Morgunblaðið - 30.11.2002, Blaðsíða 43

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 30. NÓVEMBER 2002 43
Á
N efa hefðu margir
rekið upp stór
augu, hlegið eða
hrist hausinn ef
stjórnmálaskýr-
endur hefðu staðhæft að loknu
prófkjöri Samfylkingarinnar í
Reykjavík að niðurstaða þess
færði kjósendum heim sanninn
um að Samfylkingin hafni körl-
um. Konur raða sér þar í öll
efstu sætin og karlar í öll neðstu,
fyrir utan formanninn sem fær
afar slaka kosningu í fyrsta sæt-
ið. Þetta væri, ef marka má mál-
flutning vinstri manna þessa
dagana, sönnun þess að Sam-
fylkingin hafni körlum og hindri
þannig sanngjarna þátttöku um
helmings landsmanna í stjórn-
málastarfi sínu.
Þessi staðhæfing er jafnfráleit
og sú að nýafstaðið prófkjör
sjálfstæðismanna í Reykjavík
bendi til þess að Sjálfstæð-
isflokkurinn hafni konum. Fátt
er fjær sanni, enda staðreyndin
sú að í hvorugu tilvikinu hafði
niðurstaðan nokkuð með kyn-
ferði frambjóðenda að gera. Þeir
karlar og þær konur sem kusu í
þeim voru ekki að kjósa á milli
karla og kvenna. Þau voru ein-
faldlega að kjósa um ein-
staklinga. Að gefa sér að þeim
hafi gengið eitthvað annað til,
t.d. það að hampa ungum körl-
um á kostnað kvenna eða kjósa
einungis konur á kostnað karla,
er vantraust á kjósendum og
sýnir því miður að enn eimir eft-
ir af löngu úreltri hug-
myndafræði vinstri manna um
jafnrétti kvenna og karla.
Þessi hugmyndafræði er jafn-
úrelt í dag og hún var fyrir tæp-
um áratug þegar ég gekk til liðs
við hóp ungra kvenna í Sjálf-
stæðisflokknum sem kallaði sig
Sjálfstæðar konur. Ég hafði, líkt
og aðrar ungar konur á þeim
tíma, alist upp við fremur nei-
kvæða og einhliða umræðu um
jafnréttismál. Hún hafði um
langan tíma verið einokuð af
konum á vinstri væng stjórnmál-
anna, sem sífellt sögðu okkur
hinum að konur þyrftu sérstaka
aðstoð til að ná sama árangri og
karlar. Þær töldu að karlar væru
andstæðingar okkar, hefðu eng-
an áhuga á því að vinna að fram-
gangi jafnréttis og myndu, ef við
værum ekki í stöðugri baráttu
við þá, gera flest til að tryggja að
okkar staður yrði ,,á bak við
eldavélina“, svo fært sé örlítið í
stílinn og vitnað í þekkt orð.
Sem betur fer búa konur og
karlar nú við fullt lagalegt jafn-
rétti, auk þess sem tekist hefur
að minnka verulega það ójafn-
rétti að meta og dæma ein-
staklinga á grundvelli gamalla
hugmynda um hlutverk
kynjanna. Þessi árangur náðist
með samstilltu átaki, þar sem
markmiðið var að breyta
ríkjandi viðhorfum. Þó enn sé
nokkuð í land þá þykir ekki að-
eins sjálfsagt heldur nauðsyn-
legt að konur og karlar njóti
sömu tækifæra. Að auki eru
jafnréttismál ekki lengur einka-
mál örfárra kvenna. Öðru nær,
þau eru málefni allra, jafnt
kvenna sem karla og hvar sem
þær eða þeir standa í flokki.
