Morgunblaðið - 01.09.2002, Side 4

FRÉTTIR
4 SUNNUDAGUR 1. SEPTEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
HRÖÐ bráðnun jökla á norður-heim-
skautssvæðinu gæti orðið til þess að
svokölluð norðvestursiglingaleið frá
Atlantshafi yfir á Kyrrahaf verði fær
flutningaskipum innan nokkurra ára-
tuga eða jafnvel eins áratugar ef
marka má bjartsýnustu spámennina,
að því er segir á fréttavef CNN.
Norðmaðurinn Roald Amundsen
fór leiðina fyrstur á skipinu Gjöa í
upphafi síðustu aldar en hún hefur
aldrei verið fær venjulegum flutn-
ingaskipum. Verði leiðin fær í fram-
tíðinni myndi það stytta siglingaleið-
ina milli Asíu og Evrópu um fjögur
þúsund kílómetra auk þess sem menn
myndu sleppa við bæði gjöld og tafir
sem fylgja því að sigla um Pan-
amaskurð. Raunar er skurðurinn
ekki fær stærstu nútímaflutninga-
skipunum og skipafélögin verða því
að velja annan hvorn kostinn að not-
ast við minni skip eða láta stóru skipin
sigla um Hornhöfða, fyrir odda Suð-
ur-Ameríku.
Sérfræðingar taka þó fram að
norðvesturleiðin yrði aðeins fær að
sumar- og haustlagi og í svartsýnustu
spám er ekki gert ráð fyrir að hún
verði fær fyrr en seint á þessari öld.
Myndi spara mikið fé og tíma
Þór Jakobsson, veðurfræðingur á
Veðurstofu Íslands, segir þessar spár
ekki koma á óvart; ísinn á þessu svæði
og raunar á Norður-Íshafinu almennt
hafi þiðnað á undanförnum áratugum.
Minnkun íss við Austur-Grænland sé
t.d. ein vísbendingin um þetta en ísinn
þar hafi væntanlega ekki verið jafnlít-
ill í aldaraðir. „Rannsóknir hafa bent
til þess að ísinn á þessu svæði hafi al-
mennt þynnst síðustu 40 til 50 árin.
Menn eru vitaskuld spenntir fyrir
leiðinni milli sundanna í Norður-Kan-
ada, svokallaðri norðvesturleið, það
myndi spara mikinn tíma og fé ef hún
yrði greiðfærari en nú er. Þetta á
raunar einnig við um norðausturleið-
ina norðan Síberíu, milli Atlantshafs
og Kyrrahafs. Þá leið hafa skipalestir
getað farið í um þrjá mánuði á ári, að
vísu með ísbrjót í fararbroddi en hún
hefur þó ekki þótt fýsilegur kostur til
þessa en það kann að breytast í fram-
tíðinni.“
Þór segist hafa bent á að ef norð-
austurleiðin yrði greiðfærari væri ef
til vill tilvalið að koma upp umskip-
unarhöfn hér á Ísland, annaðhvort í
Reykjavík eða á Austfjörðum. Þótt
ekki færi nema mjög lítill hluti um-
ferðarinnar um þá höfn gæti það skipt
Íslendinga mjög miklu máli.
„Nei, það er nú ekki alveg víst að
við verðum komin undir græna torfu
þegar þetta verður. Það er líklega
langt í land að ísinn hverfi en það
myndi muna mikið um einhverja
minnkun að því er siglingarnar varð-
ar,“ segir Þór.
Jóni Indíafara leist illa á
norðvestursiglinguna
Allt frá því seint á sextándu öld leit-
uðu menn að norðvesturleiðinni til
Kyrrahafs og snemma á nítjándu öld
þótti sannað að hún væri til þótt
Amundsen yrði fyrstur til að sigla
hana nærri öld síðar.
Leitin að siglingaleiðinni kostaði
ófá mannslíf. Á meðal þeirra sem
gerðu út leiðangur til þess að finna
leiðina var Kristján IV, konungur
Danmerkur-Noregs og Íslands.
Kapteinninn Jens Munk sigldi tveim-
ur skipum með 64 manna áhöfn frá
Kaupmannahöfn vorið 1619 til þess að
finna leiðina. Hann neyddist til að
hafa vetrarsetu í Hudson-flóa þar
sem menn hans hrundu niður úr skyr-
bjúg en illa á sig komnum tókst Jens
Munk og tveimur öðrum að sigla ann-
arri skútunni til baka sumarið eftir og
komast heim.
Vestfirðingurinn og konunglega
byssuskyttan Jón Indíafari var við
staddur þegar verið var að munstra
menn á skip Munks til fararinnar en
harðneitaði að skrá sig þótt mjög væri
eftir gengið og vel boðið. Og ástæðan:
„eg afneitaði með öllu, því um nóttina
í svefni var mjer sú reisa bönnuð, “
segir Jón í Reisubók sinni.
Þynning jökla á norðurheimskautssvæðinu gæti breytt siglingaleiðum
Spáð að norðvesturleiðin
verði fær innan fárra áratuga

