Morgunblaðið - 11.09.2002, Blaðsíða 20

Reuters
Osama bin Laden
HAUSTIÐ 1999 var Egyptinn Mo-
hammed Atta 31 árs gamall nemi í
húsagerðarlist í Þýskalandi, óþekktur
maður en þegar staðráðinn í að ráðast
með eftirminnilegum hætti á þá sem
hann taldi óvini sína, segir í grein í
The New York Times. Að sögn
bandarískra embættismanna hefur
tekist að rekja feril hans að verulegu
leyti. Vitað er að 29. nóvember 1999
steig Atta upp í flugvél Turkish Airl-
ines í Istanbúl, hélt til Karachi í Pak-
istan og þaðan í æfingabúðir sem al-
Qaeda, alþjóðleg hryðjuverkasamtök
sádi-arabíska auðkýfingsins Osama
bin Ladens, ráku. Atta var þar sýnd-
ur mesti heiður sem liðsmanni í hin-
um alþjóðlega múslímaher hryðju-
verka getur hlotnast: hann fékk
áheyrn hjá bin Laden.
Ekki hefur áður verið skýrt frá
þessum fundi, að sögn blaðsins.
Bandarískir rannsóknarmenn telja að
með Atta hafi verið fleiri úr hópnum
sem stóðu fyrir árásunum 11. sept-
ember, tæpum tveim árum síðar, og
hafi mennirnir tjáð bin Laden að þeir
vildu taka að sér ákveðið verk. Upp-
lýsingar um fundinn hafa m.a. fengist
í yfirheyrslum yfir al-Qaeda-mönnum
sem teknir voru til fanga eftir átökin í
Afganistan. En einnig voru sumir
handsamaðir í Pakistan, meðal þeirra
er Abu Zubaydah, æðsti leiðtogi sam-
takanna sem náðst hefur.
Upplýsingar fanganna um fund
Atta og bin Ladens þykja leiða sterk
rök að því að bin Laden hafi sjálfur
stutt við bakið á árásarmönnunum en
einnig hafa komið fram öflugar vís-
bendingar í þá átt í ummælum bin
Ladens sjálfs á myndböndum sem
sjónvarpsstöðin Al-Jazeera í Persa-
flóaríkinu Katar komst yfir.
Lauslegt samráð
Skipulagið að baki hryðjuverkanna
11. september er þó enn hulið þoku en
ýmislegt bendir til þess að fjölmargir
hópar íslamskra ofstækismanna um
allan heim hafi með sér lausleg sam-
tök og samráð. Frá því um 1995 virð-
ast mörg þó hafa tekið upp æ nánari
samvinnu við al-Qaeda. Auk þeirra
sem beinlínis tóku þátt í árásinni 11.
september kom fjöldi hjálparkokka
við sögu, til dæmis menn sem fluttu
skilaboð eða peninga milli staða, en
giskað er á að aðgerðin öll hafi kostað
allt að 600 þúsund dollara, röskar 50
milljónir króna.
Oft minnir samstarfið á boðhlaup,
segir The New York Times, ef einum
hópnum mistekst tekur annar við og
lýkur verkinu. Árið 1993 komu
hermdarverkamenn fyrir sprengju í
kjallara annars World Trade Center-
turnsins í New York en þótt miklar
skemmdir yrðu og sex manns biðu
bana tókst ekki að fella turninn eins
og ætlunin mun hafa verið. Ekki hef-
ur tekist að fá úr því skorið hvort bein
tengsl voru milli þeirra sem stóðu að
verkinu og hinna sem gerðu árásina á
turnana í fyrra en miklar líkur eru
taldar á því að tilræðið 1993 hafi verið
hvatinn að mörgum síðari árásum.
Tveim árum síðar, 1995, kom lögregl-
an á Filippseyjum fyrir tilviljun upp
um menn sem ætluðu að sprengja 12
bandarískar þotur yfir Kyrrahafi.
Ekki er hægt að fullyrða að Atta
hafi átt hugmyndina að árásunum í
september en hann virðist hafa tekið
fljótt forystuna og tryggt að hug-
myndin yrði að veruleika. „Það er
margt í sambandi við samsærið sem
við munum aldrei geta vitað með
vissu nema hægt verði að fá einhvern
sem tók þátt í því til að segja frá því
hvar hugmyndin varð til og hvernig
það var skipulagt,“ segir háttsettur
embættismaður í samtali við The
New York Times.
Brúðkaup í Hamborg
Í október 1999 mættu nokkrir
menn í brúðkaup Said Bahaji í Quds-
moskunni í Hamborg en Bahaji var
þýskur múslími af marokkóskum ætt-
um. Talið er að hann hafi stjórnað að-
dráttum fyrir al-Qaeda-sellu í borg-
inni. Rannsóknarmenn telja nú að
brúðkaupið hafi verið einn mikilvæg-
asti þátturinn í atburðarás sem leiddi
til hörmunganna í fyrra. Í moskunni
voru menn frá ýmsum löndum og lík-
legt að þeir hafi, hver með sínum
hætti, tekið þátt í samsærinu er hafi
átt upptök sín á staðnum.
