Morgunblaðið - 02.07.2002, Blaðsíða 24

ERLENT
24 ÞRIÐJUDAGUR 2. JÚLÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Í VON um góða sumarvinnu kveikti
lausráðinn slökkviliðsmaður eld sem
kann að vera orðinn að mestu skógar-
eldum í sögu Arizona-ríkis í Banda-
ríkjunum, að því er yfirvöld greindu
frá á sunnudaginn. Maðurinn, Leon-
ard Gregg, 29 ára, var íhlaupamaður
við slökkvistörf fyrir ráðuneyti mál-
efna frumbyggja. Hann var með þeim
fyrstu sem kvaddir voru á vettvang
til þess að berjast við eldinn.
„Þessi eldur var kveiktur í ágóða-
skyni,“ sagði Paul Charlton, alríkis-
saksóknari í Arizona. Gregg var
handtekinn á laugardagskvöldið og
kom fyrir alríkisdómstól á sunnudag-
inn í Flagstaff, og leit út fyrir að vera
þreyttur og ringlaður. Við yfirheyrsl-
una sagði hann m.a.: „Ég biðst afsök-
unar á því sem ég hef gert.“ Dóm-
arinn greip fram í fyrir honum og
sagði að þetta væri ekki rétti tíminn
til að játa sekt.
Gregg er gefið að sök að hafa
kveikt eld á tveim stöðum 18. júní sl.,
og var annar fljótlega slökktur, en
hinn tók á rás til fjalla undan hvöss-
um vindi og nærðist á þurru kjarri og
furutrjám. Eldurinn, sem kenndur
var við Rodeo, barst í norður og olli
því að tugir þúsunda íbúa bæjanna
Show Low, Pinedale, Linden o.fl.
urðu að yfirgefa heimili sín.
Í síðustu viku tengdist eldurinn,
sem Gregg er talinn hafa kveikt, öðr-
um eldi, sem yfirvöld telja að villtur
ferðamaður hafi kveikt til að vekja at-
hygli á sér. Á sunnudaginn höfðu eld-
arnir brennt rúmlega 181 þúsund
hektara lands og eyðilagt 437 íbúðar-
hús. Íbúar ofangreindra bæja fóru að
snúa aftur heim til sín á laugardag-
inn, og urðu engar skemmdir í Show
Low, ekki síst vegna aðgerða slökkvi-
liðsmanna, en allnokkur hús í hinum
bæjunum brunnu til grunna.
Jim Paxton, talsmaður bandarísku
skóglendisþjónustunnar, sagði að
fregnirnar af handtökunni væru
„átakanlegar“. Gregg býr á Fort
Apache indjánalendunum þar sem
eldurinn kviknaði, og samkvæmt
ákæruskjölum segist hann hafa
kveikt í þurru grasi með eldspýtum.
Einnig segir í skjölunum að áður en
tilkynnt hafði verið um eldinn hafi
Gregg tjáð konu að hann þyrfti að
flýta sér heim því að brátt kæmi
brunaútkall.
Gregg er í varðhaldi og á yfir höfði
sér tíu ára fangelsi og hálfrar millj-
ónar dollara sekt, verði hann fundinn
sekur, auk þess að greiða skaðabæt-
ur. Í ákærunni segir að hann hafi ekki
búist við því að eldurinn breiddist
svona mikið út, og hefði „bara viljað
vinna í slökkviliðinu“. Gregg er annar
slökkviliðsmaðurinn sem ákærður
hefur verið fyrir að kveikja eld vísvit-
andi á þessari skógareldatíð. Hinn
slökkviliðsmaðurinn, Terry Barton,
situr í fangelsi í Colorado-ríki og er
gefið að sök að hafa kveikt þar eld
sem eyðilagði 133 hús. Á sunnudag-
inn var tilkynnt að tekist hefði að
ráða niðurlögum þess elds en eldarn-
ir í Arizona brenna enn og berjast um
4.500 slökkviliðsmenn við þá.
Þúsundir manna berjast enn við skógareldana miklu í Arizona
Slökkviliðsmaður ákærð-
ur fyrir að kveikja eldinn
Leonard Gregg leiddur á brott úr dómsal í Flagstaff í Arizona eftir að honum hafði verið birt ákæra.
Cibeque í Arizona. Los Angeles Times.
Reuters
Rokgjarnt
eldsneyti
olli Kúrsk-
slysinu
Moskvu. AFP.
ORSÖK þess að rússneski
kjarnorkukafbáturinn Kúrsk
fórst í Barentshafi 12. ágúst
árið 2000 var sú að rokgjarnt
eldsneyti hafði verið notað í
tundurskeyti þau, sem voru
um borð í bátnum. Þetta er
endanleg niðurstaða rann-
sóknar á tildrögum slyssins
sem rússnesk yfirvöld fyrir-
skipuðu á sínum tíma.
