Morgunblaðið - 28.11.2002, Side 44

UMRÆÐAN
44 FIMMTUDAGUR 28. NÓVEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Hæðargarður
- 60 ára og eldri
Vorum að fá í sölu
mjög fallega 2ja her-
bergja íbúð á 6. hæð í
lyftuhúsi. Rúmgott
svefnherbergi, stórt
baðherbergi. Eldhús,
opið í stofu. Stofa
með yfirbyggðum
svölum, frábært útsýni
til suðurs og vesturs. Mikil sameign, innangengt í þjónustumið-
stöð. V. 13,2 m.
„HANN er alveg að drepast úr
þorsta!“ Þannig er yfirskriftin á jóla-
söfnun Hjálparstarfs kirkjunnar á
aðventunni, og mörgum bregður í
brún. Hún vísar til þess að megin-
áherslan er að þessu sinni lögð á
hjálparstarf vegna vatnsöflunar í
Afríku. Við tökum svona til orða í ís-
lenskum hálfkæringi og getum líka
verið að drepast úr hlátri eða leið-
indum. En þorstinn í Afríku er víða
dauðans alvara.
Afríka er álfa þurrka og þorsta á
stórum pörtum. Þorstinn gerir fólk
lémagna og vatnsskortur veldur bú-
sifjum og áþján, einkum meðal
kvenna og barna. Óhreint og sýkt
drykkjarvatn er orsök bakteríusjúk-
dóma sem stráfella fólk og valda við-
varandi pestum.
Vatnsbrunnar í Mósambík
Íslendingar hafa á liðnum árum
stuðlað að gerð vatnsbrunna í Tete-
héraði í norðvesturhluta Mósambík
með framlögum til Hjálparstarfs
kirkjunnar. Það lætur nærri að með
því hafi brýnasti vatnsöflunar- og
hreinlætisvandi 200 þúsund manna
verið leystur til frambúðar. Heilsu-
far á þessum slóðum hefur snögg-
batnað. Hjálparstarfið hefur unnið
að þessu verkefni í félagi við Hjálp-
arstarf Lútherska heimssambands-
ins, en á vegum þess eru ríflega 5.000
hjálparstarfsmenn að störfum í yfir
30 löndum. Þá hefur Hjálparstarf
kirkjunnar einnig gert samning við
Þróunarsamvinnustofnun Íslands
um vatnsverkefni í Mósambík.
Brunngerðin í Mósambík er í sam-
ræmi við þá stefnu að veita hjálp til
sjálfshjálpar og leggja sérstaka rækt
við hjálparstarf í þágu kvenna og
barna. Á aðventunni mættum við,
þegar við setjum í þvottavélina eða
látum hreina vatnið renna ómælt úr
kalda krananum, setja okkur í spor
hinna þyrstu í Afríku. Kvenna sem
neyðast til þess að verja drjúgum
tíma á degi hverjum í að bera 20 lítra
vatnsker um langan veg til heimila
sinna. Eða barna sem tekin eru úr
skóla eða leik til þess að aðstoða við
vatnsburð eða sinna systkinum sín-
um og ættingjum sem liggja fársjúk
heima í pestum.
Sameiginleg ákvarðanataka
Brunngerðin er ekki síður lýðræð-
isverkefni en vatnsöflun. Starfs-
menn Lútherska heimssambandsins
heimsækja þorpin og ekki er ráðist í
brunngerð nema að þorpsbúar sjálf-
ir seti hana í forgang og verkefnið
skarist ekki við áform opinberra að-
ila í landinu. Síðan er stuðlað að kjöri
vatnsnefndar sem aflar þekkingar
og mannskapar til verksins sem að
öllu leyti er unnið af fólkinu sjálfu.
Enda er það nánast óþekkt að
brunnar eða dælur falli í vanhirðu
eða verði óvirk.
Borun eftir hreinu grunnvatni
gerbreytir lífsafkomu fólks í sveitum
Mósambík. Hver brunnur kostar 90
þúsund krónur og sér þúsund manna
þorpi fyrir vatni í marga áratugi. Tvö
þúsund og fimm hundruð króna
framlag til Hjálparstarfs kirkjunnar
leysir því vanda um það bil fimm fjöl-
skyldna. Í vatnsverkefninu erum við
í beinu sambandi við
fólkið sem fær aðstoð til þess að
bjarga sér sjálft, og göngum sjálf úr
skugga um að hjálparstarfið sé ekki
unnið fyrir gýg.
