Morgunblaðið - 22.06.2002, Síða 38

UMRÆÐAN
38 LAUGARDAGUR 22. JÚNÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ
K
æri félagi Jiang.
Við höfum lengi
verið vopnabræður,
einmitt þess vegna
þótti mér svo sárt að
horfa upp á fall þitt og sendi þér,
þótt seint sé, innilegar samúðar-
kveðjur. En mér finnst brýnt að
traustir liðsmenn flokksins á þess-
um hörmungatímum hans gefist
ekki upp. Staðan er vissulega ægi-
leg, öll okkar afrek eru nú troðin í
svaðið og við hrakyrtir, sagðir vera
nátttröll og jafnvel kallaðir frum-
stæðir villimenn með blóði-
stokknar hendur.
Þetta eru grimm örlög. Ef allt á
ekki að tapast verðum við að berj-
ast áfram en
ekki heldur
gleyma að
stunda sjálfs-
gagnrýni. Ég
fullyrði að allt
sé ekki tapað
enn, ungu oflátungunum og gagn-
byltingarsinnunum gæti mistekist
og þjóðin risið upp gegn þeim.
Hver veit nema þá verði á ný leitað
til reyndra manna?
Við höfum oft rætt atburðina
1989 án þess að komast að end-
anlegri niðurstöðu. Við sjáum núna
að fleiri mistök voru gerð. Þegar
45% fulltrúanna á Alþýðuþinginu
1998 sátu hjá við atkvæðagreiðslu
um skýrslu framkvæmdastjórn-
arinnar hefðum við átt að skilja að
breyta yrði kúrsinum. Meira en
þúsund fulltrúar sátu hjá! Alltaf
höfðu fáeinir sýnt þessa svokölluðu
dirfsku, ég man að þegar þú varst
kjörinn forseti 1993 sátu nokkrir
hjá en auðvitað gerðum við ekkert
í þessu, fáráðlingarnir voru ekkert
hættulegir. En þetta var miklu öfl-
ugra og hefði átt að vera viðvörun.
Þú gerðir margt rétt, tillaga þín
árið 2001 um að kapítalistar fengju
að ganga í flokkinn var snilld. En
hvers vegna vildir þú ekki hlíta
mínum ráðum og gera þessa slægu
undirróðursmenn í Falun Gong
meðábyrga? Ég vildi nota marg-
reynda aðferð, draga úr þeim
máttinn með hlýju en banvænu
faðmlagi. Ég vildi setja upp Falun
Gong-deildir um allt landið, okkar
deildir sem við gætum fylgst vand-
lega með og stýrt þannig að lítið
bæri á. Það hefði verið upplagt að
brjóta hefðina, fela þeim erfitt ráð-
herraembætti og láta þá brjóta
hausinn á því. Hvers vegna sýndir
þú ekki jafn mikinn sveigjanleika
gagnvart þessum furðufuglum og
þú vildir sýna nýju kapítalist-
unum?
Ég veit að félagi Li hefur sakað
þig um að hafa fyllst hégómlegri
ástríðu eftir að þú varðst forseti.
Þú hafir verið á stanslausum ferða-
lögum um heiminn til að baða þig í
ljómanum sem því fylgdi að vera
þjóðhöfðingi fjölmennasta ríkis
heims, láta útlendu djöflana
beygja sig og bukta í návist þinni.
Ég er sjaldan sammála Li og hann
reyndi nú alltaf að grafa undan
þér. En hitt er alveg ljóst að þú
hlustaðir ekki á neinar viðvaranir
fyrir Íslandsferðina alræmdu.
Ferðina sem aldrei skyldi hafa ver-
ið farin, litla þúfan sem velti stóra
hlassinu.
Við munum eftir mótmælunum í
Sviss og hvernig þú tókst í lurginn
á mönnum þar, ólátum í Bretlandi,
alls kyns svívirðingum sem hellt
var yfir okkur í fjölmiðlum. En nú
er löngu orðið ljóst að Íslending-
arnir voru búnir að segja diplóm-
ötunum okkar að útilokað væri að
hindra Falun Gong og aðra í að
smána Kína. Þeir báru fyrir sig lög
um tjáningarfrelsi, lýðræðið, allt
þetta venjulega bull. Íslending-
arnir sögðu skýrt og ákveðið: Við
munum koma í veg fyrir allt of-
beldi gegn Jiang og ekki hika við
að beita hörðu til þess en frið-
samleg mótmæli getum við ekki
bannað eða falið.
Embættismenn okkar afsökuðu
sig með því að þeir hefðu svo oft
heyrt svona mótbárur en við-
skiptahagsmunir, vonir um að
græða á okkur, hafi næstum því
alltaf sigrað. Þess vegna hafi þeim
ekki dottið í hug að svona hlutir
gætu gerst í þessu hlægilega litla
landi sem þarf á viðskiptum við
alla að halda og hefði þess vegna
átt að vera til friðs.