118 manns fórust með
Kúrsk, en um er að ræða
versta slys í sögu rússneska
flotans á friðartímum. Stjórn-
völd í Moskvu sögðu fyrst eft-
ir slysið að eitt herskipa Atl-
antshafsbandalagsins (NATO)
hefði ef til vill lent í árekstri
við Kúrsk, og þannig valdið
skipsskaðanum, en síðar gáfu
þau í skyn að kafbáturinn
hefði siglt á djúpsjávar-
sprengju frá því úr síðari
heimsstyrjöldinni.
Rússneski sjóherinn
dreginn til ábyrgðar
Í niðurstöðum rannsóknar-
nefndar, sem gerðar voru op-
inberar í gær, er rússneski
sjóherinn hins vegar sjálfur
dreginn til ábyrgðar fyrir að
hafa notað rokgjarnt elds-
neyti – blöndu vetnisperoxíðs
sem NATO var fyrir löngu
hætt að nota, einmitt vegna
þess að það hafði reynst
býsna vafasamt – í tundur-
skeyti sín. Varð mikill eldur í
Kúrsk eftir að sprenging varð
í einu tundurskeyta þess, en
henni olli hið vafasama elds-
neyti, sem fyrr segir.
FIMM tonnum af fljótandi koltví-
sýringi verður sökkt í sjóinn út af
ströndum Noregs í tilraunaskyni í
lok ágúst. Ef tilraunin tekst verður
hún væntanlega endurtekin með
meira magni
þangað til vís-
indamenn vita
hversu mikið
magn koltvísýr-
ings lífið í sjónum
þolir þar sem
honum er hleypt
út í hann. Vonast
er til að tilraunin
sýni fram á að
það sé óhætt að
sökkva verulegu magni af koltvísýr-
ingi í sjóinn og hann geti tekið við
hluta af offramleiðslu koltvísýrings
af mannavöldum í andrúmsloftinu í
framtíðinni.
Aukinn koltvísýringur í andrúms-
loftinu af mannavöldum er talinn ein
helsta ástæðan fyrir gróðurhúsa-
áhrifum og loftslagsbreytingum á
jörðinni. Hópur vísindamanna frá
ráðuneytum og rannsóknarstofnun-
um í Japan, Bandaríkjunum, Nor-
egi, Kanada og Sviss hafa undirbúið
tilraunina til að sökkva koltvísýr-
ingnum í sjóinn undanfarin ár. Í
upphafi stóð til að sökkva gróður-
húsagasinu út af ströndum Hawaii
en nýr staður var ákveðinn nú í vor.
Baldur Elíasson, umhverfissér-
fræðingur ABB-fyrirtækisins í
Sviss, á sæti í yfirstjórn tilraunar-
innar. „Skriffinnskan er svo ofboðs-
leg í Bandaríkjunum að á endanum
gáfumst við upp við að reyna að fá
leyfi fyrir tilrauninni þar,“ sagði
hann. „Leyfi fékkst frá norska um-
hverfisráðinu, SFT, með stuttum
fyrirvara. Norðmenn hafa gert til-
raunir með að sökkva olíu í sjó á
svipuðum slóðum. Það getur haft
mun skaðlegri áhrif á umhverfi
hafsins en það sem við viljum gera.
Það má líkja því sem við ætlumst
fyrir við að hella sódavatni út í sjó-
inn. En umhverfissinnar og græn-
friðungar risu upp á afturlappirnar
þegar þeir heyrðu af þessum áætl-
unum og málið var tekið upp í
norska þinginu. Við eigum þó ekki
von á að það verði hætt við tilraun-
ina, henni hefur verið seinkað um
mánuð og verður vonandi fram-
kvæmd í lok ágúst.“
Aðeins 1% út í andrúms-
loftið á 100 árum
Fimm tonn af koltvísýringi er
álíka magn og venjulegur einkabíll
losar út í loftið á hverju ári. Það
stendur til að sökkva koltvísýringn-
um á 800 metra dýpi um 100 km út
af Noregsströnd rétt sunnan við
Þrándheim. Á þessu dýpi helst meg-
inmagn lofttegundarinnar í sjónum
og samkvæmt útreikningum fer
minna en 1% aftur út í andrúms-
loftið á 100 árum. Mælingatæki
munu fylgjast með því sem gerist á
svæðinu í kring þar sem koltvísýr-
ingnum verður hleypt út. Ef það
kemur í ljós að hann blandast sjón-
um án nokkurra hliðarverkana verð-
ur tilraunin væntanlega endurtekin
með meira magni koltvísýrings, 50
til 500 tonnum.
