Morgunblaðið - 12.12.2002, Blaðsíða 8

FRÉTTIR
8 FIMMTUDAGUR 12. DESEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Þið verðið að læra að ropa nokkur orð á grænlensku ef þið viljið ekki að þær grænlensku
taki yfir jólaborð landans.
Ný lektorsstaða við Háskóla Íslands
Áhersla á
sjálfboðastörf
NÝ lektorsstaða í fé-lagsráðgjöf á sviðisjálfboðastarfa
var sett við Háskóla Ís-
lands á þessu ári og í hana
var ráðin ung kona, Stein-
unn Hrafnsdóttir, uppeld-
is- og félagsráðgjafi sem er
nú að ljúka doktorsnámi.
– Segðu okkur fyrst frá
þessari nýju stöðu …
„Lektorsstarfið er í fé-
lagsráðgjöf og er á sviði
sjálfboðastarfa og félaga-
samtaka sem sinna vel-
ferðarþjónustu. Reykja-
víkurdeild Rauða kross
Íslands fjármagnar stöð-
una. Íslenskt samfélag
byggir á opinberri félags-
og heilbrigðisþjónustu
sem að stórum hluta er
veitt af félagasamtökum.
Líkur eru á að félagasam-
tök muni í auknum mæli sinna
þessari velferðarþjónustu í fram-
tíðinni.
Starfsemi þessara samtaka er
styrkt af hinu opinbera og er að
hluta til sinnt af sjálfboðaliðum.
Þrátt fyrir mikilvægi félagasam-
taka og sjálfboðastarfa í íslensku
þjóðfélagi þá hafa rannsóknir og
kennsla á þessu sviði verið af
skornum skammti. Erfitt er að
henda reiður á skipulagi, hlut-
verki og umfangi sjálfboðastarfa
og félagasamtaka hérlendis, því
fáar rannsóknir hafa verið gerðar
á sviðinu. Þó er vitað að sjálfboða-
liðar og frjáls félagasamtök veita
fjölbreytilega og mikilvæga þjón-
ustu fyrir ýmsa hópa samfélags-
ins, berjast fyrir hagsmunum og
réttindamálum og virkja fólk til
þátttöku í þjóðfélaginu.
Hér er bæði um að ræða stofn-
anir og samtök á sviði félagslegr-
ar velferðar og neyðarþjónustu
eins og Rauða krossinn, Öryrkja-
bandalagið, Samtök áhugafólks
um áfengis- og vímuefnavandann
og Landsbjörg svo og samtök á
sviði æskulýðsstarfa og tóm-
stunda, eins og íþróttahreyfing-
una og skátahreyfinguna svo fétt
eitt sé nefnt.
Eins má nefna grasrótarhreyf-
ingar og félagasamtök sem berj-
ast fyrir réttindum og bættum
hag ákveðinna hópa. Rauði kross
Íslands er öflug félagasamtök og
veitir mikla þjónustu í félags- og
heilbrigðismálum. Samtökin töldu
mikilvægt að hafa forgöngu um
rannsóknir og kennslu á sviði
sjálfboðastarfa og hvert hlutverk
þeirra væri í íslensku samfélagi.“
– Tilgangur og markmið?
„Markmið starfsins er að efla
kennslu og rannsóknir á sviði
sjálfboðastarfa og þjónustu félaga
sem sinna mannúðar-, neyðar- og
velferðarþjónustu án hagnaðar-
markmiðs og byggja starf sitt að
hluta eða mestu leyti á sjálfboða-
starfi. Tilgangurinn með starfinu
er í fyrsta lagi að vinna að rann-
sóknum á þessu sviði. Þar má
meðal annars nefna rannsóknir á
umfangi, eðli og skipan sjálfboða-
starfa í íslensku þjóð-
félagi í samanburði við
önnur lönd og rann-
sóknir á hlutverki sjálf-
boðastarfa í opinberri
velferðarþjónustu. Auk
þess skortir frekari rannsóknir á
stjórnun sjálfboðastofnana og á
starfi sjálfboðaliða. Í öðru lagi að
efla kennslu á þessu sviði við Há-
skóla Íslands. Í þeim tilgangi hef-
ur nú í fyrsta sinn verið boðið upp
á heildstætt námskeið við fé-
lagsráðgjöf við Háskóla Íslands
um sjálfboðastörf, félagasamtök
og opinbera þjónustu. Í námskeið-
inu er fjallað um mikilvægi sjálf-
boðastarfa og félagasamtaka í
þróun velferðarkerfisins. Áhersla
er lögð á að kynna hlutverk fé-
lagasamtaka svo sem Rauða kross
Íslands og annarra mannúðar-,
neyðar- og líknarfélaga í velferð-
arþjónustunni. Fjallað er um hlut-
verk, eðli og umfang sjálfboða-
geirans, borgaralegt samfélag
(civil society) og félagslega vel-
ferðarkerfið. Kynntar eru kenn-
ingar um sjálfboðastörf og helstu
niðurstöður alþjóðlegra rann-
sókna. Sérstakri athygli er beint
að sjálfboðnu framlagi félagasam-
taka og uppbyggingu íslenska vel-
ferðarkerfisins.“
– Hvernig skilgreinir þú sjálf-
boðastörf og sjálfboðastofnanir?
