Morgunblaðið - 18.10.2002, Blaðsíða 29

ÚTFLUTNINGUR
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 18. OKTÓBER 2002 29
mundur að það sé mikilvægt að hafa
aðgang að Bandaríkjamarkaði enda
fáist hvergi hærra verð fyrir lamba-
kjöt sem flutt er úr landi. Hér verður
þó að geta þess að Norðlenska ber af-
ar lítinn kostnað af markaðssetningu
lambakjötsins heldur sér Áform, sem
er átaksverkefni sem var sett á lagg-
irnar árið 1995, algjörlega um þá hlið
viðskiptanna.
Mikið magn til að
standa undir kostnaði
Steinþór Skúlason, forstjóri Slát-
urfélags Suðurlands, gerir ráð fyrir
að selja 25–30 tonn (um 35–40 ígild-
istonn) til Minneapolis-svæðisins á
þessu ári. Verslanirnar Lund og
Byerlys hafa greitt ágætisverð fyrir
kjötið, um 750 kr/kg fyrir þá hluta
skrokksins sem fluttir eru út enda
eru verslanirnar með þeim allra dýr-
ustu á svæðinu. Á móti kemur að
kjötið er mikið unnið, umbúðir dýrar
og flutnings- og umsýslukostnaður er
mjög hár. Sýnatökur úr kjötinu sem
Bandaríkjamenn krefjast kosti t.d.
um eina milljón á hausti. Áætlað er að
skilaverð miðað við heilan skrokk sé
300–330 kr/kg eftir stærð og sam-
setningu sendinga. Salan til Banda-
ríkjanna svarar til um 15% af útflutn-
ingskvöð SS á þessu hausti. Kjötið er
selt í gegnum fyrirtækið Cetus sem
er í eigu Björgvins Sævarssonar og
Útflutningsráð hefur styrkt mark-
aðssetninguna. SS ber því lítinn
kostnað af markaðsstarfi. Steinþór
segir að til þess að útflutningurinn
standi undir sér þurfi að vera hægt að
flytja út umtalsvert magn til að vega
upp undirbúningskostnað. Horfur
eru á að það takist í haust og magnið
aukist á næstu árum.
Best væri að selja kjötið
í neytendapakkningum
Eitt af því sem hefur hamlað sölu á
lambakjöti er að illa hefur gengið að
selja Bandaríkjamönnum frosið kjöt
og því hefur það aðeins verið í boði í
um 2½ mánuð á haustin. Norðlenska
er nú að gera tilraunir með að pakka
kjötinu í loftskiptar umbúðir en með
þeirri aðferð lengist geymsluþol
kjötsins úr 30 dögum í 60 daga. Reyn-
ist aðferðin vel mun sölutímabilið
lengjast og draga má úr flutnings-
kostnaði með því að senda hluta af
kjötinu sjóleiðis. Þá hefur komið til
tals að gera átak í að selja frosið
lambakjöt en þá fæst ekki eins hag-
stætt verð fyrir það. Sigmundur segir
brýnt að vinna kjötið sem allra mest
hér á landi, helst í neytendapakkn-
ingar, þannig skili kjötið mestu verð-
mætum heima fyrir.
Vilja bestu bitana
Sigmundur segir að miðað við nú-
verandi tækjabúnað fyrirtækisins
geti það ekki framleitt meira en um
70 tonn af kjöti á Bandaríkjamarkað
á ári (150 ígildistonn). Annar tak-
markandi þáttur á útflutninginn er að
Bandaríkjamenn vilja nær eingöngu
bestu bitana af skrokknum. Þeir
borga gott verð fyrir hrygginn en
verð á öðrum bitum er litlu betra en
fæst á öðrum útflutningsmörkuðum
fyrir lambakjöt. Sigmundur segir að
menn verði að reikna dæmið til enda,
hvað það kosti að sitja uppi með af-
ganginn af skrokkunum. Frampart-
urinn sé vinsæll hér á landi en t.d.
gangi frekar erfiðlega að selja slögin.
Miðað við núverandi aðstæður í land-
búnaði hljóti útflutningur á lamba-
kjöti ávallt að verða hliðargrein fyrir
sauðfjárbændur.
