Morgunblaðið - 28.11.2002, Blaðsíða 56
MINNINGAR
56 FIMMTUDAGUR 28. NÓVEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
„Allra daga kemur
kvöld um síðir,“ segir
í gömlu ljóði og á þá
staðreynd er maður
margsinnis minntur. Með Bólu-
Hjálmari get ég sagt: „Mínir vinir
fara fjöld / feigðin þessa heimtar
köld.“ Byggðasafnið í Skógum hef-
ur átt marga góða hauka í horni í
hálfrar aldar sögu, menn sem stutt
hafa mig og safnið með ráðum og
dáð í ljúfu starfi. Einn sá atkvæða-
mesti, Skagfirðingurinn Andrés H.
Valberg, er nú fallinn í valinn.
Hann hefur víða komið við, skráð
nafn sitt í marga sögu svo að mun-
að verður. Skógasafn mun geyma
minningu hans og halda í heiðri
langt inn til komandi daga. Velvild
hans í garð safnsins ber annars-
vegar að þeim brunni að hér í sveit
býr dóttir hans, öndvegiskonan
Guðný A. Valberg á Þorvaldseyri,
hins vegar einstakur safnlegur
áhugi sem átti sér engin þröng
takmörk miðuð við héraðaskipun
landsins.
Andrés kom víða við í lífinu, at-
hafnasamur og hugkvæmur og af
honum hefði mátt gera marga
menn miðað við fjölþætta hæfi-
leika og brennandi áhugamál.
Ljóðagerð lá honum svo létt á
tungu að kalla mátti hann talandi
skáld. Við hann átti það sem aust-
firski snillingurinn Páll Ólafsson
orti: „Óðara en ég andann dreg /
oft er vísan búin.“ Náttúra Íslands
og söfnun náttúruminja af öllu tagi
var yndi Andrésar og þar varð eft-
irtekjan mikil. Íslenskir þjóðhættir
voru honum mjög hugstæðir og
fyrir háttum Skagfirðinga í fyrri
tíð gerði hann glögga grein í miklu
handriti sem eftir hann liggur nú
óprentað. Vonandi fæst góður út-
gefandi til þess að gefa þjóðinni
hlutdeild í þeirri fróðleiksnámu.
Æviminningar Andrésar, Skag-
firðingur skír og hreinn, birtust í
stórri bók árið 2000, mikið og
markvert framlag til sögu mann-
lífs og þjóðhátta. Reynsluheimi
barns er þar lýst undravel. Öll
bókin er vitni um næma athygli og
traust minni þar sem orð og atvik
genginnar ævi voru líkt og fast-
mótuð í hugann. Hún er stórvirki í
ævisagnaritun.
Minjasöfnun Andrésar var fjöl-
þætt. Valbergssafn hans með bús-
hlutum og listgripum liðins tíma er
nú öllum opið til skoðunar í heima-
héraði hans á Sauðárkróki og þó
engan veginn með öllu bundið við
Skagafjörð. Ýtarleg skrá Andrésar
um það er verðmætur þjóðhátta-
brunnur. Safn hans í Skógum er
tvíþætt, annarsvegar náttúru-
gripasafn, hinsvegar safn gamalla
bóka. Náttúrugripasafnið er furðu
fjölbreytt og vitnar um mjög safn-
legan skilning á öllu sem varðar
það sem land okkar lætur í té í lif-
andi og dauðri náttúru. Margt á
þar og raunar uppruna langt utan
landsteina. Líklega vekja mesta
athygli fjölmargar beinagrindur
dýra og fugla sem Andrés setti
saman af ótrúlegum næmleik og
fingrafimi á efstu árum ævinnar.
Furðu stórt er safn fiðrilda og
skordýra innlendra og útlendra.
