Morgunblaðið - 28.11.2002, Side 45
UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 28. NÓVEMBER 2002 45
Klapparstíg 27, sími 552 2522
Jólatilboð
á völdum kerrum og vögnum
Dæmi:
Brio Nova
Fullt verð kr. 42.900
Nú kr.32.900
Lyfju Smáralind
fimmtudag, 28. nóvember, kl.14–18
Lyfju Smáratorgi
föstudag, 29. nóvember, kl. 14–18
Lyfju Laugavegi
laugardag, 30. nóvember, kl.14–18
Húðvörurnar frá Bláa lóninu henta sérlega vel
fyrir íslenskar aðstæður. Nýja andlitslínan
laðar fram náttúrulega mýkt húðarinnar og
ver hana fyrir kulda. Glæsilegar gjafa-
pakkningar Bláa lónsins, í öllum stærðum og
gerðum, fást í verslunum Lyfju.
Kynningar verða í:
Hlýlegar gjafir
BARNALÆKNAÞJÓNUSTAN
hóf starfsemi í Domus Medica í októ-
ber 1995. Tilgangurinn var að bjóða
foreldrum að leita með veik börn til
barnalæknis utan venjulegs dag-
vinnutíma. Þessi þjónusta hefur
mælst mjög vel fyrir og aðsókn auk-
ist ár frá ári. Foreldrar hringja og fá
tíma þannig að bið á biðstofu er
sjaldnast nema nokkrar mínútur.
Einn eða tveir barnalæknar eru á
vakt á hverjum degi en ef mikið er að
gera eru fleiri kallaðir til. Opið er
alla daga ársins. Það hefur frá byrj-
un verið stefna Barnalæknaþjónust-
unnar að skoða veik börn eins fljótt
og hægt er og alltaf samdægurs ef
foreldrar álíta það nauðsynlegt.
Reynslan sýnir að foreldrar telja það
mikilvægt að geta leitað beint til
barnalæknis með veik börn. Á það
sérstaklega við þegar um yngstu
börnin er að ræða. Meira en helm-
ingur þeirra barna sem skoðuð eru á
Barnalæknaþjónustunni er yngri en
tveggja ára.
Um síðustu áramót var gerður
samningur við Tryggingastofnun
ríkisins (TR) um þessa þjónustu. Þar
var samið um ákveðinn einingafjölda
sem svarar til u.þ.b. 11.000 koma ár-
ið 2002. Engar afsláttarreglur eru í
þessum samningi, ólíkt samningi
Læknafélags Reykjavíkur og TR um
sérfræðilæknishjálp, og falla því
greiðslur TR til Barnalæknaþjónust-
unnar alveg niður þegar þessum
kvóta er náð. Óvenjumikil veikindi
fyrstu mánuði ársins 2002 leiddu til
þess að leitað var mun meira til
Barnalæknaþjónustunnar með veik
börn en árin á undan. Ýmsar aðrar
orsakir, ekki síst erfiðleikar í heilsu-
gæslunni og löng bið eftir viðtali hjá
heimilislækni, hafa eflaust einnig átt
verulegan þátt í auknum komufjölda.
Því var snemma árs ljóst að umsam-
inn einingafjöldi myndi hvergi nærri
duga. TR og heilbrigðisráðuneyti
var gerð grein fyrir stöðunni í apríl
og var þá farið fram á fjölgun eininga
til að hægt væri að veita fulla þjón-
ustu út árið. Þessi málaleitan hefur
engar undirtektir hlotið þrátt fyrir
ítrekanir. Þar sem nú hefur verið
unnið fyrir þær einingar sem samið
var um fyrir árið 2002 verður ekki
um frekari greiðslur frá TR að ræða
vegna starfsemi Barnalæknaþjón-
ustunnar það sem eftir er ársins. Þá
upphæð sem á vantar frá TR til að
mæta þörfinni fyrir þessa þjónustu
út árið er ekki hægt að meta ná-
kvæmlega en yrði samkvæmt
reynslu fyrri ára á bilinu 4 til 6 millj-
ónir króna. Hér er auðvitað um tals-
verða fjármuni að ræða en getur
tæplega talist óhófleg upphæð ef all-
ir þættir málsins eru skoðaðir.