Alþjóðaár ferskvatnsins
Allsherjarþing Sameinuðu þjóð-
anna samþykkti í árslok 2000 að
næsta ár, árið 2003, skyldi verða Al-
þjóðaár ferskvatnsins. Um 1,1 millj-
arður manna hefur ekki aðgang að
hreinu drykkjarvatni, og 2,4 millj-
arðar manna hafa ekki aðgang að
hreinlætisaðstöðu. Í þúsaldarmark-
miðum Sameinuðu þjóðanna er fyr-
irheit um að helminga þennan vanda
fyrir árið 2015. Ekki er tóm til þess
að rekja það hér en þó er ekki ofsagt
að um er að ræða risaverkefni sem
er torsótt í framkvæmd af mörgum
ástæðum. Ferskvatn er takmörkuð
auðlind á jörðinni og aðgengi að því
er misskipt. Margir spá því að það
verði eftirsóttara en olía og um nýt-
ingu þess og skiptingu muni rísa
milliríkjadeilur.
Fáum ætti að standa það nær en
Íslendingum, sem seint munu „drep-
ast“ úr þorsta, að stuðla að friðvæn-
legri heimi og bættri lífsafkomu fjöl-
skyldna með framlagi til
vatnsöflunar í Afríku fyrir jólin.
Minnumst þess að aðventa jóla er að
þessu sinni einnig aðventa Alþjóða-
árs ferskvatnsins!
Afríku þyrstir
Eftir Einar Karl
Haraldsson
„Setjum
okkur í spor
hinna þyrstu
í Afríku á að-
ventunni!“
Höfundur er stjórnarformaður
Hjálparstarfs kirkjunnar.
Á NÝAFSTAÐINNI ráðstefnu
SÁÁ í tilefni 25 ára afmælis sam-
takanna fóru fram pallborðsum-
ræður um stefnumótun í áfengis-
og vímuefnamálum hér á landi.
Umræðan snerist um marga þætti
þar á meðal forvarnir, meðferðar-
úrræði, kostnað við meðferð og
hagnað af því að meðhöndla vímu-
efnaneytendur, lögleiðingu eða ekki
lögleiðingu ólöglegra vímuefna, út-
sölustaði á áfengi og aðgengi að
áfengi. Öllum bar saman um að af-
mælisbarnið hafi lyft Grettistaki í
íslensku þjóðfélagi með stofnun
samtakanna og að starfsemin sé
ekki síður mikilvæg nú 25 árum síð-
ar.
Á þessum tímamótum talaði Ólaf-
ur Ragnar Grímsson, forseti Ís-
lands, við setningu ráðstefnunnar
og Ingibjörg Sólrún Gísladóttir,
borgarstjóri, ávarpaði afmælisfund
samtakanna. Í máli þeirra, eins og
margra annarra sem tóku þátt í
pallborðsumræðunum, kom fram
mikilvægi þess að hlúa vel að börn-
um og ungmennum þessa lands til
þess að koma í veg fyrir að þau
hæfu neyslu vímugjafa og ánetjuð-
ust þeim.
Það er jákvætt að ráðamenn
beini umræðunni að þessum þætti
málsins. Velferð barna og ung-
menna er fyrst og fremst á ábyrgð
foreldra, en það eru fleiri mikilvæg-
ir aðilar og þættir sem koma að fé-
lagsmótun einstaklingsins, s.s. leik-
skólar, skólar, kirkja, fjölmiðlar,
fjárhagur, vinir, kunningjar, íþrótta
og tómstundafélög. Það ferli sem á
sér stað á milli einstaklings og fé-
lagsmótunaraðila mótar einstak-
linginn og hefur áhrif á hvers konar
ákvarðanir hann tekur, viðhorf,
hegðun og lífsstíl. Ég tel að ríki og
sveitarfélög eigi að einbeita sér að
því að gera fjölskyldum og öðrum
félagsmótunaraðilum kleift að sinna
þörfum barna og ungmenna. Það er
gert með því að forgangsraða þann-
ig að fjármagni sé veitt til þessara
aðila. Það er á ábyrgð stjórnvalda
að marka fjölskyldustefnu sem tek-
ur mið af tekjum og menntunar-
möguleikum, húsnæðismálum,
vinnutíma og möguleika til að sam-
ræma atvinnu og fjölskyldulíf.
Fjölskyldustefna stjórnvalda
þarf að vera skýr og taka mið af öll-
um ofantöldum þáttum ef börn
þessa lands eiga að búa við jafn-
vægi og jöfnuð. Jafnvægi og öryggi
er veigamikill þáttur í velferð
barna. Öll röskun og frávik í lífi
barns er alltaf viss áhættuþáttur.
