Morgunblaðið - 28.11.2002, Blaðsíða 35

LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 28. NÓVEMBER 2002 35







  
  




  


 
!   "  
 
   

   
  !

"# "
$%&%

# $   %"$& '()*+&$
"  *!  &


* 
,
$   & -*
+
  $ &$
./ !0+ 1  & 2$
+
  1+

*& ! ÞAÐ eru sennilega ekki margir
íslenskir tónlistarunnendur sem
þekkja mikið til finnskrar tónlist-
ar. Nafn Síbelíusar trónir þar of-
ar öllu og hefur vafalítið skyggt á
nöfn fjölda annarra og ágætra
tónskálda. Finnsk sönglist hefur
þó ratað hingað, bæði gegnum
kóra landsins og með mörgum
þekktustu söngvurum Finna sem
hafa heimsótt okkur. Þar kannast
fólk eflaust við nöfn eins og
Jorma Hynninen, Petteri Sal-
omaa, Soile Isokoski, Kim Borg,
Martti Talvela, Monica Groop,
Raimo Laukka og Esa Ruuttunen.
Ágúst Ólafsson baritonsöngvari
stundar söngnám við Síbelíus-
arakademíuna í Helsinki, og nú er
hann kominn hingað heim með
tvo félaga sína með sér, írsk-
finnska tenórinn Niall Chorell og
rússneska píanóleikarann Kiril
Kozlovski, en þeir eru allir á
lokastigi í námi við Síbelíusar-
akademíuna. Þremenningarnir
flytja landanum finnsk sönglög á
Tíbrártónleikum í Salnum í kvöld
kl. 20, og þar gefst söngvinnum
Íslendingum því tækifæri til að
kynnast finnskri sönglagahefð
enn betur. Ágúst segir Finna
mjög stolta af söngarfi sínum og
að finnsk sönglög skipi því veiga-
mikinn sess í námskrá söngnem-
enda við Síbelíusarakademíuna.
„Ég varð strax heillaður af þess-
um kraftmiklu lögum og mig hef-
ur lengi dreymt um að geta deilt
þessari upplifun minni með ís-
lensku söngáhugafólki. Niall
Chorell hefur þegar vakið athygli
í Finnlandi og stigið á verðlauna-
pall í þremur stórum innlendum
söngkeppnum, og píanóleikarinn,
Kiril Kozlovski, sem er ungur að
árum, hefur einnig unnið til
margra verðlauna.“
Sjálfur hefur Ágúst einnig not-
ið ýmissa viðurkenninga fyrir
söng sinn. Hann segir tónleikana
bera yfirskriftina Söngvar þög-
ullar þjóðar, og forvitni blaða-
manns á mótsögninni sem í henni
felst var samstundis vakin. „Við
vorum beðnir að finna nafn á tón-
leikana, og þegar við strákarnir
fórum að ræða það, datt Niall
þetta í hug. Hann er hálfur Íri og
mjög félagslyndur, og finnst Finn-
arnir oft ansi þöglir og ekki bein-
línis skrafhreifnir. Það er líka
skemmtileg mótsögn í þessu, því
þótt Finnarnir geti verið þöglir
og þungir í persónulegum sam-
skiptum, þá eru þeir mjög söng-
elskir.“
Síbelíus, Merikanto
og Kilpinen
Það verða ekki bara lög eftir
Síbelíus á efnisskránni, heldur
marga aðra af fremstu sönglaga-
smiðum Finna. Í þeim hópi eru
Oskar Merikanto og Yrjö Kilp-
inen. „Kilpinen var mjög vinsæll í
Þýskalandi á sínum tíma, og mik-
ið sunginn af þýskum ljóðasöngv-
urum á þriðja og fjórða áratug
síðustu aldar. Hann átti sína
frægð að miklu leyti nasistunum
að þakka, enda kom hann úr
Norðrinu. Hann hefur eflaust
goldið þess á síðari tímum, og er
ekki mikið sunginn utan Finn-
lands. Þó er það að breytast
núna, því söngvarar eru farnir að
leita miklu meira að minna þekkt-
um tónskáldum. Kilpinen á
ábyggilega eftir að verða vinsælli
aftur.“ Þeir syngja lög eftir Levi
Madetoja, en hann þekkja Íslend-
ingar líklegast betur sem sinfón-
ískt tónskáld, enda hefur Sinfón-
