Morgunblaðið - 18.10.2002, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 18. OKTÓBER 2002 35
kuli innheimta sóknargjöld eða með-
ld fyrir öll skráð trúfélög. Það hefur
llengi á Íslandi en það var fyrst árið
m þetta var gert í Svíþjóð og fylgir því
ir kölluðu aðskilnað ríkis og kirkju
tta fyrirkomulag ber vott um það að
æmdavaldið á Íslandi viðurkennir
ægi trúariðkunar og uppeldis.“
segir ótal spurningum varðandi áhrif
aðar, ef til hans komi, ósvarað. Hvað
trúfrelsi og hvað merkir jafnræði
úarbragða? Hvað merkir fjölmenning-
élag? Þetta eru t.d. spurningar sem að
arls þarf að ræða. „Við þurfum að
og skilgreina hvort núverandi staða
kjunnar hafi áhrif á þessa þætti og
g. Þetta eru málefni sem snerta kirkj-
amtíð hennar og möguleika hennar til
gott af sér leiða í samfélaginu. En þeir
snerta líka menningu okkar og sjálfsmynd
sem þjóðar.“
Hvað felur aðskilnaður í sér?
En hvernig er sambandi ríkis og kirkju
háttað í dag, t.d. lagalega séð? „Þjóðkirkjan
nýtur verndar og stuðnings ríkisvaldsins
samkvæmt stjórnarskrá en það er ekki ríkið
sem rekur þjóðkirkjuna. Hér er engin rík-
iskirkja. Þessi stuðningur og vernd á sér
sögulegar skýringar og hefur í för með sér að
þjóðkirkjan ber almannaskyldur umfram
önnur trúfélög. Hún er t.d. skyldug að halda
uppi þjónustu um allt land og þjóna öllum
landsmönnum án manngreinarálits. Þetta
eru skyldur sem þjóðkirkjunni ber að sinna
vegna stærðar sinnar, sögu og hefðar. Það
hvílir á kirkjunni skylda til að halda uppi
sögustöðum og gæta menningararfs þjóðar-
innar. Að mínu mati er stjórnarskrárákvæðið
um þjóðkirkjuna mikilvæg áminning um
þann grundvöll sem íslensk menning stendur
á, um okkar kristnu rætur. Þjóðin má ekki
gleyma þessum rótum.“ Auk stjórnarskrár-
ákvæðisins hafa sérstök lög verið sett um
þjóðkirkjuna, að sögn Karls, sem skilgreina
stöðu hennar. Á grundvelli þeirra laga og
meðfylgjandi samkomulags milli ríkis og
kirkju um fjármál markast staða þjóðkirkj-
unnar gagnvart ríkisvaldinu. Þá getur Al-
þingi sett lög sem varða ytri umbúnað þjóð-
kirkjunnar. Karl nefnir einnig að forseti
Íslands skipi biskupa og kirkjumálaráðherra
sóknarpresta, en þó sé aðeins um formsatriði
að ræða þar sem kosning liggi ætíð að baki
valinu. „Þannig hefur það verið á Íslandi um
langan aldur ólíkt því sem er á hinum Norð-
urlöndunum þar sem stjórnmálamenn hafa
skipt sér mun meira af stöðuveitingum kirkn-
anna.“
En hvað myndi frekari aðskilnaður hafa í
för með sér að mati kirkjunnar?
„Þessu er ákaflega erfitt að svara, þar sem
þessi mál hafa ekki verið rædd. Stundum er
haft á orði að kirkjan og trúariðkun eigi að
fara á markaðinn og ríkið eigi ekki að skipta
sér að því. Ef markaðurinn á að ráða myndi
væntanlega kirkjulegt starf víða um land
leggjast af í þeirri mynd sem við þekkjum
það. Það væri stórkostlegt menningarslys.