Milliliðakostnaður
og skriffinnska
Bandaríkjamenn gera miklar kröf-
ur um hreinlæti og innflutningur á
kjöti þangað krefst mikillar skrif-
finnsku. Milliliðakostnaður getur orð-
ið mjög hár og þar sem hann er mest-
ur, í New York, má gera ráð fyrir að
jafnmikið kosti að flytja kjötið frá
flugvelli og í búðirnar eins og frá Ís-
landi til Bandaríkjanna. Á hverju ári
kemur eftirlitsmaður frá Bandaríkj-
unum til að skoða sláturhúsin hjá fyr-
irtækjunum fjórum sem hafa leyfi frá
bandaríska landbúnaðarráðuneytinu
til að flytja þangað kjöt; Sláturhús
Norðlenska á Húsavík, Sölufélag
Austur-Húnvetninga á Blönduósi,
Sölufélag Vestur-Húnvetninga á
Hvammstanga og Sláturfélag Suður-
lands á Selfossi. Kröfurnar verða sí-
fellt harðari og hafa íslensk sláturhús
þurft að leggja í umtalsverðan kostn-
að vegna þessa.
Verður allra besti markaðurinn
Eins og fyrr segir hefur markaðs-
setning á íslenska lambakjötinu í
Whole Foods-verslanirnar verið í
höndum Áforms sem hefur frá árinu
1995 fengið 25 milljónir króna á ári á
fjárlögum til að afla markaða fyrir ís-
lenskar landbúnaðarafurðir á grund-
velli hreinleika og gæða. Verkefn-
isstjóri og eini starfsmaður Áforms er
Baldvin Jónsson en hann telur að um
40% af því fé hafi farið í markaðs-
starf, aðallega á lambakjöti, en 60% í
rannsóknir. Verkefninu lýkur um
áramót en þegar hefur verið ákveðið
að verja 25 milljónum á ári til næstu
fimm ára við markaðssetningu á
landbúnaðarafurðum. Baldvin segir
að ekki hafi verið ákveðið hvernig
peningunum verður ráðstafað. Að-
spurður segir Baldvin að óvíst sé
hvað taki við hjá sér eftir að Áformi
lýkur.
Spurður hverju verkefnið hefur
skilað segir Baldvin að lambakjötið
hafi nú náð öruggri fótfestu á Banda-
ríkjamarkaði og fyrirsjáanlegt að eft-
irspurn muni halda áfram að aukast á
næstu árum. Kjötið sé nú selt í ein-
hverjum dýrustu matvælaverslunum
Bandaríkjanna sem lúxusvara og
hvergi á erlendum mörkuðum fái
bændur betra verð. „Menn eiga ekki
að einblína á magnið því það er fyr-
irsjáanlegt að þetta mun þróast í að
verða allri besti markaður sem ís-
lenskt lambakjöt hefur komist á,“
segir hann.
runarp@mbl.is
astaða í Washington DC
HEIMILDARMYNDIN er að
mörgu leyti kjörið form til að varpa
ljósi á störf og hugmyndir myndlist-
armanna, ekki síst nú á dögum þegar
myndlistarsköpun fer fram ekki að-
eins á tvívíðum myndfleti, heldur
með hjálp allra hugsanlegra miðla,
s.s. hljóðs, gjörninga og kvikmynd-
unar. Hljóðlát sprenging er sterk-
byggð heimildarmynd sem þjónar
hlutverki sínu vel, þ.e. að gefa áhorf-
endum innsýn í feril og hugarheim
myndlistarmannsins Magnúsar Páls-
sonar, en óhætt er að telja hann einn
af brautryðjendum nýlistastefnunn-
ar hér á landi.
Þór Elís Pálsson stýrir verkinu og
vinnur handrit í samvinnu við Gunn-
ar J. Árnason listheimspeking. Þessi
samvinna hefur tekist vel, og er það
tækifæri nýtt sem viðfangsefnið gef-
ur tilefni til, að varpa ljósi á þær list-
hræringar á 7. og 8. áratug nýliðinn-
ar aldar, sem Magnús Pálsson er
hluti af og átti þátt í að móta hér á
landi.
Rakinn er ferill Magnúsar allt frá
því að hann hóf störf sem leikmynda-
hönnuður, en hann er menntaður á
því sviði, fram til dagsins í dag, en
þar birtist okkur virkur myndlistar-
maður sem hefur þroskað hugmynd-
ir sínar og færir þær stöðugt lengra.
Leið Magnúsar lá úr leikhúsinu, þar
sem hann var m.a. einn af stofnend-
um framúrstefnuleikhópsins Grímu,
yfir í myndlist, þar sem hann lagði
frá upphafi mark sitt á sviðið með
framsæknum verkum, sem byggðust
á skúlptúrum og gjörningum og sóttu
nokkuð til leikhússins.