íuhljómsveit Íslands lagt rækt við
hann og gefið tónlist hans út á
geisladiskum. „Hann samdi þó
líka mörg gullfalleg sönglög.“
Erkki Melartin var nemandi Síb-
elíusar og Ágúst segir sönglög
hans létt og glaðleg. Toivo Kuula
er enn annað tónskáld sem samdi
stór og dramatísk sönglög. „Hann
átti rætur að rekja til Austur-
Finnlands, og Finnar segja að
þeir sem þar búi séu skapheitari
en gengur og gerist. Tónlist hans
er mjög sterk og áhrifamikil.“
Gestur Fischers-
Dieskaus
Ágúst er nýkominn frá Þýska-
landi, þar sem hann var gestur
Dietrichs Fischers-Dieskau, sem
bauð honum á tveggja vikna
söngnámskeið á heimili sínu í
Berlín. Ágúst var á söng-
námskeiði hjá honum í Stuttgart í
haust, og í framhaldi af því fékk
hann þetta höfðinglega boð frá
þessum þekktasta ljóðasöngvara
heims. Það fylgdi, að ef hann
þægi boðið myndi Dieskau bjóða
honum á enn annað námskeið hjá
sér í lok janúar, og því lyki með
tónleikum í kammertónleikasal
Fílharmóníunnar í Berlín. Þar
verða fyrirmenni og forsprakkar
úr söngheimininum og hlýtur
þetta tækifæri að vera einstakt
fyrir ungan söngvara.
Ágúst segir aðstöðu til söng-
náms í Síbelíusarakademíunni al-
veg einstaklega góða, þar sé allt
eins og best verður á kosið. Hann
segir að Finnarnir leggi mikla
áherslu á að ná fram miklum
hljómi í röddinni, og í því hafi
hann verið að vinna. En þeir eru
ekkert mikið að hugsa um smáat-
riði og fínessur. „Söngmátinn hjá
Finnum er öðruvísi en til dæmis í
Þýskalandi. Það einkennir finnska
söngvara meir en annað, að þeir
eru mjög kraftmiklir á sviði og
hafa geysilega sterka nærveru.
Það er mikið gefið í – blóð, tár og
sviti, en vantar kannski meira að
þeir gefi sig að fínu dráttunum.
Finnskir tónleikagestir eru hrifn-
ir af mikilli dramatík. Ljóðasöng-
urinn er þeim ekki alveg í blóð
borinn, þeir syngja sín lög, sem
þeir mála sterkari litum og stærri
penslum.“
Félagi Ágústs, Niall Chorell,
hefur þegar fengið sitt fyrsta óp-
eruhlutverk í Finnsku þjóðaróper-
unni. Þar syngur hann í óperu
Rossinis, Veginum til Reims, en
leikstjóri er enginn annar en
ítalska Nóbelsskáldið Dario Fo,
sem er farinn að gefa sig talsvert
að óperuleikstjórn á síðustu ár-
um. Ágúst segir Niall afburðagóð-
an söngvara og að mikils sé af
honum vænst í Finnlandi. „Hann
hefur til dæmis betri píanissimó-
hljóm en nokkur annar söngvari í
Síbelíusarakademíunni.“
En finnsk dramatík er dagskip-
anin í Salnum í kvöld, í finnskum
sönglögum sem þeir Ágúst Ólafs-
son, Niall Chorell og Kiril Kozl-
ovski flytja. Tónleikarnir hefjast
kl. 20.
Ágúst Ólafsson, Niall Chorell og Kiril Kozlovski á tónleikum í Salnum
Söngvar þögullar þjóðar
Ágúst Ólafsson Niall ChorellKiril Kozlovski
INNSTI kjarni sígildrar tónlistar-
upplifunar var enn í hávegum hafður
á mjög vel sóttum tónleikum Kamm-
ermúsíkklúbbsins í Bústaðakirkju á
sunnudaginn var. Auk hins alkunna
Píanókvintetts Schuberts í lokin voru
tvö verk á boðstólum af mun „rarara“
tagi, Píanókvintett eftir Johann
Nepomuk Hummel og þáttur eftir
Gustav Mahler frá 17. aldursári.
Það sást glöggt á alllöngum (rúmar
13’) Þætti Mahlers hvað hann var
þegar í æsku maður stórra forma og
furðusjálfstætt þenkjandi þrátt fyrir
