilbrigðisyfirvöld sem verði
sambærilegur við samning Lækna-
félags Reykjavíkur (LR) og
Tryggingastofnunar ríkisins (TR)
um sérfræðiþjónustu. Í stað þess
að taka málaleitan FÍH opnum
örmum virðist HTR nú gera allt
sem hugsanlegt er til að þæfa mál-
ið og drepa því á dreif.
Það má til sanns vegar færa að
réttur sé gróflega brotinn á sér-
fræðingum í heimilislækningum ef
litið er til samanburðar við stétt-
arbræður þeirra í öðrum sérgrein-
um. Auk þess hefur verið á það
bent að sú málsmeðferð að neita
heimilislæknum um samning við
TR vegna þjónustu við þegna
landsins kunni að brjóta í bága við
ákvæði stjórnarskrárinnar um
jafnræði. Til að fá úr því skorið
þyrfti væntanlega málaferli, e.t.v.
alla leið til Evrópudómstólsins.
En hvað vakir fyrir HTR? Er
það raunverulega svo að ráðuneyt-
ið ætli að standa eins og hundur á
beini á þessu minnismerki um
steingelda ríkiseinokun sem lög
um heilbrigðisþjónustu frá 1973
eru að þessu leyti.
Nýlega hefur örlað á ákveðnum
skilningi hjá núverandi ráðherra á
því að einkarekstur í heibrigðis-
þjónustu og öflugt almannatrygg-
ingakerfi geta farið
ágætlega saman, leitt
til hagkvæmari rekst-
urs, með ánægðara
starfsfólki og neyt-
endum þjónustunnar.
Þessu ber að fagna og
orð eru til alls fyrst.
Útspil ráðherra um
aukna þátttöku starfs-
fólks í stjórnun
heilsugæslustöðva
sem áfram yrðu í eigu
ríkisins og rekin á
þess ábyrgð er þó í
besta falli gulrót sem
mun fljótlega tréna.
Jón Kristjánsson
hefur komið mér fyrir
sjónir sem sanngjarn maður og ef
hann vill leysa þennan vanda, efla
heilsugæsluna og snúa við atgerv-
isflóttanum þarf hann að sjálf-
sögðu að taka mið af sjónarmiðum
FÍH og hafna gömlu ríkisrekstr-
arúrræðunum. Ráðherra gæti
leyst málið með einu pennastriki
þannig að samningur yrði gerður
og einokun ríkisins aflétt. Ótti
ráðuneytisins við aukinn kostnað
þessu samfara er ástæðulaus.
Kostnaður myndi þvert á móti að
öllum líkindum minnka í nýju
einkarekstrarumhverfi og þjónust-
an stórbatna.
Læknar sem njóta óskertra rétt-
inda til sjálfstæðrar starfsemi á
grundvelli samnings LR og TR
styðja heilshugar baráttu heimilis-
lækna og hvetja þá til að láta ekki
bugast eða villast af leið þótt móti
blási heldur fylgja sínum réttláta
málstað til sigurs með samtaka-
mætti sínum.
Áfram, heim-
ilislæknar
Steinn
Jónsson
Kjarabarátta
Einkarekstur í heil-
brigðisþjónustu og öfl-
ugt almannatrygg-
ingakerfi, segir Steinn
Jónsson, geta farið
ágætlega saman.
Höfundur er læknir, framhalds-
menntunarstjóri í lyflækningum við
Landspítala – háskólasjúkrahús.
ÞESS er ekki að
vænta að umræðan um
kvikmyndina „Í skóm
drekans“ hafi farið
framhjá mörgum að
undanförnu. Ástæðan
er lögbannskrafa sú
sem keppendur og að-
standendur Ungfrú Ís-
land.is árið 2000 hafa
sett fram. Myndin ku
fjalla um upplifun eins
þátttakandans í keppn-
inni. Forsendur lög-
bannskröfunnar eru
margþættar. Ég vil
nota þennan vettvang
til þess að kynna nokkr-
ar þessara forsendna, enda hefur lítið
farið fyrir sjónarmiðum okkar, sem
að lögbannskröfunni stöndum, í fjöl-
miðlum. Á sama tíma hafa varnarrök
kvikmyndagerðarmannanna að lík-
indum nú þegar náð flestra eyrum.
Falskar forsendur
Alls tóku sextán ungar konur þátt í
keppninni Ungfrú Íslands.is árið
2000. Var þetta í fyrsta skipti sem
keppnin var haldin og tókst hún í alla
staði vel. Undirbúningur fyrir slíka
keppni er meiri en flestir gera sér
grein fyrir og því varði keppendahóp-
urinn allmiklum tíma saman, t.d. við
æfingar og ýmiss konar uppákomur
og góðgerðarsamkomur. Ein stúlkn-
anna hafði þann sið að hafa ætíð kvik-
myndatökuvél og móður sína með-
ferðis. Var yfirlýstur tilgangur
hennar að festa á filmu minningar
sínar úr keppninni, gera svokallaða
vídeódagbók, sem þátttakendurnir
gætu skemmt sér yfir að lokinni
keppni.
Keppendur létu sér þessar skýr-
ingar nægja en óskuðu þó eftir því að
á myndavélinni væri slökkt við til-
teknar aðstæður, t.d. í búningsklef-
um. Kom í ljós að kvik-
myndagerðarkonan
varð ekki alltaf við þess-
um óskum heldur faldi
myndavélina og hélt
áfram upptöku.