Samninganefnd heilbrigðis- og
tryggingamálaráðuneytis hefur ný-
lega áréttað að Barnalæknaþjónust-
an skuli starfa áfram samkvæmt
gildandi samningi. Nefndin hefur og
bent á að takmarka hefði átt aðsókn-
ina fyrri part ársins til að umsamdar
einingar dygðu út árið. Læknar
Barnalæknaþjónustunnar geta með
engu móti fallist á þau rök. Ekki
verður séð að frekar eigi að vísa fólki
frá fyrri part ársins en nú í árslok.
Foreldrar eiga rétt á að leita með
börn til læknis ef þeir telja það nauð-
synlegt. Við teljum það rétt foreldra
að geta ákveðið hvert þeir leita með
börn sín, samanber ákvæði í nýsam-
þykktri heilbrigðisáætlun.
Starfsemi Barnalæknaþjónust-
unnar í Domus Medica verður haldið
áfram þrátt fyrir þá stöðu sem nú er
uppi og lýst er að ofan. Sem fyrr
verður reynt eins og framast er unnt
að sinna samdægurs öllum sem telja
sig þurfa að leita til okkar með veik
börn.
Barnalæknaþjónustan
í Domus Medica
Eftir Ólaf Gísla
Jónsson
„Við teljum
það rétt for-
eldra að
geta ákveð-
ið hvert þeir
leita með börn sín, sam-
anber ákvæði í nýsam-
þykktri heilbrigðisáætl-
un.“
Höfundur er barnalæknir og
formaður stjórnar
Barnalæknaþjónustunnar.
SKILGREINING á gæðum í heil-
brigðisþjónustu varðar þrjá megin-
þætti. Gæði fyrir viðskiptavininn
(sjúkling, notanda) sem varðar þjón-
ustu sem hann telur sig þurfa, gæði
fagfólksins, faglega og tæknilega, til
að þjóna sjúklingnum og að lokum
gæði þjónustunnar út frá hag-
kvæmni og framleiðni með tilliti til
nýtingar fjármuna innan þess
ramma sem settur er. Spyrja má
hvort íslenska heilbrigðisþjónustan
standist gæðamat út frá þessari þrí-
þættu skilgreiningu.
Á Suðurnesjum virka ekki grund-
vallaratriðin í heilsugæslunni. Á
borgarafundi í Keflavík 18. nóvem-
ber sl. var skorað á deiluaðila að setj-
ast að samningaborðinu um málefni
heilsugæslunnar. Þó er ljóst að
vandinn er dýpri en svo að sú lausn
sem e.t.v. finnst verði annað en
bráðalausn. Það þarf að stokka upp
kerfið. Af máli heilsugæslulæknanna
á fundinum mátti ráða að vandi
frumheilsugæslunnar fer vaxandi,
einkum faglega og vegna skorts á
nýliðun. Það er m.a. ástæðan fyrir
þeirri upplausn og óánægju sem leitt
hefur til uppsagna lækna á suðvest-
urhorni landsins. Fólk er farið að
fara framhjá tryggingakerfinu og
greiða sjálft fyrir læknisþjónustu,
þeir sem efni hafa á því. Ófremdar-
ástandið í málefnum heilsugæslunn-
ar á Suðurnesjum virðist vera afleið-
ing stefnuleysis í heilbrigðismálum.
Framkvæmdastjóri Læknafélags Ís-
lands, Gunnar Ármannsson, segir í
Morgunblaðinu 19. nóvember að
stjórnvöld séu ráðþrota í heilbrigð-
ismálum. Það þurfi nýjan stjórnun-
arstíl og heilbrigðisstéttirnar með í
ráðum ef takast eigi að snúa af þeirri
óheillabraut sem heilbrigðismál eru
komin á.
