Morgunblaðið - 14.12.2002, Blaðsíða 20

NORÐUR-Kóreumenn sökuðu
Bandaríkjamenn í gær um að
hafa framið sjórán og kröfðust
bóta vegna töku n-kóresks
flutningaskips með eldflaugar
innanborðs á leið til Jemen sl.
mánudag. N-kóresk stjórnvöld
viðurkenndu að skipið hefði
flutt efni til eldflaugasmíði til
Jemen en sögðu að flutningarn-
ir hefðu farið fram samkvæmt
lögmætum samningi. Bæri
Bandaríkjamönnum að biðjast
afsökunar á sjóráni og greiða
bætur fyrir skemmdir sem
unnar hefðu verið á skipinu og
sálarangist skipverja.
Skotið að bíl
borgarstjóra
ÁRÁSARMAÐUR skaut í gær
nokkrum riffilskotum að bíl
borgarstjórans í Aþenu, Doru
Bakoyannis, og særði bílstjóra
hennar alvarlega. Árásarmað-
urinn lagði á flótta en lögreglan
náði manninum. Bakoyannis
skarst á höndum og í andliti af
glerbrotum. Tilræðið mun ekki
hafa átt sér pólitískar rætur.
Frú Karadzic
hættir
EIGINKONA Bosníu-Serbans
Radovans Karadzic sagði í gær
upp starfi sínu sem yfirmaður
Rauða kross Bosníu eftir að Al-
þjóða rauði krossinn hótaði að
stöðva greiðslur til samtakanna
ef hún yrði áfram við störf.
Karadzic er í haldi stríðsglæpa-
dómstólsins í Haag, sakaður
um þjóðarmorð og stríðsglæpi.
Gore líklega
ekki fram
NOKKRIR samstarfsmenn Als
Gores, fyrrverandi varaforseta
Bandaríkjanna og forsetafram-
bjóðanda demókrata, segjast
telja það æ líklegra að hann
muni ekki verða í framboði í
forsetakjörinu 2004. Líklegt sé
að hann muni tilkynna í næsta
mánuði að hann hyggist víkja
fyrir nýjum manni sem geti
keppt við George W. Bush.
Svíar efins
um evruna
SVÍAR verða sífellt meira efins
um ágæti þess að taka upp evr-
una, sameiginlegan gjaldmiðil
Evrópusambandsins, að því er
fram kemur í niðurstöðum
könnunar hagstofunnar
sænsku sem voru birtar í gær.
Hagstofan spurði tæplega
7.000 manns um afstöðu þeirra
til evrunnar í síðasta mánuði,
og kom í ljós að stuðningur við
hana hafði minnkað í 39,9%, úr
46% í maí sl. Þeir sem voru and-
vígir evrunni voru 34,7% og
hafði það hlutfall hækkað síðan
í maí um tæplega fjögur pró-
sent. 25,4% voru óákveðin.
STUTT
Sakaðir
um sjórán
Lögreglumaðurinn Yiorgos Liber-
iou, sem ók Bakoyannis, liggur
særður fram á stýrið.
ERLENT
20 LAUGARDAGUR 14. DESEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Vönduð
karlmannsúr
LAUGAVEGI 15 • Sími 511 1900
www.michelsen.biz
Kíktu á úrvalið á
GERHARD Sabathil, sendiherra
Evrópusambandsins á Íslandi og í
Noregi, segir að bakgrunnur þeirra
krafna, sem ESB setji nú fram á
hendur Íslandi og Noregi, sé fyr-
irsjáanleg sameining austur- og
vesturhluta Evrópu með stækkun
Evrópusambandsins. Henni fylgi
stækkun Evrópska efnahagssvæðis-
ins og í sameiningu standi EES-rík-
in því frammi fyrir nýjum raunveru-
leika. Þörfin fyrir fjármuni til að
hjálpa fátækari ríkjum EES verði
allt önnur en áður; nú njóti fjögur
ríki sérstaks stuðnings (Spánn,
Portúgal, Grikkland og Írland) en
eftir stækkun ESB, sem samþykkt
var í Kaupmannahöfn í gær, verði
þau fjórtán.