Ferli Magnúsar er þó ekki lýst í
beinni tímaröð í myndinni. Áhorfand-
inn er kynntur fyrir manninum með
samtölum við Magnús sjálfan, þar
sem hann deilir hugmyndum sínum
með viðmælandanum og ræðir um líf
sitt og einstök verk. Þetta eru stutt
atriði, sem gefa vísbendingar sem
áhorfandinn fær síðan að vinna frek-
ar með eftir því sem nánar er fjallað
um verk og feril listamannsins. Þulur
myndarinnar brúar síðan bilin milli
þess sem er sýnt og rætt um, í vönd-
uðum frásagnartexta. Tónlistin í
myndinni er fyrst og fremst í formi
áhrifahljóða og hljóðverkanna sjálfra
sem Magnús hefur unnið.
Áhugi Magnúsar á þeim þáttum
sem móta manneskjuna og tilveru
hennar, er nokkuð sem birtist skýrt í
umfjöllun um gifsverkin og skúlp-
túrana sem Magnús vann snemma á
ferlinum og verður sú tenging að
nokkurs konar leiðarminni í umfjöll-
un myndarinnar um list Magnúsar.
Þetta á ekki síður við um hljóðverkin
og hin þjóðlegu viðfangsefni og kall-
ast þemað skemmtilega á við þá lífs-
speki sem lýsir af listamanninum í
samtölum þeim sem aðstandendur
myndarinnar eiga við hann. List hans
mótast af mannkærleika og áhuga á
því sem lifið hefur fram að færa, og
gefur sú lífsspeki sem fram kemur í
myndinni, listumfjölluninni meiri
dýpt.
Myndin nýtur góðs af því að byrjað
var að fylgjast með myndlistarmann-
inum með það í huga að gera um
hann heimildarmynd fyrir nær tíu ár-
um. Áherslan liggur þannig á Magn-
ús Pálsson sem virkan og skapandi
listmann, á meðan myndin í heild
dregur upp mynd af þeim ferli þeirri
hugmyndalegu vinnu sem hann á að
baki. Eftir að hafa fylgt Magnúsi svo
lengi eftir búa aðstandendur mynd-
arinnar yfir frábæru efni, sem dæmi
má þar nefna uppsetningu yfirlits-
sýningar um list Magnúsar á Kjar-
valsstöðum árið 1994, einkasýningu
hans í galleríi i8 meðan það var enn á
Ingólfsstrætinu og frá hljóðgjörningi
Magnúsar sem tekinn var upp í sam-
vinnu við Ævar Kjartansson í Rík-
isútvarpinu. Öðrum sýningum, verk-
um og störfum listamannsins eru
gerð skil með því að sýna eldra
myndefni, bæði upptökur og ljós-
myndir, auk þess sem alltaf er hægt
að mynda þau eldri verk sem enn eru
til. Vikið er að fyrstu myndlistarsýn-
ingu
Magnúsar í Ásmundarsal árið 1967
og þar sýnt gamalt sjónvarpsviðtal
þar sem Gísli Sigurðsson skoðar sýn-
inguna með listamanninum og undir-
strikar viðtalið það hversu nýstárleg
verk Magnúsar hafa verið á þeim
tíma. Þá er skemmtilegur kafli í
myndinni þar sem fjallað er um það
hvernig Magnús Pálsson átti þátt í að
færa nýja strauma inn í kennslu í
Myndlista- og handíðaskólanum.
Ljósmyndir sem til eru af nemenda-
hópi og kennslustörfum Magnúsar í
skólanum eru notaðar á lifandi hátt
sem stuðningur við skemmtileg við-
töl við Hildi Hákonardóttur, fyrrum
skólastjóra MHÍ, og tvo af nemend-
um Magnúsar, þá Birgi Andrésson
og Guðmund Odd Magnússon.
Hljóðlát sprenging er faglega unn-
in og fróðleg heimildarmynd sem
miðlar myndlist og hugmyndaheimi
Magnúsar Pálssonar á næman og að-
gengilegan hátt.
Það sem mótar manninn
KVIKMYNDIR
Regnboginn – Bíófélagið 101
Stjórn: Þór Elís Pálsson. Handrit: Þór Elís
Pálsson og Gunnar J. Árnason. Mynda-
taka: Haraldur Friðriksson, einnig Páll
Reynisson, Friðþjófur Helgason og Þór El-
ís Pálsson. Hjóðupptaka: Pétur Ein-
arsson og Óskar Eyvindur Arason. Hljóð-
blöndun: Óskar Eyvindur Arason.
Klipping: Þór Elís Pálsson. Samsetning:
Sigríður Bergsdóttir. Ísland. Hvíta fjallið
– Niflungar, 2002.
HLJÓÐLÁT SPRENGING
Magnús Pálsson myndlistarmaður.