Umræðan um jöfn tækifæri
kynjanna hefur lengi verið mjög
áberandi og kröftug innan Sjálf-
stæðisflokksins. Hún teygir
anga sína inn í allar stofnanir
hans og hefur verið drifin áfram
af kvennahreyfingu og ungliða-
hreyfingu hans, málefnanefnd-
um, flokksfélögum og kjörnum
fulltrúum um allt land. Ég ætla
ekki að halda því fram að þar sé
fullur sigur unninn frekar en
annars staðar. Við getum, ætlum
og viljum gera enn betur. Á vett-
vangi Sjálfstæðisflokksins verð-
ur þannig áfram leitað leiða til
að tryggja að konur geti til jafns
við karla nýtt þar krafta sína og
hæfileika. Fjölgun kvenna í öllu
grasrótarstarfi flokksins hefur
verið mjög sýnileg á und-
anförnum árum og þann þátt
verðum við áfram að efla, því ef
skoðaður er góður árangur
ungra karla umfram konur í ný-
afstöðnu prófkjöri í Reykjavík
þá skýrist hann aðallega af
sterkum rótum þeirra og bak-
landi í flokksstarfinu. Mikil
áhersla Sjálfstæðisflokksins á
jafnréttismál á undanförnum ár-
um hefur skilað sér í auknum
hlut kvenna í stjórnum og ráðum
á vettvangi flokksins, auk þess
sem konum í sveitarstjórnum og
á Alþingi hefur fjölgað til muna.
Áhrif þessa hafa einnig orðið
þau að í yngsta aldurshópnum
eru nú fleiri konur skráðar fé-
lagar en karlar, öfugt við elsta
aldurshópinn. Með þetta vega-
nesti höldum við áfram að
byggja upp öflugan hóp kvenna
sem sækir fram og lætur að sér
kveða í stjórnmálum til jafns við
karla.
En árangurs undanfarinna
ára verður ekki aðeins vart í
auknum hlut kvenna á öllum
sviðum í starfi Sjálfstæðisflokks-
ins, heldur einnig í mál-
efnaáherslum hans.
Þetta sést á stefnu Sjálf-
stæðisflokksins og þeim
verkum sem hann hefur
haft forystu um í sveit-
arstjórnum og á Alþingi.
Í jafnréttismálum höfum við lyft
grettistaki á undanförnum ár-
um. Þar ríkir víðtæk pólitísk
sátt, enda hafa allir flokkar stutt
þau mörgu góðu verk sem unnin
hafa verið af núverandi rík-
isstjórn til að auka jafnrétti
kynjanna. Í því sambandi skiptir
mestu að nú hafa karlar sama
rétt og konur til töku fæðing-
arorlofs. Þetta hefur gjörbreytt
þeim veruleika sem foreldrar
standa frammi fyrir þegar sam-
þætta þarf störf á vinnumarkaði,
fjölskyldulíf og barneignir.
Við viljum öll að tækifæri
karla og kvenna til þátttöku í
stjórnmálum séu þau sömu. Því
markmiði náum við þó ekki með
því að hverfa aftur til fyrri
áherslna þeirra sem sögðu að
konur væru minnihlutahópur
sem þyrfti sérstaka aðstoð til að
ná árangri. Konur hafa alla
sömu hæfileika og karlar til að
ná árangri í samkeppni, hvort
sem er á vinnumarkaði eða í
stjórnmálum. Nái þær mark-
miðum sínum er það ekki kyn-
ferðinu að þakka – þar ráða aðr-
ir þættir. Og það sama er að
segja ef þær ná ekki mark-
miðum sínum – þar ráða einnig
aðrir þættir. Við eigum ekki að
hverfa aftur til löngu úreltrar
togstreitu á milli karla og
kvenna eða reyna að leiðrétta
misrétti liðinna ára með því mis-
rétti að meta karla síður hæfa
eða eftirsóknarverða sökum
kynferðis þeirra. Við náum sam-
eiginlegu markmiði okkar miklu
frekar með því að leita áfram að
varanlegri lausn þess vanda að
konur taka síður en karlar þátt í
stjórnmálum og tryggja þannig
að einstaklingar geti notið hæfi-
leika sinna og getu óháð kyn-
ferði. Þessari sannfæringu verð-
um við alltaf að vera trú – bæði
þegar við tölum um sigra og
ósigra karla og kvenna. Það er
raunverulegt jafnrétti.
