Morgunblaðið - 28.11.2002, Side 36

36 FIMMTUDAGUR 28. NÓVEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
ALCAN er annað stærstaálfyrirtæki heimsins envelta þess losaði jafnvirði1.000 milljarða íslenskra
króna í fyrra og starfsmenn þess eru
um 48 þúsund í 38 löndum. Travis
Engen, aðalforstjóri og æðsti yfir-
maður Alcan, segir að þótt yfirbragð
heimsóknarinnar virðist kurteislegt
séu raunverulegar kurteisisheim-
sóknir fátíðar í þessum geira; hann
hafi m.a. viljað kynnast starfsemi
Alcan á Íslandi (ISAL) af eigin raun
og kynna sér betur möguleg tæki-
færi fyrir Alcan hér á landi.
Engen er 58 ára gamall, fæddur í
Kaliforníu og lauk háskólaprófi í
flugvélaverkfræði frá MIT.
„Annars ætti ég að heita Travis
Jonsen en ekki Travis Engen. For-
feður mínir fluttu frá Noregi, nánar
tiltekið frá Alvdal á Heiðmörk, til
Kanada um 1860 og þaðan til Wis-
consin í Bandaríkjunum. Ættfaðir-
inn hét Peter Jonsen en það voru svo
margir Norðmenn á þessu svæði í
Bandaríkjunum og líklega allt mor-
andi af Petersenum og Jonsenum og
því tók hann upp nafnið Engen sem
var nafn á bóndabænum sem konan
hans var frá í Noregi.“
Reksturinn gengið vel
Spurður um góðan hagnað Alcan á
Íslandi segir Engen að síðustu tvö
árin hafi raunar ekki verið hagstæð í
áliðnaðinum almennt. „Það hefur
hægt á í hagkerfum helstu ríkja
heimsins og markaðsverð á áli, eins
og reyndar mörgum öðrum málm-
um, hefur lækkað verulega og er
undir því sem við álítum vera lang-
tímaverð á áli. En árangurinn í
rekstrinum hér á Íslandi sýnir að
bæði stjórn og starfsmenn Alcan á
Íslandi hafa unnið ákaflega vel þótt
ytri skilyrði hafi ekki verið mjög
hagstæð. Við erum ánægðir með
rekstur Alcan á Íslandi.“
Afkastageta álversins í Straums-
vík er ríflega 170 þúsund tonn. Fer
stærðarhagkvæmni álvera vaxandi
yfir tíma og er stærð álversins í
Straumsvík enn viðunandi?
„Framleiðslan í ár mun væntan-
lega verða um 172 til 173 þúsund
tonn. Alcan rekur fimmtán álver í
heiminum og álverið í Straumsvík er
svona í meðallagi stórt, framleiðslan
þar er um einn fimmtándi af heildar-
framleiðslu okkar. En bæði orka og
flutningar skipta miklu máli og hafi
menn t.d. komið upp hafnaraðstöðu
er nauðsynlegt að álver nái ákveð-
inni stærð. Þegar menn reisa ný ál-
ver á nýjum stöðum núna er fram-
leiðslugeta þeirra kannski nálægt
400 þúsund tonnum á ári. En að
mínu viti snúast tækifærin ekki mest
um að reisa ný álver á nýjum stöðum
heldur frekar um það að auka fram-
leiðslugetuna þar sem hún er þegar
fyrir hendi. Slíkt tækifæri er fyrir
hendi fyrir Alcan hér á Íslandi og
raunar víðar. Vandamálið sem blasir
við okkur er því að finna hvar hent-
ugast sé að auka framleiðsluna. Sú
staðreynd að við höfum ekki enn tek-
ið ákvörðun um stækkun álversins í
Straumsvík er í raun ekki ábending
um annað en að við viljum gefa okk-
ur tíma til þess að komast að réttri
niðurstöðu. Álverið hér er mjög vel
rekið og stjórnun þess góð þannig að
það er ekki vandamálið.“
Nú hefur þegar fengist leyfi með
skilyrðum frá skipulagsstofnun um
stækkun álversins í allt að 460 þús-
und tonn.