„Við getum ekki haft virkan innri
markað nema við byggjum þann
markað upp. Ef þið Íslendingar vilj-
ið flytja út meira til þessara landa,
t.d. fisk, verðið þið líka að hjálpa
þeim að byggja upp efnahagslíf sitt,“
segir Sabathil.
Raunframlag EFTA
hefur lækkað
Hann bendir á að EFTA-ríkin hafi
frá upphafi lagt fram fé til að styðja
fátækari ríki efnahagssvæðisins.
„Um leið er ljóst að framlag EFTA-
ríkjanna hefur farið minnkandi sem
hlutfall af landsframleiðslu. Árið
1994 var samið um fast árlegt fram-
lag EFTA-ríkjanna, sem var þá
0,025 af landsframleiðslu en er núna
um 0,01% af landsframleiðslu. Hag-
vöxtur og verðmætasköpun hefur
verið miklu jákvæðari í EFTA-ríkj-
unum en í aðildarríkjum ESB.“
Sabathil segir að þannig séu
tengsl á milli virkni innri markaðar-
ins og þróunar- og byggðastefnunn-
ar og þeirra fjármuna, sem til henn-
ar sé varið. Sendiherrann rifjar upp
að fyrstu árin eftir að Ísland gerðist
aðildarríki EFTA á áttunda ára-
tugnum hafi Ísland fengið framlög
úr iðnaðarmálasjóði EFTA, sem hafi
átt að auðvelda landinu að takast á
við umhverfi frjálsra viðskipta. Nú
séu A-Evrópuríkin í svipaðri stöðu.
Sabathil bendir á að samningsum-
boð ESB til viðræðna við Ísland og
Noreg vegna stækkunar EES sé
umboð allra ríkjanna 25, núverandi
aðildarríkja og þeirra tíu, sem sam-
þykkt var á Kaupmannahafnarfund-
inum að veita aðild. „Að sjálfsögðu
hafa umsóknarríkin áhuga á að þróa
efnahags- og viðskiptatengsl sín við
EFTA-ríkin. Þau sjá ekki af hverju
EFTA-löndin ættu að að koma öðru-
vísi fram við þau en ESB-ríkin gera,
með miklum fjárframlögum.“
Þá vekur sendiherrann athygli á
að með stækkuninni verði Evrópu-
sambandið að meðaltali fátækara, en
um leið verði EFTA-löndin hlutfalls-
lega ríkari. „Ísland verður 15% rík-
ara, samanborið við ESB með 25
ríkjum heldur en miðað við samband
með 15 ríkjum,“ segir hann.
Reiknað hvað Ísland
fengi til baka
Sabathil segist ósammála því að
Ísland eigi að fá „afslátt“ af því að
það eigi ekki aðild að ákvarðanatöku
um innri markaðinn. „Í Brussel eru
menn þvert á móti þeirrar skoðunar
að Ísland njóti forréttinda á innri
markaðnum. Aðeins EFTA-ríkin
eru undanþegin t.d. skattastefnu,
sjávarútvegsstefnu og landbúnaðar-
stefnu. Þið hafið getað verndað til-
tekna viðkvæma geira atvinnulífsins
og margir eru þeirrar skoðunar að
ef þið viljið halda þessum forrétt-
indum – til dæmis að fá áfram að
reka fríhafnarverzlanir – ættuð þið
ekki að borga minna en sambærileg
ríki.“
Sabathil segir að reyndar ríki
skilningur á því hjá ESB að Ísland
búi um margt við sérstakar aðstæð-
ur. „Þriðjungur þjóðarinnar býr á
mjög dreifbýlum svæðum, sem njóta
byggðastyrkja. Þá er veðurfarið erf-
itt. Þetta er samningsatriði, við
munum hlusta vandlega á röksemdir
Íslendinga og semja um svokallað
sýndarendurgjald, þ.e. tökum með í
reikninginn hvað Ísland fengi til
baka ef það ætti aðild að byggða- og
þróunarsjóðum ESB.“
Sendiherrann segir að Evrópu-
sambandið sé reiðubúið að taka til
skoðunar kröfur og hugmyndir Ís-
lendinga varðandi markaðsaðgang
fyrir sjávarafurðir, en Ísland og
Noregur hafa krafizt fríverzlunar
með allar sjávarafurðir í ESB til að
vega upp á móti missi fríverzlunar-
samninga við löndin tíu, sem senn
munu ganga inn í sambandið. Hann
tekur hins vegar fram að engin laga-
leg skylda hvíli á sambandinu sam-
kvæmt reglum Heimsviðskipta-
stofnunarinnar (WTO) að bjóða
bætur fyrir þennan missi markaðs-
aðgangs. Þá hafi engin umsóknar-
ríkjanna beðið um aðlögunartíma
hvað varði tolla á innflutningi sjáv-
arafurða frá Íslandi.