Einnig hafa sálfræðilegar rann-
sóknir staðfest að börn sem ekki fá
tækifæri til að kynnast mörgum
þáttum í umhverfi sínu og öðlast
fjölbreytilega reynslu þroska hæg-
ar með sér getuna til að takast á við
umhverfið. Þátttaka í tómstundum
og íþróttum gegnir mikilvægu hlut-
verki í félagsþroska og félagslegum
tengslum barna. Skólinn eða skóla-
yfirvöld þurfa að bjóða upp á margs
konar afþreyingu eftir að skóladegi
lýkur án stóraukinna fjárútláta for-
eldranna, það kemur í veg fyrir
mismunun. Þannig að börn þeirra
sem minni tekjur hafa fái sömu
tækifæri til að þroskast og hin sem
eiga efnaðri foreldra. Það vill nefni-
lega þannig til að í þessu landi er
mikill munur á tekjum þeirra lægst
launuðu og þeirra hæst launuðu,
svo ég tali ekki um muninn á
tekjum heimila þar sem annars
vegar er ein fyrirvinna þ.e. einstætt
foreldri og hins vegar þar sem eru
tveir foreldrar með tekjur. Skólinn
verður einnig að vera í stakk búinn
til að takast á við vanda þeirra
barna sem einhverra hluta vegna
tekst ekki að ganga hinn gullna
meðalveg og þarf það ekki að fara
eftir fjárhag foreldranna.
Margt getur farið úrskeiðis í lífi
fólks óháð stétt og stöðu, t.d. fer
sjúkdómurinn alkóhólismi ekki í
slíkt manngreinarálit, sömuleiðis
margir aðrir sjúkdómar. Erfiðleik-
ar á heimilum hverjir sem þeir eru
koma niður á börnunum og kemur
það gjarnan fram í skólanum. Skól-
inn, heilbrigðis- og félagskerfið
verða að vera þess megnug að taka
á þeim vanda sem upp kemur
hverju sinni. Þrátt fyrir góðan að-
búnað og góð uppeldisskilyrði
barna og ungmenna getum við aldr-
ei komið í veg fyrir að einhver ung-
menni byrji að neyta vímugjafa og
að þau ánetist þeim. Það er í mörg
horn að líta ef við ætlum að halda
uppi velferðarþjóðfélagi sem stend-
ur undir nafni. Það verða alltaf ein-
hver vandamál að glíma við hversu
vel sem við leggjum okkur fram,
hvort sem það er í foreldra-
hlutverkinu eða með starfsemi
kerfanna okkar. Áfengis- og vímu-
efnavandi mun ekki hverfa og
stjónvöldum ber að standa vörð um
þau meðferðarúrræði sem hafa ver-
ið byggð af miklum ágætum. Einn-
ig er gífurlega mikilvægt að með-
ferðaraðilar, fjölskyldur, skólar,
barnavernd og félagsþjónustan
vinni saman og samræmi störf sín.
Sérstaklega að meðferð lokinni.
Eftirfylgnin er grundvöllur þess að
meðferð skili árangri, sér í lagi þeg-
ar um er að ræða ungt og ómótað
fólk.
Stefnumótun í áfengis-
og vímuefnamálum
Eftir Erlu Björgu
Sigurðardóttur
Höfundur er félagsráðgjafi og situr í
stjórn vinstri grænna í Reykjavík.
„Ríki og
sveitarfélög
eiga að ein-
beita sér að
því að gera
fjölskyldum og öðrum
félagsmótunaraðilum
kleift að sinna þörfum
barna og ungmenna.“
Á FUNDI borgarstjórnar Reykja-
víkur 21. nóvember sl. var einróma
samþykkt að vísa svohljóðandi tillögu
minni til meðhöndlunar við fjárhags-
áætlun borgarinnar:
„Borgarstjórn Reykjavíkur sam-
þykkir að fallið verði frá fyrirhuguð-
um niðurskurði á félagsstarfi aldr-
aðra. Borgarstjórn leggur jafnframt
áherslu á öflugan stuðning við fé-
lagsstarf aldraðra og öryrkja til að
koma í veg fyrir einangrun þessara
hópa.“
Með jákvæðri afgreiðslu tillögu
minnar hefur meirihluti R-listans í
borgarstjórn tekið fyrsta skrefið til
að hverfa frá fyrirætlunum um að
leggja niður skipulagt félagsstarf í 5
af 14 þjónustumiðstöðvum aldraðra í
borginni. Sem kunnugt er hafa þessi
niðurskurðaráform mælst afar illa
fyrir og verið gagnrýnd harkalega af
eldri borgurum. Það er því bæði
skynsamlegt og rökrétt hjá fulltrúum
R-listans að sjá að sér í þessu máli og
snúa frá villu síns vegar.