Er verið að óska eftir því að helgidagarnir
verði teknir út úr almanakinu og trúartákn
afmáð, krossinn úr þjóðfánanum, Guðs nafn
úr þjóðsöngnum? Er verið að tala um að
vídeoleigurnar séu opnar á aðfangadags-
kvöld? Þetta allt er partur af siðnum í land-
inu. Hvað er verið að tala um? Aðrir segja að
með aðskilnaði sé aðeins verið að tala um að
afnema formleg stjórnunartengsl sem eftir
standa. En þessu er öllu ósvarað, en er nauð-
synlegt að ræða og leita svara við.
Það er reyndar vandfundið þjóðfélag á
jörðinni þar sem hið opinbera lætur sig trú og
siði engu varða. Trúin er svo stór hluti af
menningu og rótum samfélaga. Við þurfum
að skilgreina þetta miklu betur, þess vegna
kalla ég eftir upplýstri umræðu.“ Karl segir
að í vestrænum samfélögum séu trúarleg
gildi að verða sífellt mikilvægari. Í því ljósi er
einnig nauðsynlegt að ræða samband ríkis og
kirkju. „Það er mikilvægt að muna að menn-
ing okkar og siður og margt af því sem okkur
þykir mest um vert í íslensku samfélagi hefur
mótast af þeim gildum sem kirkjan ber fram.
Ég nefni sem dæmi bænina og athafnir á
krossgötum mannsævinnar, og hrynjandi
daganna, sunnudaginn, jól, páska, hvítasunn-
una. Siðurinn í landinu er runninn af rótum
trúarinnar en nærist á uppeldi og iðkun á
heimilinum, í skólum og í kirkjunni árið um
kring. Þetta er vefur þar sem sérhver þessara
þátta er gríðarlega mikilvægur og ef við slít-
um þá úr samhengi þá trosnar vefurinn. Við
verðum að varast það.“
ndi umræðu um samband ríkis og kirkju
di að verða
lvægari“
Morgunblaðið/Árni Sæberg
rkjan verði að leita eftir því hvað
kirkju.
i þegar skilið að borði og
lja lögskilnað en hvað
Sigurbjörnsson biskup
jónabandið sem haldið
lókið að gera upp búið.
ta kerfi riðlast og
asta. En kirkjan
að að hið opinbera tek-
af þeim leigutekj-
gerist fyrst með lög-
lltaf haldið sér. Þau
a og undirstaða
sama hætti til ríkisins
nar menn eru að tala
er að það hefur mikið
dsins. Viðræður ríkis
og kirkju um þetta hafa gengið út á það að skilgreina eign-
arréttinn því þó að kirkjan haldi því fram að þetta séu eignir
kirkjunnar hafa ýmsir í ríkiskerfinu ekki viljað viðurkenna
það. En með þeim lögum og samningum sem nú eru í gildi er
fólgin mikilvæg viðurkenning á eignarrétti kirkjunnar í
þessum efnum. Og á því byggjast núverandi viðræður.
Þessar eignir hafa í aldanna rás verið ætlaðar til að halda
uppi starfi og þjónustu kirkjunnar. Ef farið yrði út í lög-
skilnað ríkis og kirkju, þyrfti að taka upp öll þessi eignamál,
alveg frá byrjun. Þá þarf að fara ofan í marga þætti og það
er gríðarlega umfangsmikið.“
ðförum ríkisins
HALLDÓR Björnsson, formaður
Starfsgreinasambands Íslands,
sagði í setningarræðu sinni á árs-
fundi sambandsins á Hótel Selfossi
í gær, að hreyfingin þyrfti að fara
að huga að undirbúningi næstu
kjarasamninga. Að vísu væri vinna í
kringum endurskoðun launaliðar
núgildandi kjarasamninga nær í
tíma, þ.e.a.s. í febrúar á næsta ári.
,,Útlitið virðist aftur á móti vera
þannig að það séu litlar líkur á að
við þurfum að grípa til neinna sér-
stakra aðgerða í því sambandi, án
þess að ég vilji slá því föstu,“ sagði
Halldór.
Lagði hann áherslu á samstiga
undirbúning verkalýðshreyfingar-
innar í undirbúningi að gerð næstu
kjarasamninga.