„Nú eru 140 þúsund milljarðar
tonna koltvísýrings uppleyst í sjón-
um,“ sagði Baldur. „Magnið sem við
ætlum að gera tilraun með er ekki
neitt í samanburði. Hafið gæti tekið
við miklu magni ef hægt væri að
dreifa koltvísýringnum jafnt yfir
það. En það er ekki hægt og þess
vegna er mikils virði að rannsaka
hvernig og hvar óhætt er að hleypa
koltvísýringi út í hafið án þess að
aukið sýrustig á því svæði stofni líf-
inu í sjónum í hættu. Líklega væri
best að hleypa honum út þar sem
djúpsjávarmyndun á sér stað, það
er að segja á hafinu austan og vest-
an við Ísland. Þá myndi hann hverfa
niður á mikið dýpi og haldast þar í
þúsund ár! En þetta er á algjöru
byrjunarstigi. Þetta er í fyrsta sinn
sem svona tilraun er gerð og hún er
unnin af mestu varkárni. Margir eru
þó á móti henni, þeir hafa sömu af-
stöðu til hennar og amma mín hafði
til símans, hún taldi hann djöfulsins
verk. En það er mikilvægt að rann-
saka þetta og ég vona að það verði
ekki komið í veg fyrir það.“
Magn koltvísýrings sem fram-
leiddur er af mannavöldum er um 25
milljarðar tonna á ári, helmingur
helst í loftinu en hinn er tekinn upp
af sjónum, skógum og graslendi á
náttúrlegan hátt.
Koltvísýringi sökkt í
sjóinn við Noreg
Baldur Elíasson
umhverfissér-
fræðingur í yfir-
stjórn tilraun-
arinnar
Zürich. Morgunblaðið.
Baldur
Elíasson
BINYAMIN Ben Eliezer, varnar-
málaráðherra Ísraels, óskaði í gær
hermönnum sínum til hamingju með
þann „glæsilega árangur“ að hafa
ráðið af dögum háttsettan, palest-
ínskan sprengjusmið, Mahannad
Taher. Sagði Ben Eliezer í viðtali við
útvarp ísraelska hersins að þessi að-
gerð hefði verið sú mikilvægasta
sem herinn hefði framkvæmt í tvo
mánuði. Taher, sem var leiðtogi
vopnaðs arms Hamas-samtakanna,
hafi borið ábyrgð á dauða 117 Ísr-
aela.
Taher og aðstoðarmaður hans
voru felldir er ísraelskir sérsveitar-
liðar réðust inn í bækistöð hans í
borginni Nablus á Vesturbakkanum
á sunnudagskvöldið. Annar háttsett-
ur Palestínumaður særðist í árás-
inni. Ben Eliezer sagði að Taher
hefði átt þátt í öllum mannskæðum
árásum Palestínumanna á Ísraela
undanfarna mánuði. Ariel Sharon,
forsætisráðherra Ísraels, tók í sama
streng og sagði mikilvægt að Taher
hefði verið felldur „því að hann var
morðingi, hann var ábyrgur fyrir al-
varlegum glæpum“.
Hamas-samtökin brugðust við
með yfirlýsingu þar sem sagði að
morð á leiðtogum þeirra myndu ein-
ungis leiða til fleiri sjálfsmorðsárása
á Ísraela. Taher hafði verið á lista
Ísraela yfir eftirlýsta menn síðan
1999. Hann var talinn sérfræðingur í
smíði sprengjubelta sem sjálfs-
morðsárásarmenn hafa borið.
Landnámsbyggðir rýmdar
Ben Eliezer greindi ennfremur frá
því í gær að ísraelskir hermenn
hefðu rifið byggingar sem ísraelskir
landnemar hefðu komið upp í heim-
ildarleysi á Vesturbakkanum. Af 34
ólöglegum landnemabyggðum hefði
verið ákveðið að rífa 21 og hefðu 11
verið rýmdar á sunnudaginn. Kvaðst
Ben Eliezer vona að á næstu vikum
yrðu tíu til viðbótar rifnar.
Útvarp hersins sagði að einungis
hefði fólk búið í tveimur landnáms-
byggðanna sem rifnar voru á sunnu-
daginn, landnemar hefðu sjálfviljug-
ir rýmt hinar í samræmi við
ákvarðanir samtaka landnema. Einn
þeirra landnema sem voru bornir út
á sunnudaginn, Shlomo Shapiro,
sagði að ekki hefði komið til neinna
átaka, en hann bætti við: „Við kom-
um aftur og setjum upp margar fleiri
landnámsbyggðir.“
Þær landnámsbyggðir sem ísr-
aelsk stjórnvöld hafa lýst ólöglegar
eru í flestum tilvikum lítið annað en
tjöld, hjólhýsi eða aðrir bráða-
birgðabústaðir sem hróflað er upp af
landnemum til að gera tilkall til
lands sem Ísraelar hafa hersetið síð-
an í sexdagastríðinu 1967. En land-
nemarnir þurfa vernd ísraelskra
hermanna fyrir palestínskum víga-
mönnum. Undanfarið hafa sífellt
orðið háværari kröfur um að af-
skekktustu landnemabyggðirnar,
sem erfiðast er að vernda, verði lagð-
ar niður.
Ísraelsku samtökin Peace Now,
sem eru andvíg landnemabyggðum,
sögðu á sunnudaginn að frá því að
Sharon tók við embætti forsætisráð-
herra fyrir 16 mánuðum hefðu 44 ný
landnám verið byggð upp og sökuðu
samtökin varnarmálaráðherrann um
að gefa „falskar“ yfirlýsingar um
niðurrif landnemabyggða.
Forystumaður
í Hamas felldur
Jerúsalem. AFP.