Rofið traust
Eins og nærri má
geta byggist upp trún-
aðartraust í hópi sem
ver jafnmiklum tíma
saman og keppendur í
fegurðarsamkeppni.
Við slíkar aðstæður
leyfir það sér fölskva-
lausa hegðun og
ábyrgðarlítið tal rétt
eins og flestir gera í
góðra vina hópi – eða jafnvel inni á
vinnustað. Flestum þætti það án vafa
vera næg ástæða til vinslita ef ein-
hver nákominn tæki með sér mynda-
tökuvél í partí eða útilegu og sýndi
svo alþjóð afraksturinn á hvíta tjald-
inu í kvikmyndahúsum borgarinnar
jafnframt því að hafa uppi stór orð í
fjölmiðlum um hversu lágkúrulegur
og kjánalegur þessi vinahópur í raun
væri. Eða væri það vel liðið ef starfs-
maður í fyrirtæki brygðist samstarfs-
mönnum sínum á áþekkan hátt?
Í stórum dráttum virðist tilgangur
myndarinnar að nokkru leyti vera
einmitt sá að misnota þetta trúnaðar-
traust öðrum til skemmtunar. Flest-
um þykir vafalaust sú hegðun bera
vott um mikinn skort á drenglyndi,
nema þeir láti þá staðreynd, að hér er
um fegurðarsamkeppni að ræða, villa
sér sýn.
Óheiðarleg vinnubrögð
Ljóst má vera að vinnubrögð við
gerð myndarinnar eru vægast sagt
óvenjuleg og tæpast aðstandendum
myndarinnar til sóma. Margar af
helstu reglum fjölmiðlamanna voru
brotnar við gerð myndarinnar en
slíkt hefur einungis þótt réttlætan-
legt þegar mikilvægir almannahags-
munir liggja við. Ljóst er að slíkt á
ekki við í þessu tilfelli heldur er ein-
göngu um skemmtiefni að ræða.
Tjáningarfrelsi
Því hefur verið haldið mjög á lofti
af aðstandendum myndarinnar að
lögbannskrafa á birtingu hennar sé
aðför að tjáningarfrelsinu. Þessi túlk-
un felur í sér nokkurn misskilning á
því hvað tjáningarfrelsi felur í sér.
Tjáningarfrelsi tryggir einstaklingn-
um rétt til þess að segja skoðanir sín-
ar og vissulega er keppendum í feg-
urðarsamkepppnum jafnfrjálst að
gera það og öðrum. Tjáningarfrelsi
felur hins vegar ekki í sér réttinn til
þess að beita öðrum fyrir sig í tján-
ingu sinni. Bann við sýningu mynd-
arinnar hefði því ekkert með tjáning-
arfrelsi að gera. Í 73. gr. stjórnar-
skrárinnar er kveðið á um tjáning-
arfrelsið. Þar segir m.a.: „Hver
maður á rétt á að láta í ljós hugsanir
sínar, en ábyrgjast verður hann þær
fyrir dómi. Ritskoðun og aðrar sam-
bærilegar tálmanir á tjáningarfrelsi
má aldrei í lög leiða.“ Ljóst er að ef
birting myndarinnar verður bönnuð
er ekki verið að skerða tjáningarfrelsi
á nokkurn hátt.
Réttur einstaklingsins
Sé sýningin hins vegar leyfð felur
það í sér mjög hættulegt fordæmi
hvað varðar vernd einstaklinga gegn
ágangi annarra en friðhelgi einkalífs
er einnig tryggð í stjórnarskránni
(71. gr.). Keppendur í Ungfrú Ís-
lands.is árið 2000 voru myndaðir á
lokuðum svæðum og að þeim óafvit-
andi og er ljóst að heimildarlaus birt-
ing slíkra mynda er skýlaust brot
gagnvart rétti þeirra til einkalífs.
Eins og fyrr segir má vera að ýms-
um þyki hér um léttvægt mál að ræða
þar sem um fegurðarsamkeppni er að
ræða. Slík sjónarmið fela ekki einasta í
sér verulega fordóma heldur stríða
þau einnig gegn þeim grundvallarsjón-
armiðum sem mál aðstandenda og
keppenda snýst um. Engu skiptir
hvort hér sé um að ræða fegurðarsam-
keppni, sjálfstyrkingarnámskeið eða
afvötnunarprógram. Konur sem taka
þátt í fegurðarsamkeppni verða gjarn-
an fyrir fordómum hjá vissum hópum.
Við slíka fordóma getur verið erfitt að
tjónka en flestir þeir, sem skoða feg-
urðarsamkeppni á við Ungfrú Ísland.is
opnum huga, munu komast að því að
hvorki er um niðurlægingu né kven-
fyrirlitningu að ræða heldur er hér um
að ræða einfalda skemmtun og já-
kvæða lífsreynslu sem keppendur taka
þátt í af fúsum og frjálsum vilja. Því er
það ömurlegt að skugga sé varpað á þá
upplifun af þeirri einni ástæðu að einn
keppenda finnur hjá sér þörf til að
upphefja sjálfan sig á kostnað annarra.
Ritað fyrir hönd þeirra keppenda
sem að lögbannskröfunni standa.
Íris Hrund
Þórarinsdóttir
Kvikmynd
Ef sýning umdeildrar
kvikmyndar verður
leyfð, segir Íris Hrund
Þórarinsdóttir, er gróf-
lega brotið á persónu-
frelsinu.
Höfundur tók þátt í keppninni
Ungfrú Ísland.is árið 2000.
Vegið að friðhelgi
einkalífsins