Morgunblaðið - 28.11.2002, Qupperneq 41

LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 28. NÓVEMBER 2002 41
Álafosskórinn
heldur tónleika í
Ými við Skóg-
arhlíð kl. 20.30.
Um er að ræða
útgáfutónleika en
kórinn gaf nýlega
út geisladiskinn
Ég bið að heilsa
öllum sem ég
unni, þar sem
sungin eru lög við ljóð Halldórs
Laxness. Á plötunni eru 14 lög og
tónsmíðar, 13 þeirra eftir Helga R.
Einarsson, stjórnanda kórsins.
Undirleikarar eru dætur Helga:
Hrönn á píanó og Kristjana á þver-
flautu.
Álafosskórinn var stofnaður 1980 af
starfsfólki ullarverksmiðjunnar
Álafoss í Mosfellsbæ. Kórfélagar
eru nú tæplega 40 og hafa sumir
sungið með allt frá stofnun kórsins.
Gjábakki, Fannborg 8 Dagskrá
helguð Halldóri Laxness verður í
dag og hefst dagskráin kl. 10 með
ferð frá Gjábakka að Gljúfrasteini.
Leiðsögumaður verður afabarn
skáldsins Auður Jónsdóttir. Í Gjá-
bakka verður dagskrá kl. 12.15 á
vegum kennara og nemenda Snæ-
landsskóla: Hvað viltu vita um
skáldið. Kl. 14 verður dagskrá Bók-
menntaklúbbs Hana-nú. Lesið verð-
ur úr verkum skáldsins undir stjórn
Soffíu Jakobsdóttur leikstjóra. Þá
les Ólafur Ragnarsson rithöfundur
úr nýútkominn bók sinni um skáld-
ið. Kl. 20.30 flytur leikhópurinn Á
senunni leikræna dagskrá undir yf-
irskriftinni Ég býð þér djús mín
elskulega þjóð. Flytjendur eru Jak-
ob Þór Einarsson, Felix Bergsson
og Davíð Þór Jónsson.
Súfistinn, bókabúð Máls og
menningar Lesið verður úr nýjum
smá- og örsögum kl. 20. Halldóra
Thoroddssen les úr bók sinni 90
sýni úr minni mínu, Þórarinn Eld-
járn les úr bók sinni Eins og vax,
Þorsteinn Guðmundsson les úr
Hundabókinni og lesið verður úr
bók Davíðs Oddssonar Stolið frá
höfundi stafrófsins. Þá kynna Sig-
urður Flosason og Pétur Grét-
arsson efni af geisladisknum Raddir
þjóðar og Jóel Pálsson kynnir
geisladisk sinn Septett.
Fjölbrautaskólinn í Breiðholti
Nemendur skúlptúrdeildar opna
sýningu í Gerðubergi og stendur
hún til 8. desember.
Sýningin er opin virka daga kl. 11–
19, um helgar kl. 13–17.
Nýheimar, Höfn í Hornafirði
Signý Sæmundsdóttir sópran-
söngkona og Þóra Fríða Sæmunds-
dóttir píanóleikari halda tónleika kl.
20.30.
Á efnisskránni eru m.a. verk eftir
Franz Liszt, m.a. hið kunna lag O
lieb so lang du lieben kannst, fjögur
ljóð eftir Hugo Wolf, frönsk ljóð eft-
ir Chausson, íslensk sönglög
Tryggva Baldvinssonar m.a. við ljóð
Þórbergs Þórðarsonar, Davíðs Stef-
ánssonar, Hannesar Stefánssonar
og Þórarins Eldjárn og enskir gam-
ansöngvar.
Tónleikarnir eru á vegum Menning-
armiðstöðvar Hornafjarðar í sam-
vinnu við FÍT.
Í DAG
Halldór Laxness
Málþing um ævi, hugmyndir og
verk Bjargar C. Þorláksson, verð-
ur haldið kl. 14–17 á morgun, föstu-
dag, í Hátíðarsal Háskóla Íslands á
vegum Rannsóknastofu í kvenna-
fræðum.
Málþingið byggist á nýútkominni
bók um verk Bjargar í ritstjórn
Sigríðar Dúnu Kristmundsdóttur,
Björg. Sex fræðimenn flytja sjö
stutt erindi um líf og verk Bjargar
og setja í samhengi við samtíð
hennar.
Á síðasta ári kom út ævisaga
Bjargar skrifuð af Sigríði Dúnu en
í nýju bókinni fjalla sérfræðingar á
ýmsum sviðum um verk Bjargar og
skoða þau í samhengi við líf henn-
ar, hugmyndir og það samfélag
sem hún lifði í. Áheyrendum gefst
kostur á að varpa fram fyr-
irspurnum til fyrirlesara og taka
þátt í umræðum.