Einn af mönnunum var annar Þjóð-
verji af marokkóskum ættum, Mo-
hammed Heidar Zammar, sem sagð-
ur er hafa fundið nýja liðsmenn fyrir
al-Qaeda með því að fylgjast með
ungum, heittrúuðum múslímum er
sóttu bænastundir í moskunni. Lík-
legastir eru taldir til afreka þeir sem
uppfylltu skilyrði um sterka skapgerð
og óserhlífni, að sögn Magnus Ran-
torps, sænsks sérfræðings í starfi
hryðjuverkasamtaka, en hann starfar
við St. Andrews-háskólann í Skot-
landi. „Þeir kanna bakgrunn manna,“
segir hann um þá sem safna liði. „Síð-
an kemur að því að kanna andlega
styrkinn, ekki er nóg að styðja mál-
staðinn af kappi.“ En trúrækni þeirra
sem ávallt mæta klukkan fimm á
morgnana til bæna er varla hægt að
efast um.
Atta er lýst svo að hann hafi verið
vel að sér, talað ágæta ensku og
þýsku og því átt auðvelt með að
bjarga sér á löngum og tíðum ferða-
lögum sínum heimshornanna á milli.
En mikilvægasti eiginleiki hans virð-
ist hafa verið ofstækið sem olli því að
hann hvikaði hvergi þegar hann hafði
sett sér ákveðið takmark í lífinu.
Einn af helstu samverkamönnum
Atta var Ramzi bin al-Shibh sem bjó
með honum í Hamborg. Al-Shibih
sótti árið 2000 leynilegan fund nokk-
urra herskárra múslíma í Malasíu
með fulltrúum al-Qaeda. Bandaríska
leyniþjónustan, CIA, fékk veður af
fundinum og lét lögregluna í Malasíu
vita. Hún tók myndir af þátttakend-
um en kom hins vegar ekki fyrir upp-
tökutækjum, þess vegna er ekki vitað
hvað var til umræðu. En á fundinum
voru menn sem síðar tóku þátt í til-
ræðinu 11. september, þeir rændu og
flugu fjórðu vélinni og höfðu þjálfað
sig í Kaliforníu og Arizona. Hinir flug-
mennirnir hlutu þjálfun í Flórída
ásamt Atta.
Fundur með Íraka í Prag?
Bandaríkjamenn álíta nú að 37 ára
gamall Kúveiti, Khalid Shaik
Mohammed, hafi verið einn af helstu
skipuleggjendum árásanna ásamt
Atta. Mohammed var m.a. kunningi
Ramzi Yousef er stóð fyrir árásinni á
World Trade Center 1993, sennilega
eru þeir frændur. Yosef var handtek-
inn á Filippseyjum skömmu eftir til-
ræðið 1993 og situr nú í fangelsi.
Eitt af því sem oft hefur verið
fjallað um eru fullyrðingar þess efnis
að Atta hafi hitt fulltrúa leyniþjón-
ustu Saddams Husseins Íraksforseta
í Prag. Vitað er að hann fór til borg-
arinnar árið 2000 en staldraði þá að-
eins við í eina nótt enda á leiðinni frá
Hamborg til Newark í Bandaríkjun-
um. Ekki er vitað hvaða erindi hann
átti þá til Tékklands en ljóst að hann
taldi mikilvægt að koma þar við vegna
þess að í fyrstu var honum snúið við,
vegabréfsáritun hans var ógild. Hann
fór aftur til Þýskalands en sneri aftur
til Prag, nú með gilda áritun.
Tékkneskir embættismenn segja
að Atta hafi komið aftur í apríl 2001
og hafi hann þá hitt að máli Ahmed
Khalil Ibrahim Samir al-Ani, íraskan
leyniþjónustumann. Sumir banda-
rísku rannsóknarmennirnir draga þá
frásögn í efa, segja að ekki séu neinar
heimildir hjá bandarískum yfirvöld-
um um að Atta hafi farið frá Banda-
ríkjunum í apríl. Einnig segja nokkir
tékkneskir leyniþjónustumenn að
heimildarmaðurinn fyrir fundinum
hafi verið arabískur uppljóstrari sem
hafi fyrst haft samband eftir að andlit
Atta var orðið heimsþekkt eftir árás-
ina í september. Hann gæti hafa farið
mannavillt. En aðrir benda á að tékk-
neski innanríkisráðherrann, Stanisl-
av Gross, hafi margsinnis staðfest
sannleiksgildi frásagnarinnar.
