Morgunblaðið - 01.09.2002, Blaðsíða 16

16 SUNNUDAGUR 1. SEPTEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
FlESTIR Kanadamenn af ís-lenskum ættum leggja mik-ið upp úr uppruna sínum.Undanfarin ár hafa margir,að frumkvæði Nelsons
Gerrards og Þjóðræknisfélags Ís-
lendinga í Vesturheimi, lagt áherslu
á að setja upp skilti við býli sín með
viðkomandi íslensku staðarnafni og
er Neil Ófeigur Bardal, aðalræðis-
maður Íslands í Gimli, engin undan-
tekning. Hann býr í Svartárkoti í
Húsavík, skammt sunnan við Gimli,
en er með rekstur í Winnipeg, um 100
km sunnar. Hann er ættaður frá
Svartárkoti í Bárðardal og þaðan er
staðarnafnið komið sem og fjöl-
skyldunafnið.
Óþrjótandi áhugi
Áhugi Neils Bardals á íslenskum
málefnum, samskiptum Íslands og
Kanada og einkum og sér í lagi á
samskiptum Íslands og Manitoba fer
ekki framhjá neinum sem umgengst
hann. „Pabbi var svona og ég erfði
þennan eiginleika,“ segir Neil og
bætir við að áhuginn hafi komið vest-
ur með föðurafa sínum og ömmu, Ar-
inbirni Sigurgeirssyni Bárdal og
Margréti Ólafsson. „Hann bjó í
Svartárkoti í Bárðardal en kom hing-
að um 1885. Hann fór átta sinnum til
Íslands á tímum þegar það var ekki
eins auðvelt að ferðast á milli land-
anna og nú. Hann bar mikla um-
hyggju fyrir Íslandi og sá mikilvægi
íslenska samfélagsins hérna í upp-
byggingu Manitoba. Hann vildi
tryggja að við héldum áhuga okkar á
íslenska samfélaginu, því Íslendingar
komu með svo mikið í þennan heims-
hluta. Þeir voru á meðal fyrstu Evr-
ópumanna sem fluttu hingað og sett-
ust að í Manitoba með fjölskyldum
sínum. Þeir höfðu mikil áhrif og áttu
stóran þátt í því sem síðar gerðist í
fylkinu.“
Neil segir að afi sinn í móðurætt,
Helgi Jónsson frá Borgarnesi, hafi
verið vel efnaður þegar hann flutti
vestur og hefði þess vegna ekki þurft
að fara frá Íslandi, en hann hafi oft
sagt að hann hafi skilið hjarta sitt eft-
ir á Íslandi. Amma sín, Ásta Jóhanns-
dóttir, hafi hins vegar viljað flytja til
Kanada, en afi sinn hafi notað hvert
tækifæri til að tala um Ísland og það
sem landið hefði upp á að bjóða. „Ég
ólst upp með þeim á stríðsárunum og
var því stöðugt minntur á íslensku
ræturnar frá barnæsku.“
Ógleymanleg Íslandsferð
Neil segir að hann hafi alltaf haft
áhuga á öllu sem tengist Íslandi en
hann hafi hafið bein afskipti af þess-
um málum þegar faðir sinn hafi farið
með sig til Íslands 1977. „Hann taldi
mjög mikilvægt að ég færi til Íslands
og ég vildi líka fara en taldi mig ekki
hafa tíma vegna anna í fyrirtækinu.
Hann hlustaði ekki á það, sagði að ég
yrði að fara með sér og sjá landið eins
og hann sæi það. Hann fór með mig á
alla þá staði sem hann taldi mikil-
vægt að ég heimsækti, þar á meðal til
Þingvalla. Þá hvíslaði vinur hans að
mér að faðir minn hefði viljað að ég
sæi Lögberg því sú reynsla hyrfi mér
aldrei úr minni. Þetta gekk eftir.