Á MORGUN
ÞAÐ hlýtur að þykja aðkomufólki
skondið, sem fer að forvitnast um ís-
lenzkt tónlistarlíf, hversu mikið er
gefið út af hljómdiskum og oft af tak-
mörkuðu tilefni. Fáum finnst tiltöku-
mál að hálfsársgamalt bílskúrsband
snari út sinni fyrstu plötu, eða tog-
aratrúbadúr eftir góðan róður. Að
sama skapi hlýtur að vekja undrun
hversu gífurlegt magn tónverka ligg-
ur óútgefið í hljómandi mynd eftir
fagurtónskáld þessa dvergríkis, sem
skv. gamalli UNESCO-skýrslu kváðu
engu að síður eiga heimsmet hvað
hlutfallslegan fjölda varðar – sé rétt
munað og eftir haft.
Jón Ásgeirsson er þar engin und-
antekning, og er þó talinn bæði með
afkastameiri tónskáldum þjóðarinnar
og þeim vinsælli, miðað við flutnings-
tíðni. En nú fer e.t.v. loks að rofa til,
því á „portrett“-tónleikum hans á
Kjarvalsstöðum á þriðjudag kvisaðist
að a.m.k. tveir hljómdiskar með
kammertónlist Jóns væru á leiðinni,
og kannski fleiri. Ná þeir þó aðeins
toppnum af ísjakanum, því fyrir utan
óperusmíðar og ógrynni kórverka og
einsöngslaga liggur óbættur hjá garði
fjöldi annarra kammer- og hljóm-
sveitarverka, þar sem
einleikskonsertar eru
ekki sízt áberandi.
Jón Ásgeirsson hefur
að mestu leyti einn axlað
þá að sumra haldi fyrndu
ábyrgð að færa íslenzka
þjóðlagið í listrænan bún-
ing, m.a. þökk sé uppeld-
isaðstæðum, og því
kannski fengið á sig
óþarflega sterkan stimpil
alþýðlegs „afturhalds“,
einkum meðal þeirra er
mest hænast að fram-
sæknustu fötum keisar-
ans. Hefur þar ekki bætt
úr skák landlæg skömm á
fátækt og armæðu fortíðar sem ein-
hverra hluta vegna hefur komið meir
niður á þjóðlögunum en bókmenntun-
um, þó að upplýst nútímakynslóð ætti
að vita betur en undangengnar að
fleiri gefast auðlindir en fallvötn,
fiskimið og fornar skræður. Á hinn
bóginn mátti á umræddum tónleikum
einnig greina töluverða viðleitni til
nýstárlegri nálgunar, ef marka má
hversu oft t.d. „seríala“ eða raðtækni-
lega meðferð bar á góma í tónleika-
skrá, enda heyrðust í bland mun af-
straktari tilþrif í tónlistinni en
skyndiafgreiðendum þykir sjálfsagt
henta staðlaðri ímynd tónskáldsins.
Vandinn við að útfæra íslenzk þjóð-
lög fyrir hljóðfæri felst einkum í
„vókalli“ eigind þeirra, s.s. að þau
skyldu eingöngu vera undirleikslaus
sönglög. Að sögn höfundar var fjór-
þættur Kvintettinn
fyrir píanó og
strengjakvartett frá
1975 tilraun til að
hljóðfæravæða þjóð-
lögin, þar sem slegið
er saman þjóðlögum
og frumsömdum
stefjum. Þættirnir
nefndust Vera mátt
góður (Basse dans),
Raunarolla, Krumma-
vísur og Augun mín
og augun þín. Tónlist-
in var öflug en líka við-
kvæm og „raffíneruð“,
afburðavel leikin og
gat á köflum minnt á
t.d. blóðríkan Brahms, en stundum á
allt annað og ekkert, eins og Raun-
arollan sem var afar persónulegur
instrúmentall tregaseiður með tví-
tóna þrástef í píanói óbreytt út í gegn
líkt og Líkaböng úr fjarska. Í þrí-
þætta Blásarakvintettnum nr. 2 frá
1999 var þjóðlegur söngstíll mun fjær
og tjáningin nær díverterandi milli-
stríðsáramúsík Breta og Frakka með
pínku „dada“-skotnum expressjón-
isma í Fjörleik (I.) en útfærðum
„lærðum“ stíl í lokaþættinum sem
byggður var upp sem millitengd tokk-
ata („Snertla“) og fúga („Stefja“),
ágætlega leikið af Blásarakvintett
Reykjavíkur (með Sigurði I. Snorra-
syni á klarínett í stað Einars Jóhann-
essonar), þótt næði ekki alveg sömu
innblásnu lipurð og við frumflutning-
inn í skýrari heyrð Gerðubergs 1999.