Af konum og
körlum
Eftir Hönnu Birnu Kristjánsdóttur
’ Mikill árangur hefurnáðst í jafnréttismál-
um á vettvangi Sjál-
stæðisflokksins ‘
Höfundur er borgarfulltrúi og
aðstoðarframkvæmdastjóri
Sjálfstæðisflokksins.
rra 19, sem
if á stöðu
breytinga
aka, að
ans til að
ndalagsins,
öryggi sitt
m. Þegar lit-
hann tók
fni.
gsliði
byggist á
anlegur,
sjálfum sér
sem eru
má hvert
áðs NATO.
t en ekki
síðar en í
nir NATO.
nlegri.
arleg
nnum inn-
tjórn-
tjórnir,
num. Hlut-
a áætlanir
stjórn-
Evrópu,
stuðla að
vinnu við
áðherrar
ærslu á
dalagsþjóð-
ATO, að
naði, þar
r aðild-
a brugðist
vopnum,
la að auka
gjast með
órn sína,
eftirlit og fjarskipti, bardagahæfni heraflans, getu til
herflutninga, eldsneytisgjöf á flugi og stuðning við
bardagasveitir.
Leiðtogarnir strengdu þess heit að snúast harkalega
gegn hryðjuverkum. sem þeir telja mikla og vaxandi
ógn við þjóðir bandalagsins auk þess að ógna al-
þjóðlegu öryggi. Þeir lögðu áherslu á almannavarnir til
að búa almenning betur gegn hugsanlegum árásum
með efna-, líftækni- eða geislavopnum, auk þess sem
beinar varnaraðgerðir gegn þessum vopnum verða
efldar. Þá vildu þeir styrkja getu ríkja sinna til að
verjast sýndarárásum (cyber attacks).
Loks mæltu leiðtogarnir svo fyrir, að kannaðar yrðu
leiðir til að bregðast við vaxandi ógn fyrir landsvæði
bandalagsins, herafla þess og þéttbyggð svæði af eld-
flaugaárás. Skal það gert á árangursríkan hátt með
viðeigandi stjórnmálalegum og hernaðarlegum aðgerð-
um auk þess sem fælingarmáttur verði aukinn. Ákváðu
þeir að láta kanna hagkvæmni nýs eldflaugavarnakerf-
is NATO, til að vernda landsvæði bandalagsins, her-
afla þess og þéttbýl svæði gegn hvers konar eld-
flaugaógn. Verði þetta kannað á þeirri
grundvallarforsendu, að sama öryggistrygging gildi
fyrir allar þjóðir bandalagsins.
x x x
Hér að ofan hefur verið stiklað á því helsta um
hernaðarleg málefni í ályktun leiðtogafundar NATO í
Prag til að árétta, að því fer víðs fjarri, að á vettvangi
bandalagsins telji menn ástæðu til að setjast með
hendur í skaut, þegar öryggi aðildarþjóðanna er ann-
ars vegar.
Athyglisvert er, að því eru ekki sett nein land-
fræðileg mörk, hvert senda má viðbragðslið NATO.
Felst í því mikilvægt nýmæli, en bandalagsþjóðirnar
hafa verið að fikra sig skref fyrir skref frá varn-
arstefnunni, sem byggðist á því, að herafla á vegum
bandalagsins yrði aðeins beitt innan varnarsvæðis
þess, það er innan landamæra einhvers aðildarríkisins.
Slakað var á þessari stefnu vegna hernaðaraðgerða í
Júgóslavíu fyrrverandi og var hún skilgreind, sem
svæði að landamærum NATO-varnarsvæðisins. Nú er
ekki nein slík landfræðileg skilgreining nefnd, heldur
sagt, að viðbragðsliðinu megi beita hvar sem þess er
talin þörf samkvæmt ákvörðun fastaráðs NATO.