Þegar við vorum aftur lentir í Winni-
peg leit pabbi á mig og sagði: „Nú
veit ég að þú átt eftir að fara aftur
þar sem þú hefur nú séð hvaðan ís-
lensku ræturnar koma.“ Ég gerði
mér ekki grein fyrir hvað hann var
veikur, en hann dó tveimur vikum
síðar.“
Neil hefur alls komið fimm sinnum
til Íslands á liðnum aldarfjórðungi,
en hann segir að eftir þessa fyrstu
ferð hafi hann farið að sjá hlutina í
öðru ljósi en áður. „Við höfum alltaf
verið hreykin af uppruna okkar og
saga Vestur-Íslendinga hefur verið
okkur hugleikin frá barnæsku, en nú
erum við í nánari snertingu við Ís-
lendinga en nokkru sinni fyrr. Við
höfum haft tækifæri til að fara yfir
stöðu mála og velta fyrir okkur fram-
tíðinni, en það er gífurlega spenn-
andi; að skiptast á hugmyndum og
byggja upp tengsl sem verða ekki
rofin.“
Kemur víða við sögu
Þegar litið er yfir sögu íslenskra
málefna í Vesturheimi undanfarin 25
ár má sjá að Neil kemur ansi víða við
sögu. Fyrstu beinu afskipti hans af
íslenska samfélaginu í Manitoba var
stjórnarseta í íslenska félaginu Fróni
í Winnipeg, en hann var forseti fé-
lagsins um tíma. Síðan kom hann að
málum vikublaðsins Lögbergs-
Heimskringlu og gerir reyndar enn,
fór í stjórn Þjóðræknisfélagsins í
Vesturheimi og varð forseti þess.
Hann hafði líka umsjón með Kanada-
íslenska sjóðnum auk annarra starfa,
en varð aðalræðismaður í Manitoba
1994, tók við af Birgi Brynjólfssyni,
sem flutti aftur til Íslands. Neil segir
að Einar Benediktsson, þáverandi
sendiherra Íslands í Bandaríkjunum,
hafi mælt með sér í starfið, „en Einar
var einn af fyrstu sendiherrum Ís-
lands í Washington sem sýndu ís-
lenska samfélaginu hér mikinn
áhuga. Hann heimsótti okkur oft og
við urðum nánir vinir“.
Miklir möguleikar
Fjölskyldan hefur rekið útfarar-
stofu í Winnipeg síðan 1894, en Neil
tók við henni 1980 og starfar öll fjöl-
skyldan við stofuna. Reksturinn hef-
ur verið meira en fullt starf en samt
sem áður hefur Neil alltaf haft tíma
fyrir Ísland. „Ég vil sjá ýmislegt ger-
ast í samskiptum þjóðanna og er
tilbúinn að leggja mitt af mörkum til
að sá draumur geti orðið að veru-
leika. Við höfum áorkað ýmsu en
hálfnað er verk þá hafið er. Það var
ekki mikið um að vera í þessu ís-
lenska samfélagi okkar fyrir um 20
árum en nú iðar allt af lífi. Tveir ís-
lenskir forsetar hafa heimsótt okkur
síðan 1989, margir íslenskir ráð-
herrar og embættismenn hafa komið
hingað, Ísland hefur opnað ræðis-
mannsskrifstofu í Winnipeg og sendi-
ráð í Ottawa, bækur hafa verið skrif-
aðar um okkur og Morgunblaðið
greinir frá okkur reglulega, en allt
þetta gerir það að verkum að Íslend-
ingar vita meira um okkur en áður.
Kanadamenn af íslenskum ættum
eru sem þéttriðið net um allt land og
stolt þeirra af upprunanum kom ber-
lega í ljós þegar við vorum að und-
irbúa komu Vigdísar Finnbogadótt-
ur, þáverandi forseta, til Kanada.
Margir komu að málum og þá fylgdi
gjarnan sú skýring að viðkomandi
vildi vera með „vegna þess að amma
mín var íslensk“. Það skiptir miklu
máli að styrkja þessi bönd.“
Neil hefur notað hvert tækifæri
sem hefur gefist til að vekja athygli á
ýmsum möguleikum í samskiptum
Íslands og Kanada. „Ég vil sjá aukin
viðskipti á milli þjóðanna og ég held
að það séu miklir möguleikar fyrir
hendi á viðskiptasviðinu.“ Í þessu
sambandi segist hann trúa því að
Flugleiðir geti byggt upp flug milli
vesturhluta Kanada og Evrópu með
því að fljúga frá Íslandi beint til
Winnipeg. „Ég trúi ekki öðru en
þarna geti leynst vaxtarbroddur, því
Winnipeg er miðsvæðis í Norður-
Ameríku og frá Íslandi eru flugleiðir
til allra átta. Á tímum ógnana og
hryðjuverka hræðast margir stóru
flugvellina sem hlýtur þá að koma
minni stöðum eins og Winnipeg og
Keflavík til góða.“ Hann hefur líka
bent á að hagkvæmt gæti reynst að
sigla með vörur frá Íslandi og jafnvel
meginlandi Evrópu til Churchill í
norðurhluta Manitoba og flytja þær
þaðan með lest á áfangastaði í Vest-
ur-Kanada og Mið- og Vestur-
Bandaríkjunum. „Þarna geta leynst
möguleikar í framtíðinni,“ segir
hann.