Heiða Jóhannsdóttir
LISTIR
EITT af því sem einkenndi hug-
myndir manna á millistríðsárunum
var sú hugmyndafræði, að samstilla
alvarleg vinnubrögð og tónmál dæg-
urlaga, en einnig, að hamla gegn
þeirri alvöru og virðuleika sem ein-
kennt hafði konserthald yfirstéttar og
efnafólks í Evrópu, allt frá tímum
barokks til rómantískrar tónlistar.
Á tónleikum 15:15-hópsins í Borg-
arleikhúsinu sl. laugardag gat að
heyra nokkuð af þeirri frönsku tónlist
sem tók mjög mið af djassi og léttri
dægurtónlist með flutningi þriggja
verka eftir Jean Francaix (1912–97).
Verk hans eru sérlega skemmtilega
rituð fyrir hljóðfærin og hafði ritunar-
máti hans fyrir tréblásturshljóðfæri
sérstaklega mikil áhrif. Francaix,
sem var afburða píanóleikari, samdi
mikið af alls konar tónlist en hefur
haldið sínu sérlega vel á sviði kamm-
ertónlistar. Fyrsta viðfangsefni tón-
leikanna var tríó fyrir óbó, fagott og
píanó eftir Francaix er var mjög vel
leikið af Eydísi Franzdóttur, Kristínu
Mjöll Jakobsdóttur og sérstaklega
Unni Vilhelmsdóttur. Annað við-
fangsefnið var einnig tríó eftir
Francaix, fyrir fiðlu, víólu og selló,
hressilega leikið af Bryndísi Pálsdótt-
ur, Herdísi Jónsdóttur og Richard
Talkowsky. Þriðja verkið eftir
Francaix var kvartett fyrir þrjá
strengi og enskt horn, sem áður-
nefndir strengjaleikarar og Eydís
fluttu ágætlega. Það sem helst mætti
finna að var að það vantaði „swing“-
bragðið í flutninginn, sem í heild var
þó nokkuð góður, þótt þrjú verk í röð
eftir Francaix séu helst til mikið á ein-
um og sömu tónleikunum.
Miðhluti tónleikanna var borinn
uppi af Þórunni Guðmundsdóttur og
Hrefnu Unni Eggertsdóttur en þær
fluttu söngverk eftir Gabriel Fauré,
Francis Poulenc og Erik Satie. Lögin
eftir Fauré voru Au bord de l’eau, Le
secret og Mandoline. Eftir Poulenc
söng Þórunn Les chemins de l’amour
og síðasta lag hennar var hið fræga
La diva de l’empire eftir Satie. Allt
eru þetta vel gerð lög, sérstaklega
lögin eftir Fauré, sem Þórunn söng
mjög vel, með viðeigandi þýðleika og
innilegri túlkun, við frábæran undir-
leik Hrefnu.
Í laginu eftir Poulenc þarf söngv-
arinn að sleppa fram af sér beislinu í
svífandi valsinum og ofleikur á mjög
vel við í Divu-lagi Satie. Því miður
gætti nærri því feimni í þessum galsa-
fengnu lögum, sem fyrir bragðið voru
án þess yfirdrifna skringileika, sér-
staklega Divu-lagið, sem fer slíkri
revíutónlist svo vel.
Frönsk gamansemi
TÓNLIST
Nýja svið Borgarleikhússins
15:15-hópurinn flutti franska
kammertónlist og ljóðasöngva.
Laugardaginn 12. október.
KAMMERTÓNLEIKAR
Jón Ásgeirsson
Sýningum
lýkur
Gerðarsafn
Tveimur sýningum lýkur á sunnu-
dag: Gallerí Hlemmur og Unnar og
Egill/Ný verk. Safnið er opið alla
daga nema mánudaga kl. 11–17.
Listasafn Reykjanesbæjar
Myndlistarsýningu Einars Gari-
balda lýkur á sunnudag. Listamaður-
inn verður með leiðsögn um sýn-
inguna kl. 15 þann dag.
Norræna húsið
Sýningunni Clockwise – Ný nor-
ræn samtímalist lýkur á sunnudag. Á
sýningunni eru verk níu samtíma-
listamanna frá Danmörku, Finnlandi
og Noregi; ljósmyndir, innsetningar,
teikningar og myndbönd. Upplýsing-
ar um sýninguna er að finna á heima-
síðu Norræna hússins: www.nord-
ice.is.
Gallerí Skuggi, Hverfisgötu 39
Sýningu Kimmo Schroderus og
Carlottu Mickelson lýkur á sunnudag.
Galleríið er opið alla daga nema
mánudaga kl. 13–17.
Íslensk grafík, Hafnarhúsinu
Sýningu Kristjáns Logasonar á
tölvuunnum ljósmyndaverkum lýkur
á sunnudag.
Sýningin er opin kl. 14–18 fram á
sunnudag.