Ekki ætla ég að reyna að verja
allt sem þú gerðir í Íslandsferðinni
en skil samt vel að fát skyldi koma
á þig. Verst var að í reiði yfir sví-
virðingum sem þú sást á sumum
spjöldunum skyldir þú missa vald
á skapi þínu og þannig andlitið. Oft
er búið að rifja þetta allt upp,
hörkurifrildið í beinni útsendingu
við ráðherraflónin, ljósmyndabók-
ina sem þú fleygðir aftur í slétt-
mála forsetann þeirra á flugvell-
inum vegna myndar af gulu
mótmælaspjaldi á fremstu síðu.
Ákvörðun þín að flýta brottförinni
var sennilega vanhugsuð, hún
gerði mönnum erfitt að þagga
málið niður.
En Íslendingarnir komu sví-
virðilega fram við okkur. Ein-
hverjir segja að þetta hafi verið
klaufaskapur hjá þeim. Ég efast
sjálfur um það, helsti leiðtogi
þeirra hefur víst alltaf verið á móti
kommúnistum og nefnt þá öllum
illum nöfnum. Núna segja ungu
mennirnir okkar, snillingarnir
miklu, sem allt geta og kunna, að
þessi ómerkilega þjóðarnefna hafi
gert Kína greiða með því að neita
að fela vandamálin. Nú er víst tal-
að um að verðlauna þá með sér-
stökum aðgangi að mörkuðum
hér!
En niðurstaðan er alveg ljós, Ís-
landsferðin, sem átti að verða eins
og hvert annað formsatriði, varð
kornið sem fyllti mælinn. Nið-
urlægingin sem þú varðst að sætta
þig við var svo hrópleg og allir
vissu um hana eftir slysið með
fréttamyndina. (Er búið að finna
svikarann sem laumaði henni til
sjónvarpsins í Peking?) Andstæð-
ingar okkar heima fyrir urðu allt í
einu vígreif ljón. Og þið fenguð all-
ir reisupassann.
En er flokkurinn örugglega
dauður? Kannski en það er ekki
víst. Þú hefur sennilega heyrt um
væntanlegan, leynilegan mið-
stjórnarfund sem menn ræða um í
hálfum hljóðum. En ég ætla að
biðja þig um það nefna hann ekki
við nokkurn mann – í bili.
Þinn félagi Tang.
Íslenska
þúfan
Oft er búið að rifja þetta allt upp, hörku-
rifrildið í beinni útsendingu við ráð-
herraflónin, ljósmyndabókina sem þú
fleygðir aftur í sléttmála forsetann
þeirra á flugvellinum vegna myndar af
gulu mótmælaspjaldi á fremstu síðu.
VIÐHORF
Eftir Kristján
Jónsson
kjon@mbl.is
EKKI virðist mögu-
legt að fá efnislega um-
ræðu í alvöru um þá
hættulegu galla sem
virðast á gagnagrunni
þeim sem Hafrann-
sóknastofnun notar til
að reikna út nýtingar-
stefnu á botnlægum
fiskistofnum eins og
þorski. Stærstu gall-
arnir virðast:
1. Gert er ráð fyrir
ótakmörkuðu fæðu-
framboði í hafinu.
2. Árlegur náttúru-
legur dánarstuðull er
ágiskuð föst stærð
20%.
Þessar tvær ágiskuðu forsendur,
sem hafa reynst rangar, valda end-
urtekið skekkju í útreikningum
gagnagrunnsins, með margfeldis-
áhrifum og þannig verða til falskar
upplýsingar um „árangur“, „ofveiði“
eða „ofmat“.
En – þar sem það eru sex hliðar á
teningnum, skulum við reyna að
skoða þetta mál – stærð þorskstofns-
ins, þorskstofninn – frá fleiri hliðum.
Kemst þorskstofninn
í loðnunót?
Stór loðnunót getur verið 700
metra löng og 200 metra djúp. Rad-
íus er þá 111 metrar
þegar nótinni er kastað í
hring. Rúmmál nótar-
innar verður þá 111 x
111 x 3,14 x 200 = 7,7
milljónir rúmmetra eða
7,7 milljónir tonna af
sjó. Þar sem þorsk-
stofninn er talinn um
600 þúsund tonn, rúm-
ast fræðilega meira en
12 íslenskir þorskstofn-
ar í slíkri loðnunót! Ís-
lenski þorskstofninn
tekur svo lítið pláss og
... allir trúa því!
Kemst þorskstofninn
í Þingvallavatnið?
Þingvallavatnið er um 80 ferkíló-
metrar. Ef við reiknum allan íslenska
þorskstofninn í Þingvallavatnið (600
þúsund tonn) þá hækkar yfirborð
vatnsins um aðeins 7,5 millimetra!