 






 


 



 







 




 





 


  




  
 

 




   

HALLSTEINN Haraldsson, sem
séð hefur um mælingar á ummáli
Snæfellsjökuls síðan 1975, segir að
helsta ástæða
þess að hann hafi
stundað mæling-
arnar sé áhugi
hans fyrir jöklin-
um auk þess sem
hann hafi verið
beðinn að taka
mælingarnar að
sér.
Hallsteinn tók
við umsjón þeirra
af föður sínum, Haraldi Jónssyni, en
hann var bóndi í Gröf í Breiðuvík og
var Hallsteinn einnig bóndi þar
þangað til hann flutti í bæinn fyrir
fjórum árum. Hann segir að þeir
feðgar hafi um tíma staðið saman að
mælingunum, en um fjörutíu ár eru
liðin frá því Haraldur hóf að mæla
ummál jökulsins. „Frá því ég var um
fermingu fór ég gjarnan með föður
mínum að mæla jökulinn, en í dag fer
konan mín oftast með mér,“ segir
Hallsteinn.
Aðspurður segir Hallsteinn að það
sé ekki sérlega tímafrekt verkefni að
mæla ummál jökulsins, en það gerir
hann á hverju ári í byrjun septem-
ber. Verkefnið taki ekki nema hluta
úr degi en hann mælir jökulinn frá
föstum merkjum sem eru á tveimur
stöðum á jöklinum. „Ég sendi svo
niðurstöðurnar til Odds Sigurðsson-
ar á Orkustofnun, en hann sér um
jöklamælingar á öllu landinu.“
„Hefur þynnst ískyggilega“
Hann segir að töluvert miklar
breytingar hafi orðið á Snæfellsjökli
á þeim tíma sem hann hefur stundað
mælingar á honum.
„Jökullinn skreið töluvert mikið
fram alveg fram til ársins 1996 en þá
fór hann að hopa aftur. Á þessum
tíma hefur hann einnig þynnst nokk-
uð mikið en það er fyrst og fremst
vegna minni úrkomu undanfarna
vetur.“
Hallsteinn segir að sér þyki orðið
vænt um jökulinn. „Mér þætti heldur
leiðinlegt ef hann færi að hverfa.
Hættan á því er nú kannski ekki
mikil eins og er, en hann hefur
þynnst ískyggilega mikið undanfarin
ár,“ segir Hallsteinn.
Hallsteinn
Haraldsson
Hallsteinn Haraldsson
mælir ummál
Snæfellsjökuls árlega
„Leiðinlegt
ef jökullinn
færi að
hverfa“
BRYNJÓLFUR Helgason,
framkvæmdastjóri fyrirtækja-
sviðs og staðgengill banka-
stjóra Landsbankans, segir að
bankinn muni lækka vexti sína
til samræmis vaxtalækkunum
Seðlabankans í aðalatriðum.
Í frétt Morgunblaðsins í gær
kom fram að bankastjórn
Seðlabanka Íslands hefur
ákveðið að lækka vexti bankans
í endurhverfum viðskiptum við
lánastofnanir um 0,3% í 7,6%
frá næsta uppboði sem haldið
verður næstkomandi þriðju-
dag. „Landsbankinn fylgir
þeim vaxtalækkunum sem eru
á vöxtum Seðlabankans á sama
hátt og hann hefur gert til
þessa,“ segir Brynjólfur.
Vaxtalækkun
Seðlabankans
Lands-
bankinn
lækkar
vexti
GUÐMUNDUR Ingi
Kristjánsson, bóndi og
skáld að Kirkjubóli í
Bjarnardal í Önundar-
firði, andaðist á öldrun-
arheimilinu Sólborg á
Flateyri 30. ágúst síð-
astliðinn.
Guðmundur Ingi
fæddist 15. janúar 1907
að Kirkjubóli í Bjarnar-
dal, en foreldrar hans
voru hjónin Kristján
Guðjón Guðmundsson,
bóndi, og Bessabe Hall-
dórsdóttir.
Hann stundaði nám í
eldri deild Alþýðuskólans að Laugum
1929–1930 og í eldri deild Samvinnu-
skólans 1931 til 1932.
Guðmundur Ingi var kennari í
Mosvallahreppi með hléum 1927 til
1974 og þar af skólastjóri heimavist-
arskólans í Holti 1955 til 1974, en
hann var bóndi á Kirkjubóli frá 1944.
Félagsmál voru hugleikin Guð-
mundi Inga og hann gegndi mörgum
trúnaðarstörfum. Hann
var t.d. í stjórn Umf.
Bifrastar 1922 til 1937
og 1938 til 1942, ritari
Héraðssambands Umf.
Vestfjarða 1932 til 1951,
í stjórn Búnaðarfélags
Mosvallahrepps 1927 til
1947 og formaður Bún-