„Í fræðiritum og rannsóknum
eru hugtökin skilgreind á ólíkan
hátt og gætir oft misræmis í skil-
greiningum. Orð eins og þriðji
geirinn, hugsjónasamtök, stofn-
anir sem hafa ekki hagnað að
markmiði, óháði geirinn, sjálf-
boðageirinn og sjálfboðastofnanir
eru dæmi um þau orð sem notuð
eru til þess að lýsa þessu sviði.
Ólíkir höfundar nota hugtökin á
mismunandi hátt og fer það bæði
eftir viðtekinni venju í hverju
landi og skoðunum viðkomandi
fræðafólks. Þó er það sammerkt
með skilgreiningum að verið er að
gera tilraun til að lýsa starfsemi
sem hvorki tilheyrir opinberum
rekstri né einkarekstri.
Gerðar hafa verið tilraunir til að
þróa alþjóðleg flokkunarkerfi á
þessu sviði til að auðveldara sé að
gera samanburð á milli
landa.
Í stuttu máli má
segja að eftirfarandi
skilgreining, sem notuð
var í rannsókn á hvat-
anum að því að vinna sjálfboða-
störf, lýsi sjálfboðaliðastörfum
nokkuð vel. „Skipuleg þjónusta
við vandalausan einstakling eða
afmörkuð samfélagsþjónusta sem
rekin er í sjálfboðasamtökum eða
annarri skipulagðri heild. Sjálf-
boðaliðinn leggur fram vinnu sína
og frítíma í þágu meðborgara
sinna eða samfélagsins án þess að
þiggja laun fyrir.““
Steinunn Hrafnsdóttir
 Steinunn Hrafnsdóttir er ný-
ráðinn lektor í félagsráðgjöf við
Háskóla Íslands. Fædd á Akur-
eyri 1964, lauk BA-prófi í upp-
eldisfræði og félagsráðgjöf 1987
og starfsréttindum í félagsráð-
gjöf 1988, meistaraprófi við Há-
skólann í Kent 1991 og er að
ljúka doktorsnámi við sama
skóla. Stundakennari og deildar-
stjóri við HÍ frá 1992. Lektor frá
2002. Maki er Haraldur A. Har-
aldsson vinnuvistfræðingur og
eiga þau einn son, Andra, 11 ára.
Oft misræmi
í skilgrein-
ingum
VIÐURKENNING fyrir að sýna af-
gerandi viðspyrnu gegn klámvæð-
ingunni var í gær veitt Guðrúnu
Gunnarsdóttur sjónvarpskonu á
Stöð 2. Það var samráðshópur um
að styrkja heilbrigðan lífsstíl barna
og unglinga sem veitti viðurkenn-
inguna. Guðrún, sem er einn um-
sjónarmanna þáttarins Ísland í dag
á Stöð 2, neitaði að taka viðtal við
klámmyndaleikarann Ron Jeremy
þegar hann kom hingað til lands í
lok október í tengslum við sýningu
á heimildamynd um líf hans og
störf.