Sama mátti segja um túlkun
Strengjakvartetts nr. 3 (2002) sem
undirr. heyrði frábært frumfluttan af
öðru fólki á Siglufirði í sumar, að vísu í
mun gjöfulli ómvist. Strengjaleiðarar
Kammersveitarinnar léku samt þetta
kannski þéttingsnjörvaðasta og mód-
ernískasta allra strengjaverka Jóns
með ágætum, sérstaklega lokaþáttinn
(III.) sem náði miklu og brosmildu
flugi í skreyttari fúguútfærslunni á
Nú er hann kominn á nýja bæinn.
Strengjaseptettinn Sjöstrengjaljóð
fyrir 3 fiðlur, 2 víólur, selló og kontra-
bassa (1967) markaði e.t.v. bezta túlk-
unarframlag tónleikanna að öðrum
ólöstuðum, og var það að verðleikum
enda án efa eftirminnilegasta verk
kvöldsins. Á köflum ofurlítið Britten-
skotin en engu að síður frumleg og
innblásin fantasía sem skiptist milli
líðandi legatókafla í kryddfágaðri
hljómfærslu og hrífandi hryndönsum
á dunandi „martellato“. Frábært verk
sem ætti að vera komið á disk fyrir
löngu. Að lokum var Oktett fyrir hina
litríku áhöfn pikkólós, flautu, óbós,
ensks horns, fagotts, kontrafagotts,
klarínetts og bassaklarínetts, samið
1977. Oktettinn var fremur stuttur og
hefði að óskju mátt bæta við, enda
víða bráðskemmtilegur í nöskum
flutningi hinna átta tréblásara
Kammersveitarinnar, enda þótt
hendinga- og lotuskipting höfundar
virtist stundum fullreglubundin og
samhverf.
Að axla þjóðlega ábyrgð
TÓNLIST
Kjarvalsstaðir
Jón Ásgeirsson: Píanókvintett (1975),
Blásararakvintett nr. 2, Strengjakvartett
nr. 3, Sjöstrengjaljóð og Oktett fyrir blás-
ara. Kammersveit Reykjvíkur. Þriðjudag-
inn 26. nóvember kl. 20.
KAMMERTÓNLEIKAR
Jón Ásgeirsson
Ríkarður Ö. Pálsson
FRANSKI píanóleikarinn og
stjórnandinn Philippe Entremont
leikur einleik og stjórnar Sinfón-
íuhljómsveit Íslands á tónleikun-
um í kvöld kl. 19.30 í Háskólabíói.
Tónleikarnir eru í Gulu röðinni og
á efnisskrá er að finna píanókons-
ert sem hann stjórnar frá píanó-
inu.
Entremont hefur aflað sér mik-
illa vinsælda á tónleikaferðum sín-
um um víða veröld í ríflega hálfa
öld. Á tónleikunum í kvöld eru tvö
verk eftir Ludwig van Beethoven:
Forleikur að Prómóþeifi, op. 43 og
Píanókonsert nr. 4. Á síðari hluta
tónleikanna verður flutt hljóm-
sveitarsvítan Der bürger als Edel-
mann eftir Richard Strauss.
Þetta er í annað sinn sem Phil-
ippe Entremont stjórnar og leikur
með Sinfóníuhljómsveit Íslands en
í fyrrahaust lék hann á Mozart-
tónleikum, en honum er talið tak-
ast sérstaklega vel til í píanó- og
hljómsveitartónlist Mozarts, Beet-
hovens, Haydn og Brahms.
Philippe Entremont fæddist í
Reims í Frakklandi árið 1934.
Faðir hans var óperustjórnandi og
móðir hans píanisti. Hann var ein-
ungis 12 ára gamall
þegar honum var veitt
innganga í Parísar-
konservatóríuna. Árið
1953 hlaut Entremont
fyrstu verðlaun í
virtri píanókeppni
sem kennari hans,
Marguerite Long, og
Jacques Thibaud
stóðu fyrir. Frá átt-
unda áratugnum hef-
ur Entremont starfað
sem hljómsveitar-
stjóri, samhliða píanó-
leiknum. Hann var að-
alstjórnandi Kamm-
ersveitar Vínarborgar
um fimmtán ára skeið og er enn
álitinn andlegur leiðtogi þeirrar
sveitar.
Horfið til
liðins tíma
Forleikur að Prómóþeifi, op. 43
samdi Beethoven á síðari hluti árs-
ins 1800. Tónlistin samanstendur
af forleik, inngangi og sextán at-
riðum. Í lokaatriðinu nýtir Beet-
hoven tvö stef úr öðru verki sínu,
Tólf kontradönsum fyrir hljóm-
sveit. Píanókonsert
nr. 4 í G-dúr op. 5
hefst á hægum inn-
gangi einleikshljóð-
færisins. Annar þátt-
ur er fremur eins og
millispil eða brú, en
sjálfstæður þáttur.