Frumheilsugæslan verður að vera
virk. Sjúklingar verða að hafa að-
gang að lækni, heilsugæslulækni,
sem þeir þekkja og geta treyst.
Vinnulag heilsugæslulækna er sam-
félagslega ódýr kostur. Frumheilsu-
gæsla er anddyri að skilvirku heil-
brigðiskerfi ef marka má WHO,
Alþjóðaheilbrigðisstofnunina. Öflug
frumheilsugæsla er skynsamleg,
hana þarf að efla. Það er óviðunandi
að láta mál þróast eins og á Suður-
nesjum. Það tekur mörg ár að
byggja upp nýtt traust milli nýrra
lækna og íbúanna.
Í Evrópu glíma menn við svipaðan
vanda. Ný kostnaðarsöm meðferðar-
tækni, auknar kröfur almennings og
væntingar fólks eru til þess fallnar
að auka á þrýsting um meiri þjón-
ustu samtímis því sem opinber út-
gjöld eru undir aðhaldi. Þetta er
spurning um forgangsröðun. Í Hol-
landi komust menn að þeirri niður-
stöðu að rétt væri að efla frumheilsu-
gæsluna. Þar var ekki talin þörf fyrir
fleiri en einn húðsjúkdómalækni á
hverja hundrað þúsund íbúa, svo
dæmi sé tekið. Í Reykjavík eru þeir
a.m.k. tíu með sjálftökurétt í trygg-
ingakerfið, sogrör í ríkiskassann, ef
svo má segja. Er nema von að heil-
brigðisráðherra fái á baukinn frá
Ríkisendurskoðun.
Heilbrigðismál eru hluti af vel-
ferðarkerfinu. Það þarf að ræða og
ígrunda þörfina á að endurskipu-
leggja þetta kerfi í heildarsamhengi
þess raunveruleika sem við lifum í en
ekki sem þröngt afmarkað sérsvið
öðru óviðkomandi. Margir sem leita
til sérfræðilækna í dag, kannski þrír
af hverjum fjórum, þjást ekki af lík-
amlegum kvillum fyrst og fremst.
Faraldsfræðikannanir benda á sam-
hengi milli heilsufars og efnahags.
Fyrir marga er oft of erfitt að vera til
og vanheilsan stafar af geðrænum,
tilfinningalegum eða félagslegum
ástæðum. Sumir kalla þetta streitu-
sjúkdóma sem gegnsýra þjóðfélagið.
Hugtök eins og sjúkdómsvæðing
ryðja sér til rúms eða „læknisfræði-
leg súrsun“ þar sem fólk er vanið
undir heilbrigðiskerfið og gert að
leiksoppum gróðaafla og lyfjaiðnað-
arins sem er að kollkeyra kerfið.
Það þarf að sigrast á þessum við-
fangsefnum og tryggja raunverulega
ávinninga heilbrigðis og lífsgæða.
Heilsuefling í víðasta skilningi þess
orðs er lykilatriði. Íslenska heilsu-
gæslukerfið getur hentað vel til að
leiða það starf. Heilsueflingin krefst
þverfaglegra aðgerða og samhæfðra
lausna, þar sem áhugasamtök og að-
ilar vinnumarkaðarins koma einnig
að málinu. Það verkefni er bæði póli-
tískt og þverþjóðfélagslegt og verð-
ur ekki unnið nema í samráði við
heilbrigðisstéttirnar. Það þarf að
efla heilsugæsluna með pólitískri
ákvörðun um samvinnu ríkis og
sveitarfélaga þar sem sveitarfélög
yfirtaka rekstur heilsugæslustöðv-
anna í tengslum við aðra þætti, svo
sem málefni aldraðra og fjölskyldu-
pólitík, sem eru samtengdir þættir
heilsueflingar og lífsgæða.
Heilsugæslan á Suðurnesjum
– ráðvillt stjórnvöld?
Eftir Skúla
Thoroddsen
Höfundur er lögfræðingur og
forstöðumaður Miðstöðvar
símenntunar á Suðurnesjum.
„Frum-
heilsugæsl-
an verður að
vera virk.“