Segir fjárlagafrumvarp
auka enn á ójöfnuð í landinu
Halldór gagnrýndi fjárlagafrum-
varpið harðlega í ræðu sinni og
sagði það fela í sér að skattar á há-
tekju- og eignafólk og fyrirtækin í
landinu yrðu lækkaðir verulega. ,,Á
sama tíma telur ríkisstjórnin ekki
svigrúm til að rétta hlut öryrkja,
eldri borgara og sjúklinga, fólks án
atvinnu og láglaunafólks. Þetta
fjárlagafrumvarp er til þess fallið
að auka enn á ójöfnuð í landinu.
Við hljótum að þrýsta á um að
hafin verði alvarleg umræða um
framtíðarsýnina í skattamálum. Við
viljum að skattkerfið standi undir
öflugu velferðarkerfi sem tryggir
öllu fólki lágmarksframfærslu. Rík-
isstjórnin virðist því miður vera að
feta sig í átt frá þeim markmiðum,“
sagði hann.
Heimilum var forðað frá
tugmilljarða útgjöldum
Halldór og Grétar Þorsteinsson,
forseti ASÍ, sem einnig ávarpaði
fundinn í gær, lögðu báðir áherslu í
ræðum sínum á að tekist hefði að
styrkja samheldni og innviði laun-
þegahreyfingarinnar á undanförn-
um misserum. Grétar þakkaði m.a.
þann mikla árangur sem náðst
hefði með samkomulaginu sem und-
irritað var í desember sl. um frestun
á endurskoðun launaliðar kjarasamn-
inga, þeirri víðtæku samstöðu sem
náðst hefði innan verkalýðshreyfing-
arinnar. Grétar sagði að tekist hefði
með markvissum aðgerðum að snúa
þróuninni við. Fyrir ríflega ári
stefndi allt í óefni í efnahagslífinu en
núna blasti árangurinn við. Verð-
bólga væri 2,9% á ársgrundvelli og
stýrivextir Seðlabankans hefðu
lækkað um rúm fjögur og hálft pró-
sentustig.
,,Greiðslubyrði heimila og fyrir-
tækja af lánum hefur stórlækkað og
erlendar skuldir fyrirtækja, ríkis og
sveitarfélaga hafa lækkað um stórar
fjárhæðir vegna styrkingar krónunn-
ar. Þetta hefur forðað heimilum í
landinu frá tugmilljarða útgjöldum,“
sagði hann.
Grétar kvaðst einnig vera sann-
færður um að nú mætti sjá þess
merki að þær skipulagsbreytingar
sem verkalýðshreyfingin hefur geng-
ið í gegnum á undanförnum miss-
erum væru farnar að skila árangri og
viðhorfsbreyting hefði orðið innan
hreyfingarinnar. ,,Framundan er aft-
ur endurskoðun á launalið kjara-
samninga í febrúar á næsta ári.
Horfurnar í því sambandi eru óneit-
anlega bjartari en fyrir ári, þótt ég
ætli ekkert að fullyrða um niður-
stöðuna fyrirfram.
Síðan styttist í að undirbúningur
fyrir gerð næstu kjarasamninga
hefjist fyrir alvöru. Þá reynir á við-
horfsbreytinguna. Við skulum ekki
blekkja okkur sjálf með því að hún
sé árangur sem við náum í eitt skipti
fyrir öll og þurfum ekki að hugsa
um hana frekar. Við verðum að
halda vöku okkar og vinna að því að
viðhalda þessari viðhorfsbreytingu
og festa hana í sessi,“ sagði Grétar.
Halldór Björnsson gefur
kost á sér til endurkjörs
Meðal helstu mála ársfundar
Starfsgreinasambandsins er um-
ræða um kjaramál, atvinnumál, hús-
næðismál, kynning á þjónustu-
könnun meðal aðildarfélaga
sambandsins og kosning stjórnar,
sem fer fram í dag, á síðari degi árs-
fundarins. Halldór Björnsson, for-
maður Starfsgreinasambandsins,
gefur kost á sér til endurkjörs í
embætti formanns.