aðarsambands Vest-
fjarða. Hann var í
hreppsnefnd Mosvalla-
hrepps, oddviti og
sýslunefndarmaður. Í
stjórn Kaupfélags Ön-
firðinga 1935 til 1938 og
1939 til 1978, formaður
skólanefndar héraðsskólans að Núpi,
fulltrúi á aðalfundum Stéttarfélags
bænda og í stjórninni.
Eftir Guðmund Inga liggja m.a.
ljóðabækurnar Sólstafir, Sólbráð,
Sóldögg og Sólborgir, Austurfarar-
vísur, og greinar og kvæði í blöðum
og tímaritum.
Eftirlifandi kona hans er Þuríður
Gísladóttir, fædd 6. júlí 1925.
Andlát
GUÐMUNDUR INGI
KRISTJÁNSSON
JÓN Kristjánsson, heilbrigðis-og
tryggingamálaráðherra, undirrit-
aði samning í gær um tilrauna-
verkefni fyrir fjarlækningar og
bráðarannsóknir. Samningurinn
var undirritaður í tengslum við
aðalfund Eyþings, sem stóð yfir í
Mývatnssveit í gær og fyrradag.
Markmið tilraunaverkefnis er að
koma á fjarlækningasambandi
milli heilsugæslustöðvar og
sjúkrahúss. Daði Einarsson,
stjórnsýslufræðingur hjá heil-
brigðis- og tryggingamálaráðu-
neytinu, segir nýmælið í verkefn-
inu það að reynt verði að nota
fjarlækningar í tengslum við
heilsugæsluna.
Í verkefninu á að athuga
hvernig og hvaða stuðning sér-
fræðingar á Fjórðungssjúkrahús-
inu á Akureyri og Húsavík geta
veitt við heilsugæslu og heim-
ilislækningar. Gert er ráð fyrir
því að samskipti verði á milli
Heilbrigðisstofnunar Þingeyinga
(HSÞ) á Þórshöfn og HSÞ á
Húsavík í formi göngudeildar-
þjónustu og við Fjórðungssjúkra-
húsið á Akureyri (FSA) á sviði
bráðalækningaþjónustu (slysa-
deilda), sem gert er ráð fyrir að
veitt sé allan sólarhringinn.
„Samskipti við deild sem veitir
sólarhringsþjónustu er nýtt í
þessu, en þetta er hluti af stærra
verkefni um uppbyggingu á Ís-
lenska heilbrigðisnetinu og áætl-
anir miða við að fari í loftið á
vormánuðum 2003 en það hefur
verið að þróast frá því gengið var
frá verkáætlun árið 2000,“ segir
Daði.
Hann leggur áherslu á að fjar-
lækningum sé ætlað að rjúfa þá
einangrun sem hætt er við að
heilbrigðisstarfsfólk úti á landi
verði fyrir, sérstaklega á litlum
stöðum þar sem jafnvel er aðeins
einn læknir.
Lýkur í ágúst 2003
Í verkefninu er ætlunin að
gera tilraunir með og öðlast
reynslu á mismunandi formi fjar-
lækningaþjónustu við heilsu-
gæslustöðvar úti á landsbyggð-
inni, að prófa fjarlækningabúnað
og meta gildi mismunandi ein-
inga og mælitækja, að ákvarða
hverjir veita fjarlækningaþjón-
ustu og hvernig hún verður
skipulögð. Einnig að veita þjón-
ustu frá deild sem er með sólar-
hringsvaktþjónustu og að draga
úr sjúkraflugi og kostnaði vegna
þess.
Gert er ráð fyrir að verkefninu
ljúki í ágúst 2003 og að kostn-
aður Íslenska heilbrigðisnetsins
vegna samningsins verði 5,2
milljónir króna.
Ætlað að rjúfa
einangrun heil-
brigðisstarfsfólks
Tilraunir með fjarlækningar og
rannsóknir á Norðausturlandi
SJÖ ungmenni á aldrinum 14–16 ára
voru færð á lögreglustöðina aðfara-
nótt laugardags eftir að til ryskinga
kom við lögreglu eftir að partí hafði
verið leyst upp í Unufelli í Breiðholti.
Að sögn lögreglu voru skemmdir
unnar á póstkössum í blokkinni og 25
krökkum á aldrinum 14–16 ára vísað
úr húsinu. Einhverjir vildu komast
aftur inn og ætluðu að ýta lögreglu
úr vegi. Kvartað hafði verið undan
hávaða frá ungmennunum. Foreldr-
ar sóttu ungmennin sjö sem voru
færð á lögreglustöðina. Rólegt var í
miðborg Reykjavíkur um nóttina,
lögregla taldi að um 400 manns
hefðu verið í borginni þegar mest
var.
Sjö ungmenni færð
á lögreglustöð