Vakinn og sofinn var Andrés í
þessu verkefni rétt til efstu stund-
ar og til að setja upp þessa safn-
deild fékk hann í lið með sér snill-
inginn þjóðkunna, Hálfdán
Björnsson á Kvískerjum sumarið
2001. Hér er mikið óunnið starf
framundan en grundvöllurinn er
lagður svo að ekki verður aftur
snúið heldur við aukið. Geta ber
ANDRÉS H.
VALBERG
✝ Andrés H. Val-berg fæddist á
Syðri-Mælifellsá í
Skagafirði 15. októ-
ber 1919. Hann lést á
öldrunardeild Land-
spítalans í Fossvogi
1. nóvember síðast-
liðinn og var útför
hans gerð frá Bú-
staðakirkju 12. nóv-
ember.
þess að í Varmahlíð í
Skagafirði er annað
náttúrugripasafn
Andrésar.
Ógleymanlegur
hamingjudagur er
mér það er Andrés
kom færandi hendi að
Skógum með höfuð-
dýrgripi sína í bókum,
Guðbrandsbiblíu, Þor-
láksbiblíu, Steinsbibl-
íu og uppnefninginn
Grútarbiblíu, að
ógleymdum Reykja-
víkurbiblíu og svo
Viðeyjarbiblíu 1841
sem hann gaf Nikulásarkirkju í
Skógum. Það lá við að mér stigi til
höfuðs virðingin í skrautletraðri
áletrun bókarinnar þar sem hún er
„gefin kirkju Þórðar í Skógum“.
Ekki eru allar biblíurnar stafheilar
en eru engu að síður sú eign sem
jafnan verður í höfuðmetum í
Skógum. Með miklu stolti sýni ég
útlendum gestum þennan glæsi-
lega vott um menningu þjóðar „við
hin ystu höf“, þjóðar sem efnalega
bjó löngum við skarðan hlut og
kröpp kjör.
Í öðrum bókakosti Andrésar-
safns í Skógum kennir margra
grasa og fornlegir bókakilir í safn-
skáp vekja í senn virðingu og for-
vitni. Safninu fylgir góð uppruna-
skrá bóka.
Andrés H. Valberg er einn
þeirra samferðamanna minna sem
bera upp yfir fjöldann, stórbrot-
inn, skapríkur en einnig viðkvæm-
ur og hlýr, heill og sannur í vin-
áttu, unni öllu sem vel var gert. Í
mörgu mun hann hafa líkst fjöl-
hæfum afa sínum, Sveini Gunn-
arssyni, en minningar hans, Ver-
aldarsaga Sveins frá Mælifellsá,
var ein af kjörbókum mínum á
æskualdri og enn reynist mér gott
að grípa í hana.
Andrés fór ekki á mis við marg-
háttaða hamingju á langri ævi þótt
oft væri þar einnig á brattann að
sækja. Hæst bar á hamingjubraut
eiginkonuna ágætu, Þuríði Jóns-
dóttur frá Fagurhólsmýri, börnin
og næstu niðja. Þuríður ber með
sér alla bestu kosti góðrar ættar
úr Öræfum. Hin helgu vé heimilis
og fjölskyldu rækti Andrés með
ágætum og hann bar hag fjöl-
skyldu og barna alla tíð mjög fyrir
brjósti. Lengi vann hann strangan
vinnudag á verkstæði sínu í
Reykjavík þar sem hagleiksmunir
urðu til og í tómstundum frá þeirri
iðju var ekki hugsað „í árum en
öldum, að alheimta ei daglaun að
kvöldum“. Þá var unnið hörðum
höndum að því að koma sýning-
argripum safnarans í gott sýning-
arhorf.
Síðast hitti ég Andrés í veglegu
og fjölmennu afmælishófi tengda-
sonar hans, Ólafs Eggertssonar á
Þorvaldseyri, hinn 19. júlí nú í
sumar. Enn vakir í huga mínum
hýrusvipurinn sem mætti mér við
handaband okkar. Í honum sá ég
speglast vináttuna og skilninginn í
garð minn og þó allra best sam-
kenndina þá að báðir höfðum við
verið að bjástra við að hlúa að og
bjarga þeim menningararfi heima-
haga sem átt hafði mjög í vök að
verjast. Að leiðarlokum má þjóð
mín minnast Andrésar og gifturíks
áhugastarfs hans með þökk.