„Við erum stöðugt að athuga
möguleika á að auka framleiðsluna
þótt áhuginn kunni að vera misjafn
frá tíma til tíma. En það skiptir okk-
ur vissulega miklu máli að leyfið sé
þegar fyrir hendi og þá um leið
möguleikinn á stækkun. Það liggur í
augum uppi. En það hefur ekki enn
verið tekin nein endanleg ákvörðun.
Markaðsaðstæður og horfur skipta
auðvitað máli en einnig hitt hvað við
gerum annars staðar. Við höfum ný-
lega lokið framkvæmdum við álver í
Québec í Kanada og gætum stækkað
það enn frekar. En það hentar okkur
ekki á meðan við erum að einbeita
okkur að því að slípa framleiðsluna
þar. Auk þess þarf að skoða efna-
hagsástandið almennt, langtíma-
samninga um orku o.fl.. Þannig að
það þarf að taka mið af mörgum
þáttum sem ekki eru kannski allir í
lagi á sama tíma.“
Nú kunna áætlanir eða áform
annarra fyrirtækja um framkvæmd-
ir hér að hafa áhrif, t.d. á vinnumark-
aðinn. Skiptir það máli þegar kostir
og gallar stækkunar eru metnir?
„Ég get ekki sagt að það atriði sé
mjög veigamikið. Þegar menn eru að
vega og meta að fjárfesta í fram-
leiðslugetu til næstu 40 til 50 ára eða
jafnvel lengur hefur ástandið hér og
nú ekki ýkja mikið vægi.
Ég tel að bygging og síðan rekst-
ur álversins í Straumsvík hafi komið
bæði okkur, sveitarfélögunum og ís-
lenska ríkinu til góða. Þannig að ef
þú ert að hugsa um áform Alcoa,
held ég að sá árangur sem náðst hef-
ur hér á Íslandi frá því á sjöunda
áratugnum hafi orðið til þess að
styrkja trú annarra, bæði erlendra
fyrirtækja og um leið Íslendinga
sjálfra, á að hér sé hægt að reka góð
álver. Við vonumst auðvitað sjálfir til
þess að geta byggt áfram á þeim
grunni sem við höfum reist
Geti aðrir það einnig er e
gott eitt um það að segja.“
Þið berið væntanlega
framleiðni vinnuafls og flei
álverum ykkar. Hvernig k
verið í Straumsvík út í slík
anburði? „Við framkvæm
kyns rannsóknir og viljum
veikleika okkar og styrk. Þ
að leyna að álverið í St
kemur mjög vel út og star
er mjög öflugt. Þetta eru e
sem við kjósum að greina
get þó sagt að framleiðni
er t.d. góð hér þannig að m
fulla ástæðu til þess að vera
frammistöðu sinni.“
Þær raddir hafa heyrst
ver séu ekki lengur reist
unum heldur aðeins í þróu
unum. Þetta er að hluta t
alls ekki að öllu leyti því það
álver í iðnríkjunum, t.d. K
Ástralíu. En vissulega e
þeirra reist í þróunarríkju
kjarni málsins snýst alls
þróunarlönd eða iðnríki s
stæður, það er misskilning
aðurinn er orkufrekur ið
staðreyndin er sú að í Ban
um eða Vestur-Evrópu,
nota má orkuna í margs kon
leiðslu, er álframleiðsla e
lega hagkvæmasti kostu
setja dæmið þannig upp
vilji ekki reisa álver á Vestu
kannski vegna mengunar
alls kostar rétt; ný álver
þar sem orka er næg og l
not fyrir hana. Ísland hef
Erum ánægðir
rekstur Alcan á
Travis Engen tók við starfi aðalforstjóra
Alcan í fyrravor. Arnór Gísli Ólafsson
hitti Engen í gær og ræddi við hann um
reksturinn í Straumsvík, möguleika á
stækkun álversins og umhverfismál.