Mohammed Atta var leiðtogi hryðjuverkamannanna 19
Átti fund með
bin Laden í
Afganistan
Bandaríkjamenn telja að árásin í fyrra hafi verið tvö ár í
undirbúningi og al-Qaeda hafi hjálpað tilræðismönnum
Reuters
Þessi mynd var tekin með eftirlitsmyndavél á flugvellinum í Portland í
Maine morguninn sem árásirnar voru gerðar á Bandaríkin. Tveir flug-
ræningjar, Abdulaziz Al-Omari (fyrir miðju) og Mohammed Atta (t.h.),
sjást þar ganga framhjá öryggisvörðum á flugvellinum. Þeir héldu flug-
leiðis til Boston og fóru þar um borð í farþegaþotu sem þeir rændu
ásamt félögum sínum og flugu á World Trade Center í New York.
ÁR LIÐIÐ FRÁ HRYÐJUVERKUNUM Í BANDARÍKJUNUM
20 MIÐVIKUDAGUR 11. SEPTEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Klapparstíg 44,
sími 562 3614
10 tegundir
Verð kr. 1.995
Nýkomin aftur skurðabretti
Fréttavefur Morgunblaðsins, mbl.is, fjallar einnig í máli og myndum
um hryðjuverkaárásirnar á Bandaríkin 11. september í fyrra.
11. september á Netinu
ARABÍSKA gervihnattasjónvarps-
stöðin Al-Jazeera sendi út í gær
langa útdrætti úr myndbandi, þar
sem heyra má rödd manns sem sögð
er vera Osama bin Laden nefna alla
mennina nítján sem frömdu flug-
ránin í Bandaríkjunum hinn 11.
september í fyrra.
Í útsendingunni í gær var sýnt
meira af myndbandi sem bútur var
sýndur af á Al-Jazeera á mánudags-
kvöld. Þar heyrðist sama röddin
nefna fjóra forsprakka hryðjuverka-
árásanna 11. september, þ.e. Mo-
hammed Atta, Marwan Al-Shehhi,
Ziad Jarrah og Hani Hanjour. Í út-
sendingunni í gær heyrðist röddin
nefna hvern og einn flugræningj-
anna 19 og fæðingarstað þeirra auk
þess að hlaða þá lofi fyrir trúfestu.
Engin leið var að fá staðfest hvort
röddin væri sannanlega bin Ladens
né heldur hvenær upptakan var
gerð. Hvar hann er niðurkominn er
á huldu og sögur hafa einnig gengið
um að hann sé ekki lengur á lífi.
„Þessir menn (flugræningjarnir)
hafa gert sér grein fyrir því að eina
leiðin til að ná fram réttlæti og sigr-
ast á óréttlæti er með heilögu stríði í
þágu málstaðar Guðs,“ sagði röddin.
Önnur rödd á upptökunum sem
sendar voru út í gær heyrist segja:
„Þeir sáu ungu fólki fyrir beztu lexí-
unum og fyrirmyndunum að því
hvernig beri að gefa skemmtan og
leik upp á bátinn og standa upp og
eyðileggja leifarnar af heiðingja-
Ameríku.“
Al-Jazeera, sem hefur á síðustu 11
mánuðum sýnt margar myndbands-
upptökur með bin Laden, sagði „Sa-
hab-fyrirtækið“ hafa séð stöðinni
fyrir nýjustu upptökunni, klipptri.
Sahab er leyndardómsfullt fyr-
irtæki sem þar til fyrir skemmstu
hafði eigin heimasíðu á Netinu. Ekki
er vitað hvar það hefur bækistöðvar
né hver rekur það. Al-Jazeera hefur
áður sagt Sahab hafa útvegað fyrri
myndbönd með bin Laden sem stöð-
in hefur sýnt.
Á nýjasta myndbandinu er líka að
finna gamla upptöku af hópi ungra
manna, sem borin voru kennsl á sem
nokkrir flugræningjanna, í æf-
ingabúðum í Afganistan einhvern
tíma á síðasta ári. Þeir virðast vera
að skoða kort, þar á meðal eitt sem
sýnir Washington DC-svæðið, og
handbækur um stjórntæki í flug-
stjórnarklefum. Á öðru upp-
tökubroti sést hönd benda á Penta-
gon á korti af Washingtonborg.
Ný myndbönd sýnd á sjónvarpsstöðinni Al-Jazeera
Allir flug-
ræningj-
arnir nafn-
greindir
Kaíró. AP.
Reuters
Eitt af myndböndum Al-Jazeera frá því fyrr á árinu sýnir einn flugræn-
ingjanna, Ahmed Alghamdi, flytja eins konar lokaorð áður en hann hélt
til Bandaríkjanna, stuttklipptur og rakaður, til að taka þátt á í árásinni.