Ég skynjaði við þennan samfund
að Andrés átti skammt ófarið í síð-
asta áfangann og að brátt ætti ég
aðeins minninguna um óvenjuleg-
an og einkar minnisstæðan vin á
ævigöngu. Hlýja hans duldist mér
aldrei bak við snerpu og kröfu-
hörku þess lífs sem við lifum frá
degi til dags. Góð starfshvöt fólst
jafnan í skýrum og meitluðum vel-
vilja hans. Honum eru nú fluttar
innilegar þakkarkveðjur frá safn-
inu í Skógum. Þar mun minning
hans varðveitt engu síður en á
heimaslóðum norður í Skagafirði.
Konu hans, börnum og ástvinum
öllum sendum við Skógverjar sam-
úðarkveðjur og við biðjum þeim
heilla á óförnum ævivegi.
Þórður Tómasson.
✝ Kristjana Bene-diktsdóttir Moon-
ey, kennari, fæddist í
Vöglum í Vatnsdal í
Austur-Húnavatns-
sýslu 2. janúar 1917.
Hún lést 28. septem-
ber síðastliðinn. For-
eldrar hennar voru
Benedikt Ingvar Jón-
asson, bóndi í Vögl-
um, f. 28. júlí 1890, d.
28. október 1932, og
kona hans Jósefína
Leifsdóttir Hansen, f.
5. mars 1884, d. 21.
júlí 1966. Systkini
Kristjönu voru Jóhanna, f. 25. júlí
1913, Guðríður, f. 24. júní 1915, og
Arnkell, f. 9. október 1922. Þau
eru öll látin.
Kristjana giftist 6. október 1944
Frank Carl Mooney, flugvéla-
virkja frá Paulsboro í Bandaríkj-
unum, f. 27. júní 1920, d. í febrúar
2001. Foreldrar hans voru: Frank
Carll Mooney, skipasmíðameistari
í Paulsboro og k.h.
Serena Mooney.
Börn Kristjönu og
Franks eru: 1) Karl
Ingvar, verkfræð-
ingur, f. 7. nóvember
1945, kvæntur
Margaret Jeannie
Strang, kennara í
Skotlandi, f. 11. apríl
1948. Börn þeirra:
Ragnar Angus og
Baldur Scott. Áður
átti Karl soninn
Ingvar Örn. 2)
Norma Serena,
bókasafnsfræðingur
og sálfræðingur, f. 6. maí 1949, d.
2002. Maður hennar var Gunnar
Berg, menningarstjóri í Rakke-
stad í Noregi, f. 17. nóvember
1948. 3) Ellen, læknir, f. 18. sept-
ember 1953, gift Michael Kissane,
blaðamanni, f. 22. júní 1952 í St.
Louis í Bandaríkjunum.
Útför Kristjönu var gerð frá
Digraneskirkju 25. október.
Mig langar að minnast Sjönu
frænku minnar með nokkrum orð-
um. Við vorum bræðradætur og
hún kom stundum í heimsókn til
foreldra minna þegar ég var barn
og unglingur. Ég man hvað mér
fannst mikið til þessarar frænku
minnar koma. Hún var bæði vel
greind og glæsileg ung stúlka.
Sjana fór í Héraðsskólann í Reyk-
holti og kannski hefur það ráðið
einhverju um að ég fór þangað
líka. Á þeim árum skrifuðumst við
á, en þá var hún gift frú úti í
Bandaríkjunum.
Eftir veru sína í Reykholti fór
Sjana í Kennaraskólann og út-
skrifaðist þaðan 1937. Næstu árin
vann hún við kennslu og skrif-
stofustörf bæði í Reykjavík og í
Bandaríkjunum. En árið 1947
flutti hún og fjölskylda hennar
heim til Íslands. Á skólaárum mín-
um í Reykjavík heimsótti ég hana
en þá bjó hún í Ytri-Njarðvík.