Þá er hitt ekki síður merkilegt, að enginn fyrirvari
er settur varðandi könnun á eldflaugavarnakerfi fyrir
NATO-svæðið.
Þegar þeir Ronald Reagan Bandaríkjaforseti og
Mikhaíl Gorbatsjov Sovétforseti hittust hér í Reykja-
vík haustið 1986, neitaði Reagan að semja við Gorbat-
sjov vegna þess að hann vildi ekki slaka á kröfu sinni
um að horfið yrði frá geimvarnaáætlun Bandaríkjanna.
Var hún umdeild á þeim árum en Reagan hélt sig fast
við áform sín um að unnt yrði að verja Bandaríkin
gegn eldflaugaárás. George W. Bush Bandaríkjaforseti
tók upp þráðinn frá Reagan, þegar hann varð forseti
Bandaríkjanna í ársbyrjun 2001 og sætti gagnrýni
margra Evrópumanna.
Nú er áætlun um eldflaugavarnir hins vegar orðin
að sameiginlegu viðfangsefni NATO-ríkjanna, enda nái
varnirnar til þeirra allra en ekki aðeins Bandaríkj-
anna. Allt annað hljóð er nú en áður í nágrönnum okk-
ar á Grænlandi vegna aðstöðu fyrir geimvarnakerfið í
Thule. Hljóta íslensk stjórnvöld að huga vel að fram-
lagi og hagsmunum okkar í þessu sambandi. Því öfl-
ugra sem varnarkerfið er, þeim mun minni líkur eru á
eldflaugaáras á þjóðirnar, sem njóta verndar þess.
x x x
Eftir Prag-fundinn hafa orðið töluverðar umræður
hér um hlut okkar í eigin öryggisgæslu og framlag Ís-
lands til sameiginlegra varna. Hafa áform um, að ís-
lenskar flugvélar verði til taks á kostnað ríkissjóðs, ef
hættuástand skapast, helst dregið að sér athygli. Frá-
leitt er að líta þannig á, að þessar vélar yrðu þátttak-
endur í beinum hernaðaraðgerðum. Þær eru ekki til
þess búnar og flugmenn þeirra hafa ekki hlotið þjálfun
í samræmi við slíkar kröfur. Ætlunin er, að vélarnar
létti sem flutningavélar undir með þeim þjóðum, sem
senda herafla á vettvang, auk þess að taka þátt í
birgða- og lyfjaflutningi.
Hættumatið, sem kemur fram í ályktun leiðtoga-
fundar NATO í Prag, nær ekki síður til Íslands en
annarra NATO-landa. Skyldan til að taka til hendi í
samræmi við ályktunina á ekki síður við ríkisstjórn Ís-
lands en ríkisstjórnir annarra aðildarlanda. Við eigum
ekki síður en aðrir að láta athafnir fylgja orðum.
NATO-ríkjanna
bjorn@centrum.is
darumsókn að ESB. Gæti orðið
þar á? Þetta eru spurningar sem
lausu lofti í ljósi núverandi fram-
ESB.
ggur þegar ljóst fyrir í skýrslu ut-
áðuneytis Íslands um árið 2000 að
gar finna sífellt meira fyrir tvö-
ýðræðishalla í samkomulaginu um
rgarar í ríkjum á borð við heima-
t, Bretland, kvarta oft undan lýð-
la í Evrópusambandinu, en við
ó að minnsta kosti menn í fram-
stjórninni og ráðherra sem sitja
ningaborðið og þingmenn sem
ið kosnir beint á Evrópuþingið,
rist sífellt nær því, með hverri
u sem verður á sáttmálanum, að
vera jafn áhrifamikill löggjafi á sífellt
fleiri sviðum Evrópulöggjafar. Aðildarríki
EES og borgarar í þeim geta ekki, þrátt
fyrir að leiðtogar þeirra geri sitt besta,
haft jafn mikil áhrif. Sú staða virðist vera
að koma upp, gangi núverandi stækk-
unarferli eftir, að Eisti, Pólverji eða Kýp-
urbúi hafi meiri áhrif á lög sem taka gildi
á Íslandi en íslenskir kjósendur hafa. Því
er nær að tala um „stefnuþega“ en „þá
sem taka ákvarðanir“.