Samskipti háskóla á Íslandi við
Manitobaháskóla í Winnipeg eru
nokkur og hafa aukist á nýliðnum
misserum. Neil segir að stuðningur
íslensku ríkisstjórnarinnar við ís-
lenskudeild skólans og íslenska bóka-
safnið upp á milljón dollara hafi skipt
sköpum og fyrir það beri að þakka.
Íslenska deildin hafi enda blómgast í
kjölfarið en samskipti Háskóla Ís-
lands og Manitobaháskóla séu ekki
síður mikilvæg og mikilvægt sé að
hlúa að þessum samskiptum. „Þessi
samvinna nær ekki aðeins til margra
deilda innan skólanna heldur getur
haft áhrif víða í Norður-Ameríku og
það er ekki svo lítið. Menntafólkið
hefur mikið fram að færa og það get-
ur eflt okkur á mörgum sviðum.“
Hluti samskipta þjóðanna felst í
svonefndu Snorraverkefni, sem er
nokkurs konar nemendaskipti. Ann-
ars vegar fara krakkar af íslenskum
uppruna í Norður-Ameríku í sex
vikna ferð til Íslands til að fræðast
um upprunann og hins vegar fara
krakkar frá Íslandi til Manitoba í
sams konar sumarferð til að kynnast
siðum og venjum í Nýja-Íslandi. „Ég
varð fyrir ákveðnum áhrifum þegar
pabbi fór með mig til Íslands og
krakkarnir í Snorraverkefninu verða
allir fyrir sömu áhrifum. Þeir koma
svo lifandi til baka, fullir af krafti og
vilja til að taka þátt í nánara sam-
starfi. Því skiptir miklu máli að halda
vel utan um þetta verkefni, jafnt á Ís-
landi og í Kanada.“
Tónninn gefinn fyrir tveimur árum
Neil segir að árið 2000 hafi verið
sérlega mikilvægt vegna alls sem þá
gerðist í samskiptum þjóðanna.
Menn hafi skipst á hugmyndum og
ekki hafi aðeins verið um fögur orð að
ræða heldur hafi þeim verið fylgt eft-
ir í verki. „Tónninn var gefinn og við
byrjuðum að byggja til framtíðar.
Ársþing Þjóðræknisfélagsins í Minn-
eapolis í apríl sem leið var liður í
þessari uppbyggingu en þingið var
haldið í Bandaríkjunum í fyrsta sinn
og tengingin við Ísland var meiri en
nokkru sinni fyrr. Á þessu þarf að
byggja í framtíðinni.“
Íslenskir ráðamenn hafa verið iðn-
ir við að heimsækja Manitoba og
ýmsir íslenskir hópar hafa lagt leið
sína þangað. Neil er ánægður með
þessar heimsóknir og vonar að þær
verði til þess að Íslendingar heim-
sæki Manitoba í æ ríkara mæli. Og
líka þeir sem hafi áhuga á Íslandi og
því sem íslenskt sé. Til að stuðla að
auknum ferðamannastraumi til
Manitoba vildi Neil fá víkingaskipið
Íslending til Gimli og vann að því á
bak við tjöldin með ýmsum öðrum,
þegar útlit var fyrir að kaupandi
fengist ekki að því á Íslandi. „Það var
mikill áhugi á því að fá skipið hingað
og meðal annars var ríkisstjórn
Manitoba tilbúin að leggja fram tölu-
verðar fjárhæðir til að svo gæti orðið.
Allir sem fara til Íslands verða fyrir
miklum áhrifum. Gary Doer, for-
sætisráðherra Manitoba, fann fyrir
þessu í fyrra, og hann sá að skipið
gæti orðið mikið aðdráttarafl í Gimli.
Ég og fleiri töldum að það gæti auk
þess vakið mikla athygli á Íslandi og
Íslendingum, en Reykjanesbær tók
af skarið og ákvað að kaupa skipið.
Hins vegar erum við tilbúnir að taka
við því ef Reykjanesbæ snýst hugur.