Kristjana kenndi við Njarðvíkur-
skóla þar til að hún lét af störfum
og þau fluttu í Kópavog. Á seinni
árum hef ég sótt til hennar fróð-
leik um ættir okkar. Hún var alla
tíð mikil dugnaðarkona og bjó
áfram ein í sinni íbúð eftir lát
manns hennar.
Eftir lifir minningin um glæsi-
lega og dugmikla konu. Ég votta
ástvinum hennar samúð mína.
Blessuð sé minning Sjönu frænku.
Guðrún Hafsteinsdóttir.
KRISTJANA
MOONEY
Elskuleg móðir mín, amma, langamma og
systir,
JÓNÍNA ÞORGRÍMSDÓTTIR
frá Raufarfelli,
sem lést á Hrafnistu, Hafnarfirði, sunnudaginn
24. nóvember, verður jarðsungin frá Eyvindar-
hólakirkju laugardaginn 30. nóvember kl. 14.00.
Lilja Tómasdóttir,
fjölskylda og systkini hinnar látnu.
Elskuleg eiginkona mín, móðir okkar, dóttir og
systir,
ADDA TRYGGVADÓTTIR
hjúkrunarfræðingur,
Lónabraut 41,
Vopnafirði,
verður jarðsungin frá Vopnafjarðarkirkju föstu-
daginn 29. nóvember og hefst athöfnin
kl. 14.00.
Aðalbjörn Björnsson,
Tryggvi, Bjartur og Heiðar Aðalbjörnssynir,
Heiðbjört Björnsdóttir, Tryggvi Gunnarsson,
Þorgerður Tryggvadóttir, Hulda Tryggvadóttir,
Gunnar Björn Tryggvason, Emma Tryggvadóttir.
Ástkær móðir, tengdamóðir og amma,
SIGURRÓS MAGNÚSDÓTTIR,
frá Orustustöðum,
Gullsmára 7,
Kópavogi,
andaðist á Landspítala háskólasjúkrahúsi,
Fossvogi, mánudaginn 25. nóvember.
Útförin verður gerð frá Kópavogskirkju miðviku-
daginn 4. desember kl. 13.30.
Páll Jóhann Kristinsson,
Sólveig Heiðrún Stefánsdóttir,
Stefanía Ósk Ómarsdóttir,
Jökull Logi Pálsson,
Katrín Rós Pálsdóttir.
Elskuleg systir okkar og frænka,
JÓHANNA ERASMUSDÓTTIR,
frá Háu-Kotey í Meðallandi,
til heimilis í Asparfelli 12,
Reykjavík,
lést á hjúkrunarheimilinu Skógarbæ þriðju-
daginn 26. nóvember.
Útförin auglýst síðar.
Sveinbjörg Erasmusdóttir,
Guðríður Erasmusdóttir,
Helga Erasmusdóttir,
Lilja Benediktsdóttir,
Páll Jóhannesson.
Fyrir mína hönd og annarra aðstandenda vil ég þakka öllum þeim sem
sýndu okkur samúð og hlýhug vegna fráfalls og jarðarfarar bróður míns,
JÓNASAR HALLGRÍMSSONAR,
frá Bjarnarstöðum.
Guðrún Hallgrímsdóttir.
Elskuleg móðir mín, tengdamóðir, amma,
langamma og systir okkar,
GUÐRÚN GISSURARDÓTTIR
frá Drangshlíð,
Kópavogsbraut 1B,
sem andaðist á hjúkrunarheimilinu Sunnuhlíð
mánudaginn 18. nóvember, hefur verið jarð-
sungin í kyrrþey að ósk hinnar látnu.
Sérstakar þakkir til starfsfólks Sunnuhlíðar fyrir hlýhug og góða umönnun.
Fyrir hönd aðstandenda,
Sigrún Sigfúsdóttir.