Nú segja ef til vill margir að rökrétt
svar við þessari óviðunandi stöðu sé upp-
færsla EES-sáttmálans. Það væri mjög
ólíklegur möguleiki. Framkvæmdastjórn-
in hefur í nógu öðru að snúast í stækk-
unarferlinu og það besta sem hún hefur
boðið upp á er tæknileg uppfærsla sátt-
málans – „þegar yfirstandandi stækkun-
arferli er lokið“– sem yrði verulega lang-
ur tími ef Tyrkland yrði tekið með í
reikninginn! Hvað hefði framkvæmda-
stjórnin líka upp úr því að Evrópusam-
bandið gengi til viðræðna um sérsamn-
inga við Ísland, Noreg og Liechtenstein?
Stundum er gagn í því að rifja upp
hlutverk framkvæmdastjórnarinnar í
þessu öllu saman. Framkvæmdastjórnin
„stendur vörð“ um alla sáttmála ESB,
hún er lögreglumaðurinn, staðfasti samn-
ingamaðurinn; henni ber að efla og gæta
þeirra hlunninda sem fylgja ESB-aðild og
þeir, sem staðfesta aðild sína, fá að njóta.
Ef hvorki er tími né vilji til að athuga
EES í smáatriðum þá er svo sannarlega
ekki við því að búast að nokkur hafi
áhuga á að færa sig í átt að „tvíhliða
samningum“ við ríkin í kringum Evrópu.
Auk þess er varla hægt að mæla með því
að sífellt verði staðið í slíkum samningum
í ljósi nýlegrar reynslu Svisslendinga af
því, að vera hótað efnahagsþvingunum af
hálfu ESB vegna bankaleyndarlaga sinna.
Stundum getur verið erfitt að vera fyrir
utan en samt ætti ekkert fullvalda ríki að
komast að þeirri niðurstöðu, að eini kost-
urinn sé sá að láta undan þrýstingi og
ganga í ESB. Þetta skiptir miklu máli
eins og ég þekki sjálf úr umræðunni um
það hvort Bretar eigi að ganga í mynt-
bandalagið og taka upp evruna. Síðan er
það auðvitað sjávarútvegurinn en um
hann verður að fara fram opin og einlæg
umræða milli Íslands og ESB.
Ég segi það aðeins sem velviljaður
áhorfandi og lýðræðissinni, að ég held, að
nú sé rétti tíminn fyrir Íslendinga til að
ræða framtíðarsamskiptin við ESB. Að
það sé raunar jafn tímabært og sú um-
ræða, sem nú á sér stað á ráðstefnunni
um framtíð Evrópu. Um þessar mundir er
margt að gerast í senn og þá gefst um
leið einstakt tækifæri til að endurmeta
stöðuna. Ísland er að vísu á útjaðri Evr-
ópu landfræðilega en það mun ekki koma
í veg fyrir, að Íslendingar kveðji sér
hljóðs með ákveðnum hætti í Evrópu
framtíðarinnar.
vrópuumræðu
Reuters.
með órjúfanlegum hætti. Hér má sjá í Franz Fischler, sem fer með sjávarútvegs-
Diana Wallis er formaður þingflokks frjáls-
lyndra demókrata á Evrópuþinginu og fyrsti
varaforseti tengslanefndar þess við Sviss, Ís-
land og Noreg. Hún er höfundur bókarinnar
„Gleymda stækkunin: Framtíðarsamskipti
ESB við Ísland, Noreg og Sviss“ sem kom út í
síðustu viku.