augljós og eðlileg Brahms-áhrif. Hér
fór slyngilega saman tvinnuð og til-
finningaþrungin tjáning sem boðaði
verðandi sinfóníska breidd. Heildin
óskýrðist að vísu svolítið vegna full-
sterks píanóleiks og sumir hæstu
strengjastaðir voru frekar sárir, en
samspilið gaf þó athyglisverða innsýn
í bráðefnilegar unglingsgáfur.
Það versta sem sagt verður um Sil-
ungskvintett Schuberts er hversu oft
hann er fluttur. Um Píanókvintett
Hummels í Es-dúr (ekki moll) hversu
sjaldan. Raunar mundi undirritaður
varla eftir að hafa heyrt hann áður,
hvað þá á tónleikum, og gilti það ef-
laust um fleiri áheyrendur. Þótt varla
verði komizt lengra frá A-dúr en til
Es, eru bæði verkin fyrir sömu áhöfn
(píanó, strengjatríó og kontrabassa),
en við fyrstu heyrn virtist kammer-
stykki Hummels ekki aðeins hug-
myndafrjórra en Silungurinn ef nokk-
uð var heldur einnig natnar unnið.
Afbragðs velheppnað kammerverk,
gætt ferskum bráðgrípandi stefjum
með beethovenska snerpu í scherzo-
kenndum „Menuettnum“ (II.), fleytt
áfram af mozarzkri mýkt og perlandi
chopinskum slaghörpuþokka.
Það var í meira lagi vel til fundið að
grafa þetta meistaraverk (samið 1821 í
Weimar) upp úr gleymskunnar dái og
virðist full ástæða til að kanna í kjöl-
farið hvað fleira gæti leynzt í handraða
þessa fyrrum píanónemanda Mozarts.
A.m.k. renndi frískleg túlkun hópsins
gildum stoðum undir þvílík hugboð.
Með fullri virðingu fyrir snilligáfu
Schuberts, sem vissulega tókst betur
upp með Píanókvintett sínum í A-dúr
en fyrirmynd verksins – Septett
Beethovens í Es-dúr Op. 20 (hvern
Ludwig þoldi reyndar aldrei eftir að
hann varð vinsæll með ólíkindum) –
þá þykir manni í seinni tíð líða einum
of skammt á milli konsertuppfærslna
á þessu háttelskaða verki. Það hljóta
að finnast fáheyrðari píanókvintettar
með kontrabassa. Allt um það var
verkið vel og snaggaralega flutt, ekki
sízt þökk sé bragðmiklu framlagi pí-
anistans sem mótaðist af samvinnu-
þýðri lipurð, eftirtektarverðu úthaldi
og glitrandi nákvæmni í jafnvel veik-
ustu tónarunum.
Meistaraverk grafið úr gleymsku
TÓNLIST
Bústaðakirkja
Mahler: Þáttur f. píanókvartett. Hummel:
Píanókvintett í Es Op. 87. Schubert: Sil-
ungskvintettinn. Anna Áslaug Ragn-
arsdóttir, píanó, Laufey Sigurðardóttir,
fiðla, Þórun Ósk Marínósdóttir, víóla,
Richard Talkowsky, selló, Hávarður
Tryggvason, kontrabassi. Sunnudaginn
24. nóvember kl. 20.
KAMMERTÓNLEIKAR
Ríkarður Ö. Pálsson
BRESKI píanóleikarinn Simon
Marlow hélt tónleika í Norræna hús-
inu á dögunum. Marlow hóf tón-
leikana með flutningi á fimm sónötu-
æfingum (B-dúr, d-moll, b-moll,
d-moll og C-dúr) eftir Scarlatti. Leik-
ur Marlows var einkar skýr og án
notkunar pedals, sem fer þessum
sembalverkum einkar vel og var leik-
ur Marlows sérstaklega góður og líf-
legur í þeirri síðustu, C-dúr-sónöt-
unni. Sónata í A-dúr eftir Haydn var
næst á efnisskránni, en ekki var til-
greint númerið á þessari sónötu en
aðeins ein A-dúr sónata er til í heild,
því aðrar eru ýmist eftir aðra höf-
unda (Pleyel o.fl.), glataðar eða að-
eins til að hluta. Þrátt fyrir að són-
atan væri skýrlega leikin, var ekki
mikið af snilld Haydns í þessari són-
ötu.
Impromtan fræga, í B-dúr op. 142
eftir Schubert, er eitt að þeim verk-