Í þessu sambandi ber að hafa í huga
að þegar minnst er á Gimli í Kanada
kemur Ísland alltaf upp í hugann, því
allir vita um tengslin. Þess vegna er
Gimli svo mikilvægur staður í þess-
um samskiptum. Við misstum af
skipinu og ég er vonsvikinn þess
vegna en við verðum bara að snúa
okkur að einhverju öðru í staðinn, því
ekki þýðir að leggja árar í bát.“
Lögberg-Heimskringla mikilvægt
Vikublaðið Lögberg-Heimskringla
hefur ekki náð þeirri útbreiðslu sem
að hefur verið stefnt en Neil segir að
blaðið skipti miklu máli og hann trúir
því að það nái sér á strik í Norður-
Ameríku eins og markmiðið sé. „Ég
hef þá trú að blaðið eigi eftir að vera
rödd fólks af íslenskum uppruna í
Norður-Ameríku. Margt hefur verið
gert til að bæta blaðið og útlit þess
með það að markmiði að ná til fólks af
íslenskum ættum í Norður-Ameríku,
ekki bara þessara um 200.000 manna
í Kanada heldur um 70.000 manns til
viðbótar í Bandaríkjunum. Það er
mikilvægt að ná til þessa fólks með
einhverjum hætti og Lögberg-
Heimskringla er best til þess fallið.
Við þurfum að ná sambandi hvert við
annað, áhuginn leyndi sér ekki á
þinginu í Minneapolis og með sam-
einuðu átaki getum við komið því
þannig fyrir að Lögberg-Heims-
kringla sinni þessu hlutverki.“
Íslenska samfélagið er mjög sterkt
í Manitoba og Íslendingadagshátíðin
í Gimli í byrjun ágúst ár hvert er til
merkis um það, en þessa fjögurra
daga skemmtun sækja um 40.000 til
60.000 manns árlega. „Stolt vegna
upprunans á stóran þátt í þessum
styrk,“ segir Neil. „Íslendingar eru
öðruvísi en aðrar þjóðir. Innan við
300.000 manns búa á Íslandi, en samt
er Ísland þjóð á meðal þjóða og ekki
aðeins það heldur í þriðja sæti á lista
þjóða varðandi lífsgæði. Þetta er það
sem við erum og íslensku konurnar
héldu í þetta stolt. Margir íslensku
karlmennirnir héldu að betra væri að
halda sig við enskuna til að ná ár-
angri, en konurnar voru á öðru máli.
Þær viðhéldu íslenskunni. Það er
eitthvað sérstakt við það að vera af
íslenskum uppruna og þessi sérkenni
má sjá á öllum viðkomandi. Þegar
Tom Oleson spurði Birgi Brynjólfs-
son hvað einstaklingur þyrfti mikið
blóð til að vera íslenskur stóð ekki á
svarinu: „Eina únsu“. Og það er lóðið.
Það þarf ekki meira.“
Björt framtíð
Foreldrar Neils voru Njáll Ófeigur
Bardal, kallaður Neil, og Sigrid
Johnson (áður Jónsson). Hann er
kvæntur Annette og eiga þau tvo syni
um þrítugt, Eirík og Jón, og fimm
barnabörn. Neil fékk íslenskuna í æð
og hann segir að synir sínir séu til-
búnir að halda merkinu á lofti. „Þeir
eru í viðbragðsstöðu að fylgja í fót-
sporin og þegar á heildina er litið trúi
ég því að framtíðin sé björt fyrir ís-
lenska samfélagið í Manitoba.“
Íslandi allt
í aldarfjórðung
steg@mbl.is
Neil Ófeigur Bardal, aðalræðismaður Íslands í
Gimli í Kanada, er alltaf til reiðu þegar Ísland eða
íslensk málefni eru á dagskrá. Steinþór
Guðbjartsson fór með honum yfir sviðið vestra.
Morgunblaðið/Steinþór Guðbjartsson
Neil Bardal,
útfararstjóri í Winnipeg
og aðalræðismaður
Íslands í Gimli,
býr í Svartárkoti í
Húsavík, skammt
sunnan við Gimli.
Hjálmar W. Hannesson, sendiherra Íslands í Kanada með aðsetur í Ottawa, Neil
Bardal, aðalræðismaður Íslands í Gimli, og Eiður Guðnason sendiherra, að-
alræðismaður Íslands í Winnipeg, gegna mikilvægum störfum í Kanada.