Halldór Björnsson gagnrýndi fjárlagafrumvarpið
í setningarræðu á ársfundi Starfsgreinasambandsins
Litlar líkur á aðgerð-
um við endurskoðun
á launalið í febrúar
Morgunblaðið/Jón Þórðarson
Grétar Þorsteinsson, forseti ASÍ, flutti ræðu á þingi Starfsgreina-
sambandsins á Selfossi.
STJÓRN Félags íslenskra heim-
ilislækna, fulltrúar heilsugæslunn-
ar á Suðurnesjum og í Reykjavík
og formaður Félags landsbyggð-
arlækna voru boðaðir á fund Jóns
Kristjánssonar heilbrigðisráð-
herra í gær vegna úrskurðar
kjaranefndar um laun heilsu-
gæslulækna.
Að sögn Þóris Björns Kolbeins-
sonar, formanns Félags íslenskra
heimilislækna, var á fundinum
skipst á skoðunum um úrskurðinn
en þeim boðum jafnframt komið á
framfæri við ráðherra að læknar
vildu fá meiri tíma til að kynna
sér úrskurðinn. Annar fundur
með ráðherra var ákveðinn í
næstu viku að loknum almennum
félagsfundi heimilislækna næst-
komandi þriðjudag.
Þórir sagði að á fundinum hefði
ekki verið rætt um önnur atriði en
úrskurðurinn fæli beint í sér.
Stöðugt fleiri atriði væru að koma
í ljós, sem vantaði staðfestingu á
frá kjaranefnd, enda væri úr-
skurðurinn mjög flókinn og áhrif
hans einstaklingsbundin. Kjara-
nefnd væri að koma með ákveðnar
úrbætur um leið og sumar greiðslur
væru felldar niður.
Jón Kristjánsson heilbrigðisráð-
herra sagði við Morgunblaðið að
fundi loknum að talsmenn lækna
hefðu kosið að fá meiri tíma til að
fara yfir úrskurðinn. Af þeim sökum
myndi hann bíða með að tjá sig
frekar um túlkun ráðuneytisins á
úrskurðinum. Þeirri vinnu væri
heldur ekki lokið í ráðuneytinu.
Áríðandi væri að skilningur beggja
aðila á úrskurðinum lægi betur fyrir
áður en lengra yrði haldið.
Í yfirlýsingu frá stjórn Félags ís-
lenskra heimilislækna frá því í gær
eru dregin í efa þau ummæli heil-
brigðisráðherra að úrskurðurinn
þýddi 17–20% launahækkun að jafn-
aði fyrir heimilislækna. Spurður um
viðbrögð við þessu sagði Jón að
hann hefði verið að vitna til túlk-
unar formanns kjaranefndar sem
nefnt hefði þessar tölur opinber-
lega. Þær væru ekki komnar úr
ráðuneytinu.
Félag ungra lækna sendi í gær
frá sér harðorða yfirlýsingu um
málefni heimilislækna. Þar er
þungum áhyggjum lýst vegna þró-
unar heimilislækninga á Íslandi.
Fáir ungir læknar leggi fyrir sig
sérnám í heimilislækningum. Í dag
fái heimilislæknar laun samkvæmt
„geðþóttaákvörðun“ kjaranefndar
og heilbrigðisráðherra.
Bendir félagið á að 30 starfandi
heimilislæknar hafi þegar sagt upp
störfum og aðeins 7–8% úr hverj-
um árgangi unglækna leggi heim-
ilislækningar fyrir sig. Með áfram-
haldandi þróun megi gera ráð fyrir
að heimilislækningar í landinu
leggist af á næstu 10–20 árum.
„Við viljum því skora á heilbrigð-
isráðherra að sýna nú hvað í hon-
um býr, því hingað til hefur hann
frekar rekið nagla í líkkistu heim-
ilislækninga á Íslandi en að stuðla
að uppbyggingu fagsins,“ segir að
endingu í yfirlýsingunni.
Heilbrigðisráðherra fundaði með heimilislæknum í gær
Ákveðið að hittast
aftur í næstu viku