„Ég held að þetta hafi þýðingu
fyrir alla sem berjast gegn ofbeldi,
því klám er jú ofbeldi,“ sagði Guð-
rún um þýðingu viðurkenning-
arinnar. „Sem nýtur þjóðfélags-
þegn þá þurfti ég að gera það eins
og aðrir. Það kannski kemur á
óvart að fólk sem er á móti klámi
skuli fá svona mikla athygli sem
sýnir að það skortir greinilega um-
ræðu í þjóðfélaginu um klám og
annað ofbeldi,“ sagði Guðrún og
bætti við að „klám og ofbeldi flæðir
átakalaust inn í landið og birtist
núna síðast í tölvuleikjum sem eru
fullir ofbeldis og þar sem konur eru
niðurlægðar. Þetta eru börn og
unglingar að leika með og þetta er í
öllum fjölmiðlum. Þetta sýnir bara
hvar þjóðfélagið er statt að þetta
skuli vekja svona mikla athygli.“
Guðrún segist ekki hafa átt von á
því að andóf hennar myndi vekja
jafnmikla athygli og raunin varð.
Hún segir að það hafi ekki verið út-
hugsað hjá sér að ætla að vekja
mikla athygli með því að neita að
taka viðtalið. „Ég held að það sé
mikilvægt að hafa skoðun á þessu
og vera trúr sinni sannfæringu. Ég
var það og er það enn. Þessi við-
urkenning í dag styrkir mig frekar
í þeirri trú minni að það séu flestir
á móti þessu. Það eru flestir á móti
ofbeldi og klámi en það virðist vera
erfitt að hafa skoðun á því,“ segir
Guðrún.
Kallaðar teprur
Hún segist hafa fengið mikil við-
brögð frá fólki. „Það hafa svo
margar ungar mæður haft sam-
band við mig og þakkað mér fyrir
að hafa komið fram með þessa
skoðun. Þær segja að það sé erfitt
fyrir þær að lýsa því yfir að þær séu
á móti klámi, því þá séu þær kall-
aðar teprur og fá að heyra það,“
segir Guðrún og bætir við að hún
hafi líka fengið að „heyra það“.
„Ég gerði mér nú grein fyrir því
að ég myndi örugglega fá að heyra
það og ég fæ enn að heyra það.
Þetta á örugglega eftir að fylgja
mér næstu árin og kannski til ævi-
loka að ég sé einhver stórkostleg
tepra. En aðalmálið í þessu að er
hugsa um börnin okkar og ung-
lingana sem hafa óheftan aðgang
að þessu efni. Þar finnst mér að við
eigum að spyrna við fótum og sýna
þeim fram á að þessir hlutir séu
ekki eðlilegir og sjálfsagðir,“ segir
Guðrún.
Í tilkynningu samráðshópsins
segir að með því að vekja sérstaka
athygli á viðbrögðum fréttamanns
sem sýni afdráttarlausa afstöðu
gegn klámvæðingu í fjölmiðli vilji
hópurinn vekja athygli á vægi og
áhrifamætti fjölmiðla og um leið fá
tækifæri til að þakka þessum
fréttamanni fyrir framúrskarandi
dómgreind.
Þá segir í fréttatilkynningu að
tilurð samráðshópsins megi rekja
til haustsins 2001 þegar Fé-
lagsþjónustan í Reykjavík, Neyð-
armóttakan og Lögreglan í Reykja-
vík höfðu haft afskipti af málefnum
kornungra stúlkna sem voru þátt-
takendur í áhættusamri kynlífs-
hegðun með eldri mönnum.
„Viðtöl við nokkrar stúlkur birt-
ust á íslenskri vefsíðu og fréttir af
því voru mjög til umræðu í þjóð-
félaginu. Við eftirgrennslan kom í
ljós að þetta átti við rök að styðjast
og málefni umræddra aðila fór í
hefðbundna vinnu og stuðning hjá
þeim stofnunum sem málið varð-
aði.“
Börn og ungt fólk í áhættuhópi
„Börn og ungt fólk er í sér-
stökum áhættuhópi þar sem þau
geta illa varist slíku og eru oft þol-
endur ofbeldis sem tengist kynferð-
islegri misnotkun og niðurlægjandi
og sjálfsskemmandi hegðun. Með
því að vekja athygli á vandanum,
koma á samtali milli fjölmiðla og
uppalenda og finna leiðir til að
styrkja uppalendur og þá sem vinna
almennt að meðferð og forvörnum
trúir samráðshópurinn á að vinna
megi gegn háskalegri og óæski-
legri þróun klámvæðingar,“ segir í
tilkynningunni.
Klám er
ofbeldi
Morgunblaðið/Halldór Kolbeins
Guðrún Gunnarsdóttir tók við skjalinu úr hendi Bergþóru Valsdóttur.
Veitt viðurkenn-
ing fyrir að
spyrna gegn
klámvæðingunni