Hljómsveit og einleik-
ari skiptast á athuga-
semdum, hljómsveitin
með alvöruþunga, pí-
anóið í kyrrð og ang-
urværð. Rondó loka-
þáttar tekur svo við
leikandi nótum.
Richard Strauss er
þekktastur fyrir óper-
ur sínar, tónaljóð og sönglög, en
hann samdi einnig kórverk, kons-
erta og leikhúsmúsík. Strauss til-
heyrir síðrómantíska tímanum,
með verkum sem eru alla jafna
stór í sniðum og ríkuleg að um-
fangi, tónhugmyndir spunnar
áfram í löngum bogum oft með lit-
ríkum umbúnaði. Í verkinu sem í
kvöld verður flutt er hins vegar
horfið aftur til liðins tíma, til 17.
aldar.
Píanókonsert og hljómsveit-
arsvíta á sviði Háskólabíós
Philippe Entremont
TÓNLEIKAR Kvennakórs Reykja-
víkur verða þrennir í vikunni; í
Langholtskirkju kl. 20 í kvöld og á
laugardag kl. 14 og kl. 17. Ein-
söngvari með kórnum er Páll Rós-
inkranz, píanóleikari Óskar Ein-
arsson og slagverksleikari Ásgeir
Óskarsson. Að þessu sinni syngur
kórinn negrasálma, gospelsöngva
og jólalög. Stjórnandi kórsins er
sem áður Sigrún Þorgeirsdóttir.
Kórinn tók þátt í kórakeppni í
Tékklandi í sumar og hlaut þar
tvenn silfurverðlaun. Í byrjun
næsta árs mun kórinn hefja 10.
starfsár sitt og verður þess minnst
með ýmsum uppákomum sem
standa allt næsta ár. Páll Rósinkranz syngur með Kvennakór Reykjavíkur.
Kvennakór
Reykjavíkur
syngur jólalög
Ísland í aldanna
rás 1976–2000 er
þriðja og síðasta
bindi í bókaflokkn-
um um sögu Ís-
lendinga á 20. öld.
Aðalhöfundur er
Illugi Jökulsson.
Í bókinni er
greint frá stór-
viðburðum og merkistíðindum, veð-
urfari, náttúruhamförum, skipssköð-
um og sakamálum. Stjórnmálum og
þjóðfélagsátökum eru gerð skil, sagt
frá menningu og listum, lífsbaráttu al-
þýðufólks, sérkennilegum skoðunum
og deilum. Í upphafi hvers árs er at-
burðaannáll auk veðurlýsingar ársins.
Einnig er gerð grein fyrir helstu fréttum
frá útlöndum.
Illugi segir m.a. í formála: „Í öllum
bókunum eru fléttaðar saman tvær
aðferðir við sagnaritun. Annars vegar
er frásögninni skipt upp eftir árum og
helstu viðburðir hvers árs raktir á sín-
um stað, rétt eins og í hefðbundnum
annál. Í þeim tilfellum þar sem það á
við eru frásagnir þó ekki endilega
njörvaðar að fullu niður við eitt ein-
stakt ár, heldur er litið bæði til baka og
fram á við, eftir því sem henta þykir.
Þótt meginmarkmið þessa þáttar bók-
arinnar sé að rekja atburði á sem skil-
merkilegastan og nákvæmastan hátt
þá höfum við stundum leyft okkur að
orða hlutina á nokkuð frjálslegri og af-
dráttarlausari hátt en oft tíðkast í ann-
álum.“
Aðalritstjóri bókarinnar var Sigríður
Harðardóttir.
Útgefandi er JPV-útgáfa. Bókin er í
stóru broti, yfir 500 bls. og vel á ann-
að þúsund ljósmynda og skýring-
arkorta. Verð til áramóta: 9.980 kr.
Annálar
LEIKRIT Eve Ensler, Píkusögur,
kemur á fjalirnar í Borgarleikhúsinu
á nýjan leik í kvöld, þriðja leikárið í
röð. Sýningar eru komnar á annað
hundrað. Farið hefur verið í leikferð-
ir með verkið til allra landshluta, síð-
ast til Ísafjarðar þar sem sýnt var í
Edinborgarhúsinu. Leikkonurnar
þrjár sem segja Píkusögur eru Hall-
dóra Geirharðsdóttir, Jóhanna Vig-
dís Arnardóttir og Sóley Elíasdóttir.
Leikstjóri er Sigrún Edda Björns-
dóttir.
Píkusögur
á nýjan leik
♦ ♦ ♦