Morgunbl
’ Það skiptir miklu fyrir Alca
að leyfi fyrir
stækkun álvers
í Straumsvík sk
vera fyrir hend
BURT MEÐ TOLLA
Tillaga Bandaríkjastjórnar umað afnema alla tolla á fram-leiðsluvöru er allrar athygli
verð. Tillagan, sem kynnt var hjá
Heimsviðskiptastofnuninni í Genf á
þriðjudag, gerir ráð fyrir að tollar á
framleiðsluvöru verði lækkaðir í 8%
fyrir árið 2010 og síðan afnumdir með
öllu fyrir árið 2015.
Þetta eru róttækar tillögur og vart
að vænta að þeim verði fagnað í öllum
herbúðum. Lítið hefur miðað til þessa
í Doha-samningalotu Heimsvið-
skiptastofnunarinnar, sem hófst síð-
astliðinn vetur. Þar eru uppi mjög
skiptar skoðanir um flest sem til um-
ræðu er, t.d. hvernig hægt er að auka
frelsi í viðskiptum með landbúnaðar-
afurðir og hvernig eigi að tryggja
þróunarríkjum aðgang að mikilvæg-
um lyfjum. Fyrr í sumar lagði Banda-
ríkjastjórn til að tollar á landbúnað-
arafurðir yrðu lækkaðir úr 62% að
meðaltali í heiminum í dag í 15% á
fimm ára tímabili.
Almennt má segja að það sé mjög
æskilegt að hafa tolla sem lægsta og
frá sjónarmiði neytenda – og raunar
hagfræðinnar – er best að afnema þá
með öllu. Tollar brengla milliríkja-
viðskipti, þeir refsa þeim sem standa
sig vel og vernda óhagkvæma fram-
leiðslu. Með afnámi þeirra yrðu milli-
ríkjaviðskipti auðveldari og ódýrari
og framleiðendum yrði ekki lengur
refsað fyrir það eitt að framleiða vöru
á hagstæðara verði en framleiðandi í
öðru ríki. Fjármunum yrði varið með
skynsamlegri hætti í hagkerfum allra
ríkja, hagsæld myndi aukast og störf-
um fjölga. Það má jafnframt færa
sterk rök fyrir því að með auknum
milliríkjaviðskiptum sé verið að ýta
undir stöðugleika í heiminum. Skýr-
asta dæmið um slíkt er sú ákvörðun
Evrópuríkjanna á árunum eftir síðari
heimsstyrjöldina að efla hin efna-
hagslegu tengsl það mikið að ekki
myndi lengur borga sig fyrir þau að
efna til ófriðar við hvert annað. Nú er
mikilvægt að tengja ríki á borð við
Pakistan og Afganistan, svo einhver
séu nefnd, við hagkerfi heimsins til að
draga þar úr fátækt. Þessi ríki fram-
leiða mikið af vefnaðarvöru en hún er
hátt tolluð á Vesturlöndum, ekki síst í
Bandaríkjunum.
Hin efnahagslegu áhrif af lækkun
eða afnámi tolla, jafnt á landbúnaðar-
vörur sem framleiðsluvörur, yrðu gíf-
urleg. Í ræðu sem Mike Moore, fyrr-
verandi framkvæmdastjóri WTO,
flutti fyrr á þessu ári sagði hann að
með því að draga úr hindrunum á við-
skiptum með landbúnaðarafurðir um
þriðjung myndi hagvöxtur á heims-
mælikvarða aukast um 613 milljarða
dollara. Það jafngilti því að hagkerfi á
stærð við Kanada yrði bætt við heim-
inn. Þá myndi það auka framleiðslu í
heiminum um 2,8 billjónir dollara að
fella niður allar hindranir á milli-
ríkjaviðskiptum fyrir árið 2015. Að
auki myndu skapast um 320 milljónir
nýrra starfa. Ekki síst myndu þróun-
arríki njóta góðs af þessu.