um sem allir lengra komnir píanó-
nemendur spreyta sig á. Það vantaði
punktinn yfir i-ið, hvað varðaði
snerpu og syngjandi túlkun í þetta
undur fallega verk meistarans.
Sex prelúdíur, allar úr 2. prelúdíu-
bókinni eftir Debussy, voru að mörgu
leyti fallega fluttar, en án þeirrar
snerpu sem þessi verk gefa oft tilefni
til, eins og t.d. í Hafgúur (Ondine) en
þó sérstaklega í Flugeldum (Feux
d’Artifice). Fyrsta prelúdían, Fölnuð
lauf (Feuilles mortes), var fallega
flutt. Marlow lauk tónleikunum með
fallegu og elskulegu sónatínunni eftir
Ravel, sem er í raun eitt samfellt lag,
er gerir ekki miklar kröfur til píanist-
ans en gefur honum tækifæri til fal-
legrar tónmótunar, sem Marlow nýtti
sér. Marlow er góður píanóleikari,
lék fallega en var ekki tilþrifamikill í
útfærslu viðfangsefnanna. Sérstak-
lega hefði mátt láta „þjóta“ meira í pí-
anóinu í sumum af prelúdíunum eftir
Debussy, en bestur var leikur Marl-
ows í æfingasónötunum eftir Scarl-
atti, þar sem tær og hófstilltur leikur
hans naut sín einkar vel.
Tær og
hófstillt-
ur leikur
TÓNLIST
Norræna húsið
Simon Marlow flutti verk eftir Scarlatti,
Haydn, Schubert, Debussy og Ravel.
PÍANÓTÓNLEIKAR
Jón Ásgeirsson
KAMMERKÓR Suðurlands, undir
stjórn Hilmars Arnar Agnarssonar,
heldur tónleika í Kristskirkju kl.
20.30 í kvöld. Organisti á tónleikunum
verður Steingrímur Þórhallsson og
einsöngvari Loftur Erlingsson.
Hildur Hákonardóttir sér um list-
ræna umgjörð og mun fyrst og fremst
styðjast við verk eftir William Blake.
Fluttir verða m.a. kaflar úr sálumess-
um eftir Gabriel Fauré, Duruflé, Jón
Leifs, Jehan, Alain o.fl. Kórinn hefur
starfað frá árinu 1997 og koma söng-
félagar víða af Suðurlandi.
Brot úr sálu-
messum í
Kristskirkju
HAFNFIRSKUM listamönnum
gefst kostur á að dvelja í gistivinnu-
stofu í Künstlerhaus Cuxhaven í 1–3
mánuði árin 2003 og 2004, á tíma-
bilinu mars–maí og er dvölin í
tengslum við vinabæjasamskipti
Hafnarfjarðar og Cuxhaven.
Hafnarfjarðarbær greiðir fargjald
en vinarbæjarfélagið í Cuxhaven
greiðir fyrir afnot gistivinnustofu. Ef
listamenn eru alla þrjá mánuðina er
möguleiki á að ljúka dvölinni með
sýningu. Sjá nánar á www.kuenstler-
haus-cuxhaven.de
Umsóknareyðublöð liggja frammi
á skrifstofu menningarfulltrúa
Hafnarfjarðarbæjar Vesturgötu 8.
Býðst vinnustofa
Jólasveinarnir þrettán eftir Elsu E.
Guðjónsson, textíl- og búninga-
fræðing er komin út í fjórða sinn,
aukin og endurbætt. Bætt hefur
verið við aðaltextann vísum og
myndum.
Bókin er öll litprentuð, skreytt
sérhönnuðum útsaumuðum mynd-
um eftir höfund. Myndirnar eru
saumaðar úr íslensku einbandi
með gamla íslenska kross-
saumnum, en leiðbeiningar um
saumgerðina er að finna aftast í
bókinni.
Jólasveinarnir þrettán komu fyrst
út fyrir jólin 1998 og kom bókin
tvisvar út óbreytt en nú eru í henni
þrettán sjónablöð, þ.e. reita-
munstur með litatáknum af öllum
jólasveinunum, og enn fremur er
myndskreytt kynning á útsaumuðu
jólasveinadagatali sem höfundur
hefur hannað.
Í Jólasveinunum þrettán segir frá
íslensku jólasveinunum, Grýlu,
Leppalúða og jólakettinum á ís-
lensku, dönsku og ensku.
Höfundur gefur út. Bókin er 88
blaðsíður, 10,5x10,5.
Þjóðfræði
♦ ♦ ♦
♦ ♦ ♦