Þetta mál kom til umræðu í borg-
arráði 19. nóvember sl., þar sem bent
var á, að í drögum að starfs- og fjár-
hagsáætlun Félagsþjónustunnar fyr-
ir árið 2003 væri gert ráð fyrir nið-
urskurði á félagsstarfi aldraðra í
eftirtöldum þjónustumiðstöðvum:
Dalbraut18–20 og 21–27, Furugerði
1, Lönguhlíð 3 og Sléttuvegi 11.
Borgarráðsfulltrúar Sjálfstæðis-
flokksins mótmæltu þessum vinnu-
brögðum og sama gerði undirritaður,
borgarráðsfulltrúi F-listans, með
svohljóðandi bókun:
„Niðurskurður á félagsstarfi aldr-
aðra er í beinni andstöðu við stefnu-
skrá F-listans, sem vill auka stuðning
við félagsstarf aldraðra og öryrkja.
Ég mótmæli því þessum niður-
skurði.“
Í frétt af þessu máli í miðopnu
Morgunblaðsins 21. nóvember sl.
undir fyrirsögninni „R-listi að vega
að félagsstarfi aldraðra“ er greint frá
því í undirfyrirsögn, að „sjálfstæðis-
menn gagnrýna að félagsstarf sé lagt
niður á 5 stöðum“. Síðan fylgir ítar-
legt viðtal við Björn Bjarnason, odd-
vita borgarstjórnarflokks Sjálfstæð-
isflokksins, og Björk Vilhelmsdóttur,
borgarfulltrúa R-listans og formann
félagsmálaráðs. Hvorki er rætt við
undirritaðan, borgarráðsfulltrúa F-
listans, né Margréti Sverrisdóttur,
fulltrúa F-listans í félagsmálaráði.
Hins vegar er rætt við einn þingmann
Sjálfstæðisflokksins, sem á enga
beina aðkomu að þessu máli í áður-
nefndri frétt Morgunblaðsins. Verð-
ur að telja það nokkuð sérkennileg
vinnubrögð og getur varla skýrst af
öðru en því, að þingmaðurinn, Katrín
Fjeldsted, stendur þegar þetta er
skrifað í harðri baráttu vegna próf-
kjörs Sjálfstæðisflokksins í Reykja-
vík.
Framboð Frjálslyndra og óháðra
fyrir borgarstjórnarkosningarnar í
vor lagði mikla áherslu á velferðar-
mál og ekki síst málefni aldraðra og
öryrkja, eins og kemur fram á heima-
síðu framboðsins, xf.is. Framboðið
hlaut umtalsverðan stuðning úr röð-
um aldraðra og öryrkja og vill standa
undir því trausti, m.a. með tillögu-
flutningi og málafylgju í borgarstjórn
Reykjavíkur og þeim nefndum sem
framboðið fær áheyrnarfulltrúa í. En
það gagnar lítið ef fjölmiðlar mis-
muna borgarstjórnarflokkunum
þremur með þeim hætti, að F-listinn
kemst sjaldan að í umræðunni.
Það er lýðræðisleg skylda fjölmiðla
að greina frá tillöguflutningi og mála-
tilbúningi allra borgarstjórnarflokk-
anna þriggja, en ekki einungis
„stóru“ framboðanna tveggja. Þeirr-
ar tilhneigingar gætir þó mjög hjá
flestum ef ekki öllum fjölmiðlum.
Skylt er að geta þess að Morgunblað-
ið, einn allra fjölmiðla, sagði frá bók-
un F-listans í borgarráði 19. nóvem-
ber sl., þar sem niðurskurði á
félagsþjónustu aldraðra var mót-
mælt.
Sem starfandi heimilislæknir í
Reykjavík sl. 16 ár og kjörinn fulltrúi
í borgarstjórn Reykjavíkur sl. 12 ár
þekki ég vel aðstæður fólksins í borg-
inni, ekki síst aldraðra og öryrkja.
Seta mín í stjórn Heilsugæslunnar í
Reykjavík, í svæðisráði Reykjavíkur
um málefni fatlaðra og í félagsmála-
ráði Reykjavíkur á liðnu kjörtímabili
hefur aukið skilning minn á því, að
það þarf að bæta aðstæður margra úr
þessum hópi. Síst af öllu má einangra
aldraða og öryrkja, heldur ber að
virkja þá til aukinnar þátttöku í þjóð-
lífinu. Fráhvarf frá þeirri stefnu leið-
ir til lakara heilsufars þessa fólks og
felur fráleitt í sér nokkurn sparnað.
F-listinn vill
efla félagsstarf
aldraðra
Eftir Ólaf F.
Magnússon.
„Niðurskurð-
ur á fé-
lagsstarfi
aldraðra er í
beinni and-
stöðu við stefnuskrá F-
listans.“
Höfundur er læknir og
borgarfulltrúi.