Morgunblaðið - 11.09.2002, Blaðsíða 11

FRÉTTIR
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 11. SEPTEMBER 2002 11
ÞORBJÖRN Á. Friðriksson hefur
hannað öryggiskerfi í skip og hefur
meðal annars þróað fjórar gerðir af
útskotsbúnaði fyrir björgunarbáta.
Tækið, sem kastar björgunarbátn-
um fyrirfram ákveðna vegalengd,
er knúið sérstakri sprengihleðslu.
Báturinn er síðan blásinn upp með
tvöföldum gasloka. Annar hlutinn
er virkjaður þannig að togað er í
spotta, en hinn með fjarræsibún-
aði, en í stjórnstöð er tölva og ann-
að sem til þarf. Norska vottunar-
fyrirtækið Det Norske Veritas
hefur viðurkennt allan búnaðinn og
segir Þorbjörn að það skipti mjög
miklu máli með sölu erlendis í
huga. Iðntæknistofnun hefur fram-
kvæmt um 1.500 einstakar prófanir
á búnaðinum og Þorbjörn hefur
fengið einkaleyfi á lykilatriðum
kerfisins.
Margra ára þróunar-
og hönnunarvinna
Að sögn Þorbjörns tók nokkur ár
að þróa knýefnið með það í huga að
búnaðurinn virkaði rétt og auk
þess hafi þurft að ganga í gegnum
mjög ítarlegt þróunarferli með los-
un og sjálfvirka uppblásturinn neð-
ansjávar. Krafa hafi verið gerð um
að björgunarhylkið færi 4 metra út
fyrir borðstokk og segir Þorbjörn
að það sé ekki vandamál. Eins hafi
prófanir sýnt að þótt hylkið sé
mjög ísað, jafnvel hulið hálfu tonni
af ís, hindri það hvorki útskotið né
uppblásturinn.
Útskotið, uppblásturinn, stjórn-
kerfið, kerfi til að halda björgunar-
bátunum í réttum skorðum, ramp-
ar til að renna út í björgunar-
bátana, skynjarar og fleira er það
sem verið er að markaðssetja er-
lendis og er allt tilbúið í sölu, að
sögn Þorbjörns. „Við getum boðið
heildarlausn á neyðarkerfum
skipa,“ segir hann og nefnir í því
sambandi að hægt sé að fjarstýra
öllu innan kerfisins. Þannig sé
hægt að nema halla, hita, vökva og
þrýsting, opna dyr, loka þeim,
opna fyrir krana og loka þeim aftur
og svo framvegis.
Þorbjörn segir að fyrir um 20 ár-
um hafi hann byggt sér lítið iðn-
aðarhúsnæði austur á Rangárvöll-
um í þeim tilgangi að vinna þar að
tilraunum og rannsóknum í
sprengiefnatækni. Þróun sjósetn-
ingarbúnaðarins hafi síðan hafist
fyrir um 17 árum, þegar mikil um-
ræða hafi verið um vandamál í
sambandi við útskotsbúnað fyrir
björgunarbáta. Hugmynd hans
byggist á sömu tækni og notuð sé í
herflugvélum, geimförum og ann-
ars staðar þar sem útskot þurfi að
eiga sér stað einu sinni með miklu
öryggi. Þessi tækni bjóði upp á gíf-
urlega möguleika en um ákaflega
lokaðan heim erlendis sé að ræða.
Fyrst og fremst sé um framleiðslu
og tækjaþróun hjá hergagnafyrir-
tækjum að ræða, en hann hafi séð
smugu til að nota sérþekkingu sína
á þessum málum á öðrum vettvangi
og afraksturinn liggi nú fyrir í
góðri söluvöru.
Miklir
möguleikar
Að sögn Þorbjörns gekk vinnan
hægt til að byrja með en þróun-
ardæminu hafi lokið 1998. Þá hafi
tekið við tveggja ára prófunarferli,
sem hafi byggst á kröfum NASA
og bandaríska flotans, en því hafi
lokið síðla árs 1999. Í byrjun ársins
2000 hafi hann stofnað fyrirtæki
með sonum sínum um búnaðinn,
Varðeld ehf. Síðar hafisparisjóðir,
vélsmiðjan Tæknistál og fleiri
komið inn í fyrirtækið og loks hafi
Gísli Guðmundsson, forstjóri Bif-
reiða og landbúnaðarvéla, gengið
til liðs við hópinn. Ásgeir Logi Ás-
geirsson, fyrrverandi bæjarstjóri í
Ólafsfirði, hafi verið ráðinn fram-
kvæmdastjóri ekki alls fyrir löngu,
en hann þekki vel til mála í Noregi
eftir að hafa stundað nám og út-
skrifast í sjávarútvegsfræðum í
Tromsö.