Þorskstofninn á Íslandsmiðum tekur
ekki meira pláss en svipað magn og
rignir í Þingvallavatnið á um klukku-
tíma í mígandi rigningu og ... allir
trúa því!
10 cm þorsklag á
1,33 x 1,33 sjómílum
10 cm meðalþykkt á þorskstofni á
svæði sem er aðeins 1,33 x 1,33 sjó-
míla dugar til að rúma allan þorsk-
stofninn á Íslandsmiðum. 600 þúsund
tonn af þorski – 10 cm þykkt að með-
altali, rúmast á þessu svæði og ... allir
trúa því!
Línurall?
Afli á línubáta pr. línubala hefur
verið með því hæsta sem þekkist hér-
lendis s.l. 10 ár. Á línubala eru oftast
420 krókar. Tækni við línuveiðar hef-
ur aukist, en lína er nú oftar dregin
hraðar en áður og þá slitnar fiskur
meira af. Afli hefur ekki bara vaxið
pr. línubala, heldur fæst nú góður afli
á línu á langtum stærri svæðum en
áður var. „Línurall“ gefur þannig til
kynna að þorskstofninn sé sá stærsti
og dreifðasti í Íslandssögunni, en ...
hver má trúa því?
Reynsla
Reynslan hefur sannað, að við
aukna friðun þorsks (frá útfærslu
landhelgi, burtreknum 500 togurum,
300% stækkun möskva í botnvörpu,
lokun stórra veiðisvæða og niður-
skurðar aflakvóta um helming), virð-
ist þorskstofninn hafa horast og
dreift sér um landgrunnið. Nýting-
arstefnan virðist of lág. „Togararall“
metur svo dreifingu þorsks = minna
sé til af þorski! Ekki er tekið tillit til
breyttrar hegðunar þorsks þótt vitað
sé að vaxtarhraði hafi fallið.
Ef engan mat væri að hafa á höf-
Kristinn
Pétursson
Allir trúa því!
RÍKISSTJÓRN Ís-
lands hyggst veita Ís-
lenskri erfðagreiningu
(ÍE) ríkisábyrgð upp á
20 milljarða króna til
þess að liðka fyrir
möguleika fyrirtækisins
á því að byggja upp eig-
in lyfjaþróunardeild hér
á landi. Umræðan sem
sprottið hefur um þessi
áform er um margt
mjög athyglisverð og þá
sérstaklega ef hún er
borin saman við fjaðra-
fokið sem stóð um
gagnagrunnslögin á
haustmánuðum 1998.
Miklum meirihluta
þjóðarinnar þótti þá sjálfsagt að veita
ÍE leyfi til þess að nota heilsufars-
upplýsingarnar sem heilbrigðiskerfið
hafði byggt upp til þess að smíða
gagnagrunn er fyrirtækið gæti hagn-
ast á. Nú er annað upp á teningnum
því margir þeirra er studdu ríkis-
stjórnina í gagnagrunnsmálinu eru
nú mjög efins um, eða beinlínis á móti
því, að veita ÍE ríkisábyrgð. Ríkis-
stjórnin hlustar hins vegar ekki á
mótbárurnar og ætlar að halda sínu
striki. Þrátt fyrir þetta ætla ég nú að
gera tilraun til að skýra nokkrar vís-
indalegar forsendur þessa lyfjaþró-
unarverkefnis til að sýna hve hér er
um lítt rökstudda og áhættusama
áætlun að ræða.
Líftæknin, eins og við þekkjum
hana í dag, á sér ekki langa sögu því
það var ekki fyrr en með tilkomu
PCR-tækninnar árið 1989 sem hægt
var að snúa henni upp í stóriðnað. Síð-
an þá hefur tæknivæðingu líftækni-
nnar fleygt mjög hratt fram, sem end-
urspeglast m.a. í því að lokið var við
að raðgreina erfðamengi mannsins
langt á undan upphaflegum áætlun-
um (verkinu var lokið árið 2000). Rað-
greining erfðamengis mannsins er
einmitt ein af undirstöðum starfsemi
fyrirtækja eins og ÍE sem fást við það
sem nefnist functional genomics, sem
skilgreina má sem þróun og notkun
aðferða sem beita má á allt erfða-
mengið til þess að henda reiður á
starfsemi eins eða fleiri gena. ÍE er
því að nýta sér nýja aðferðafræði,
sem, ef marka má grein Alfreðs Árna-
sonar í Morgunblaðinu laugardaginn
20. apríl, hefur enn ekki skilað tilætl-
uðum árangri. ÍE ætlar nú að bæta
um betur og hyggst
halda út á nýrri og enn
óvissari lendur lyfjaþró-
unar sem fyrirtækið
ætlar að byggja á nið-
urstöðum sem enn virð-
ast ekki komnar fram.