En þótt það blasi við að það sé
skynsamlegt að fella niður tolla er
veruleikinn flóknari en svo. Við
þekkjum sjálf umræðu hér á landi í
gegnum árin um hættuna af því fyrir
innlenda framleiðslu ef einhverjir til-
teknir tollar yrðu lækkaðir eða felldir
niður. Nú til dags eru það fyrst og
fremst þróunarríki er beita tollum í
ríkum mæli. Að sama skapi eru opin-
ber útgjöld margra ríkja, ekki síst
smærri ríkja, fjármögnuð með tolla-
tekjum. Það er vart við því að búast
að þau ríki muni taka tillögum um af-
nám tolla fagnandi. Eflaust munu
mörg ríki spyrja hvort réttlátt sé að
þau felli niður tolla af framleiðslu-
vöru en komi síðan að lokuðum dyr-
um í Evrópu og Bandaríkjunum með
landbúnaðarafurðir sínar.
Viðræður á borð við þær sem nú
fara fram innan Doha-lotunnar
byggjast á því að samræma ólíka
hagsmuni sem þessa. Vonandi munu
þessar tillögur verða til að hleypa lífi
í viðræðurnar.
FRJÁLSARI VIÐSKIPTI
Á NORÐURSLÓÐUM
Samskipti Færeyinga og Íslend-inga hafa í aldanna rás einkennst
af samhug í orði og verki. Það er því
fagnaðarefni að kynntar hafa verið í
ríkisstjórninni tillögur að útvíkkun á
fríverslunarsamningi þjóðanna frá
árinu 1992, en hann tekur til iðnaðar-
vara og sjávarafurða.
Ef tillögurnar ná fram að ganga
verða vöru- og þjónustuviðskipti milli
ríkjanna alfarið gefin frjáls og hugs-
anlega munu íbúar og fyrirtæki land-
anna njóta gagnkvæmra réttinda í
landi hins samningsaðilans. Að sögn
Halldórs Ásgrímssonar utanríkisráð-
herra er tilgangurinn sá að koma á
sem mestu frelsi í samskiptum land-
anna, bæði í viðskiptum og fjárfest-
ingum.
Upptök málsins má rekja til þess
að eftir að Danmörk varð aðili að
ESB hefur útflutningur á íslenskum
landbúnaðarvörum til Færeyja í
vaxandi mæli þurft að fara í gegnum
landamærastöðvar í Danmörku.
Ástæðan er sú að Ísland er
meðhöndlað sem þriðja ríki hvað
varðar innflutning á landbúnaðaraf-
urðum. Það hefur í för með sér meiri
flutningskostnað og hærra verð.
Nú hafa Færeyingar lýst því yfir að
þessar vörur eigi frjálsan aðgang að
þeirra mörkuðum og að skapaðar
verði aðstæður svo þær geti komið
beint til Færeyja. Að sjálfsögðu eiga
þá Færeyingar að fá jafngreiðan að-
gang að íslenskum mörkuðum með
vörur sínar.
Færeyingar eru sú þjóð sem stend-
ur okkur næst, jafnt landfræðilega
sem menningarlega. Og engin þjóð
hefur sýnt okkur Íslendingum meiri
vinarhug á örlagastundu. Það sýndu
Færeyingar í verki þegar snjóflóðin
féllu fyrir vestan á Flateyri og í Súða-
vík. Þess munu Íslendingar ævinlega
minnast með þakklæti.
En Færeyjar eru jafnframt eitt
mikilvægasta viðskiptaland Íslands.
Þess vegna er svo sannarlega kominn
tími til að frá þessum fríverslunar-
samningi verði gengið. Og í ljósi
þeirrar áherslu sem við Íslendingar
höfum lagt á samvinnu við nágranna-
þjóðir okkar Færeyinga og Græn-
lendinga hlýtur sú spurning að vakna
hvort ekki sé rétt að leita eftir sams-
konar samningi við Grænlendinga.