Þorbjörn segir að kröfurnar sem
gerðar séu til útskotsbúnaðarins
hér á landi séu séríslenskar. Auk
þess þurfi svona búnaður að fá al-
þjóðlega viðurkenningu vottunar-
félags til að vera söluvara á alþjóð-
legum markaði. Íslenski mark-
aðurinn sé takmarkaður en al-
þjóðlega viðurkenningin frá Norsk
Veritas, sem sé eitt af þremur
stærstu vottunarfyrirtækjum
heims, geri búnaðinn að alþjóðlegri
söluvöru.
Boðið upp á
heildarpakkalausn
Þorbjörn segir að búnaðurinn sé
í athugun í nágrannalöndunum
vegna aukinna krafna. M.a. sé þess
krafist að mikill fjöldi farþega geti
yfirgefið skipin á örskömmum
tíma. Þá sé ekki nóg að henda
gúmmíbjörgunarbáti í sjóinn held-
ur verði að vera til staðar tæki sem
virki umsvifalaust og geri fólki
kleift að komast í björgunarbáta,
helst þurrum fótum. Fyrsta mark-
aðsátakið byggist á því að bjóða
upp á heildarpakkalausn.
Ásgeir Logi segir að unnið sé í
samvinnu við framleiðendur
gúmmíbjörgunarbáta og ekki sé
vitað til þess að aðrir séu komnir
með viðlíka vottanir. Eftir að
norska hraðferjan Sleipnir hafi far-
ist fyrir um tveimur árum hafi
Norðmenn farið í gegnum sínar
reglugerðir og norsk siglingamála-
yfirvöld skerpt á reglunum, en
Varðeldur sé tilbúinn með lausnina
og þessar reglugerðarbreytingar
opni því ákveðna markaðsgeira.
Varðeldur rekur dótturfyrirtæki
í Noregi, Varden AS, til að fylgja
málum þar eftir, en útskotsbúnað-
urinn er m.a. um borð í varðskipum
Landhelgisgæslunnar, hafrann-
sóknaskipinu Bjarna Sæmundssyni
og nokkrum togurum. Þorbjörn
segir að hérlendis sé miðað við
þjálfaðar áhafnir en vandamálið sé
annað í Noregi því þar sé gert ráð
fyrir jafnvel fleiri hundruð farþeg-
um í hverri ferju, fólki á öllum
aldri alls ókunnugt því hvernig
bregðast skuli við á neyðarstundu.
Kerfi sitt miðist við að leysa mörg
vandamál sem brenni á mönnum
við gefnar aðstæður.
Um 500 hraðferjur eru í Noregi
auk annarra ferja og því ljóst að
mikið er í húfi. Þorbjörn segir að
kerfið kosti frá um 10 til 30 millj-
ónir króna, allt eftir því hvað um-
fangsmikið kerfi sé valið, en það sé
ekki stór hluti af heildarkostnaði
ferja. 16 manns hafi farist með
Sleipni og það hafi verið guðslán að
ferjan hafi hangið á skeri í nærri
klukkutíma, en í ferðinni á undan
hafi verið um 400 manns, mest
ungir skólakrakkar. Hann segir að
kominn sé tími til að sama björg-
unartækni og sé til
staðar í flugvélum sé í
skipum og aðrar þjóðir
líti mjög til Noregs í
þessum efnum auk þess
sem Norðmenn eigi
mikið í útgerðum í öðr-
um löndum.
Áður en sala á kerf-
inu hefst í Noregi þarf
að prófa búnaðinn um
borð í ferju við
ákveðnar aðstæður,
m.a. verður ölduhæð að
vera þrír metrar og
ákveðinn vindstyrkur,
til að sanna að búnaður-
inn virki við erfiðar að-
stæður. Að því loknu
gera menn sér vonir um
að búnaðurinn standi
sérstaklega vel gagn-
vart norska markaðn-
um. Þorbjörn segir
samt að þótt mikill
markaður sé fyrir kný-
efnatæki víða um heim
sé um sérstakan og lok-
aðan markaðsheim sé
að ræða.