Það er því mikil óvissa
tengd núverandi starf-
semi ÍE og er hún enn
meiri í væntanlegu
lyfjaþróunarverkefni
fyrirtækisins. Til þess
að skýra þetta nánar er
rétt að taka eitt dæmi.
Í leiðara Science frá
13. október 1989, þar
sem verið var að rétt-
læta fjármögnun rað-
greiningar erfðamengis mannsins,
koma fram upplýsingar sem varpa
góðu ljósi á þessa óvissu. Leiðarahöf-
undur benti á að það væri ekki til mik-
ils ætlast að fara fram á 3 milljarða
dollara til raðgreiningarverkefnis,
sem dreifast átti yfir 15 ár og varpa
myndi ljósi á ótal sjúkdóma, í ljósi
þess að „cystic fibrosis“-stofnunin
hafi á fjórum undangengnum árum
eytt 120 milljónum dala í einn sjúk-
dóm, svo ekki sé minnst á fjármagnið
sem aðrar stofnanir og alríkisstjórnin
hafi lagt til sama verkefnis“. Í fram-
haldi af þessu bendir hann á að „sjúk-
dómar eins og geðhvarfasýki, alz-
heimer, geðklofi og hjartasjúkdómar
eru líklega fjölgena og miklu erfiðara
að ráða fram úr en „cystic fibrosis“
(CF)“. Hér komum við að kjarna
málsins því þessi sjúkdómur, sem er
banvænn arfgengur sjúkdómur og
veldur alvarlegum truflunum á starf-
semi lungna og meltingarfæra, orsak-
ast einungis af einu geni ólíkt þeim
fjölgenasjúkdómum sem ÍE er að
rannsaka. Genið sem veldur sjúk-
dómnum fannst árið 1989 og í frétt
Science um málið frá 1. september
sama ár er talið víst að þetta muni
„leiða til betri greiningar og líklega til
betri meðhöndlunar“ á sjúkdómnum.
En þrátt fyrir að orsakagen CF hafi
verið með fyrstu mannagenunum
„sem voru staðsett, klónuð og rað-
greind að fullu og líklegt að nota
mætti þessa vitneskju til genalæk-
inga hafa tæknilegir erfiðleikar staðið
rúmlega áratuga rannsóknum fyrir
þrifum. Á sama tíma hafa lyfjafræði-
legar nálganir, sem beinast að lífefna-
fræðilegum orsökum sjúkdómsins,
haldið áram“. (Lancet, 15. desember
2001.) Í stuttu máli má því segja að
þrátt fyrir gríðarlegan fjáraustur hafi
nánast ekkert gerst í að finna lækn-
ingu við sjúkdómnum þrátt fyrir að
genið sem veldur honum hafi verið
þekkt í 13 ár. Hvað þá að þróuð hafi
verið lyf við þessum sjúkdómi á
grundvelli erfðafræði hans.
Þessi saga CF-rannsókna á undan-
gengnum áratug varpar athyglis-
verðu ljósi á áætlanir ÍE. Sjúkdóm-
arnir sem ÍE rannsakar eru annars
vegar taldir orsakast af flóknu inn-
byrðis samspili óskilgreinds fjölda
gena og hins vegar af flókinni víxl-
verkun þeirra við umhverfið. CF or-
sakast aftur á móti af einu geni sem er
óháð ytra umhverfi einstaklingsins
sem þjáist af sjúkdómnum. ÍE hefur
enn ekki tilkynnt fund á einu einasta
af meintum orsakagenum sjúkdóm-
anna sem fyrirtækið rannsakar, en
CF-genið hefur verið þekkt í 13 ár. ÍE
hyggst byggja lyfjaþróunar- og fram-
leiðslufyrirtæki til að vinna lyf eða
greiningartæki sem vinna á úr rann-
sóknarniðurstöðum sem enn eru ekki
komnar (og koma kannski aldrei),
meðan 13 ára sleitulausar tilraunir,
með tilheyrandi fjáraustri, til þess að
finna lækningu og lyf, byggð á erfða-
fræðilegum rannsóknum, við CF hafa
enn ekki borið árangur. Í ljósi þessa
tel ég fráleitt að íslenska þjóðin leggi
svo mikið undir með ríkisábyrgð til að
fjármagna ÍE-drauminn um lyfjaþró-
un, því ég tel yfirgnæfandi líkur á að
hann snúist upp í martröð.
Um áhættu og Íslenska
erfðagreiningu
Steindór J.
Erlingsson
ÍE
ÍE hyggst byggja
lyfjaþróunar- og fram-
leiðslufyrirtæki til að
vinna lyf eða greining-
artæki sem vinna á úr
rannsóknarniðurstöð-
um, segir Steindór J.
Erlingsson, sem enn eru
ekki komnar.
Höfundur er líf- og
vísindasagnfræðingur.