Vænlegur fjár-
festingarkostur
Gísli Guðmundsson
bendir á að þessi búnaður sé eini
bátasleppibúnaðurinn sem Norsk
Veritas viðurkennir. Þarna séu því
miklir möguleikar á íslensku hug-
viti og því um vænlegan fjárfest-
ingarkost að ræða. Hann segir að
hann hafi óvænt komið að málum
og þegar hafi sér þótt spennandi
það sem Þorbjörn væri að gera.
Hann hefði alla tíð verið í innflutn-
ingi en þarna hefði hann fengið
tækifæri til að aðstoða við útflutn-
ing og það væri skemmtilegt.
„Þarna eru möguleikar á ákveðinni
útrás og það er gaman að geta lagt
þessu verkefni lið,“ segir Gísli.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Miklar prófanir hafa farið fram á skotbún-
aðinum og m.a. var hylki með björgunarbáti
í hulið hálfu tonni af ís áður en því var skotið.
Búnaður fyrir björg-
unarbáta markaðs-
settur í Noregi
Þorbjörn Á. Friðriksson, uppfinningamaður og efnafræðingur,
hefur hannað útskotsbúnað fyrir björgunarbáta og annað honum
tengt og fengið einkaleyfi á búnaðinum í grundvallaratriðum. Í
spjalli við Steinþór Guðbjartsson kemur meðal annars fram að
þessi búnaður er sá eini sem norska vottunarfyrirtækið Norsk
Veritas viðurkennir og að framundan er markaðsátak í Noregi.
steg@mbl.is
Skotbúnaðurinn án björgunarbáts.
Gísli Guðmundsson, Þorbjörn Á. Friðriksson og Ásgeir Logi Ásgeirsson
vinna við að markaðssetja búnaðinn í Noregi.
NORRÆNI lögreglusamvinnu-
samningurinn sem Ísland gerðist
aðili að árið1972, var undirritaður í
endurskoðaðri mynd í Åbo í Finn-
landi á fundi ríkislögreglustjóra
Norðurlandanna 2. til 3. september
sl. Tekur hinn endurskoðaði samn-
ingur gildi 1. janúar 2003.
Við endurskoðun samningsins
voru felld brott úrelt eða þýðing-
arlaus ákvæði auk þess sem efnis-
skipan samningsins var gerbreytt
og nýjum ákvæðum bætt við. M.a.
voru markmið skilgreind með skýr-
ari hætti en áður, ákvæði sett um
fresti, skipti á upplýsingum, þátt-
töku lögreglu í rannsókn í öðru
landi og sameiginleg rannsókna-
teymi.
Ákveðið var í ágúst 2000 að end-
urskoða samninginn og setja á stofn
vinnuhóp þar að lútandi undir for-
mennsku Norðmanna. Ástæða þess
voru miklar breytingar sem orðið
höfðu á skipulagi lögeglu sl. 30 ár
svo og margvíslega þróun í alþjóð-
lega lögreglusamstarfi m.a. vænt-
anleg þátttaka Norðurlandanna í
Schengen-samstarfinu sem knúðu á
um endurskoðun.
Norræna lögreglusamvinnu-
samningnum er ætlað að greiða fyr-
ir kerfisbundnum upplýsingaskipt-
um milli Norðurlandanna, koma á
reglulegum fundum með lögreglu-
mönnum sem fást við fíkniefnamál
og veita lögreglu færi á að taka þátt
í eða fylgjast með rannsókn í öðru
norrænu landi.
Samningurinn var upphaflega
gerður árið 1968 milli Danmerkur,
Finnlands, Noregs og Svíþjóðar.
Fjórum árum síðar var hann endur-
skoðaður um leið og Ísland gerðist
aðili að honum.
Fund norrænna ríkislögreglustjóra, þar sem samningurinn var und-
irritaður, sóttu Haraldur Johannessen ríkislögreglustjóri og Þórir
Oddsson vararíkislögreglustjóri.
Samningur um norræna
lögreglusamvinnu
endurskoðaður