Aðspurður hvort ESB telji sér
ekki einu sinni skylt að gefa Íslandi
og Noregi tollfrjálsan innflutnings-
kvóta, byggðan á innflutningi síð-
ustu ára, eins og gert var þegar Sví-
þjóð og Finnland gengu inn í ESB,
svarar hann því til að ekki sé hægt
að leggja þetta tvennt að jöfnu. „Þá
voru EFTA-ríki að ganga inn í sam-
bandið. Síðan höfum við átt í erfiðum
viðræðum um viðskipti með t.d.
landbúnaðarafurðir. Menn ættu ekki
að búast við að ESB hliðri aftur til
einhliða. Viðskiptasamningar eins
og þeir, sem eru í gildi milli EFTA-
ríkjanna og umsóknarríkjanna, og
sjávarútvegssamkomulag okkar, þar
sem margt er reyndar tollfrjálst,
falla ekki undir reglur WTO þar sem
við erum nú þegar í sérstöku við-
skiptasambandi. Við erum okkar á
milli að skoða hvernig viðhalda megi
þessum samningum og skoða málin
án lagalegra skuldbindinga.“
Sabathil segir að ESB sé nú að
sanka að sér gögnum um utanrík-
isverzlun EFTA-ríkjanna og vænt-
anlegra aðildarlanda ESB. „Við
munum þurfa lausn, sem skapar
jafnvægi innan sjávarútvegsgeirans.
Það þýðir að frjáls verzlun er ekki
möguleg án frjálsra fjárfestinga. En
allt, sem fellur undir þetta, er samn-
ingsatriði, að því gefnu að við náum
jafnvægi þarna á milli,“ segir sendi-
herrann. Hann bendir á að innflutn-
ingur EFTA-ríkjanna til umsóknar-
ríkjanna sé svo lítill, að ekki sé hægt
að ætlast til að fullt tollfrelsi í við-
skiptum með sjávarafurðir við ESB
komi til um leið og þau gangi í sam-
bandið, án þess að eitthvað komi á
móti í frjálsum fjárfestingum. Hann
ítrekar hins vegar að ekki sé um það
rætt af hálfu ESB að krefjast veiði-
heimilda á móti markaðsaðgangi.
Bjartsýnn á að
samkomulag náist
Sabathil segist mjög bjartsýnn á
að hægt verði að undirrita sam-
komulag ESB og EFTA-ríkjanna
um stækkun EES í Lúxemborg hinn
15. apríl á næsta ári, „jafnvel þótt
það verði tveimur vikum fyrir al-
þingiskosningar“. Sabathil segir
engan annan kost í stöðunni en að
semja. „Það væri óhugsandi að á
sömu stundu og sameining Evrópu
verður undirrituð 16. apríl liði Evr-
ópska efnahagssvæðið undir lok.
Enginn lítur á það sem möguleika,
hvorki í ESB, í umsóknarríkjunum
né í EFTA-ríkjunum. Þess vegna
verðum við að finna lausn sem við
getum sætt okkur við.“
Fjárframlög EFTA-ríkj-
anna hafa lækkað í raun
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Gerhard Sabathil, sendiherra Evrópusambandsins á Íslandi og í Noregi.
Gerhard Sabathil, sendiherra ESB hér á
landi, segir að raunlækkun hafi orðið á
framlögum EFTA-ríkja til fátækari svæða
ESB og að nýju ESB-ríkin skilji ekki af
hverju EFTA-ríkin ættu að styðja þau
minna en önnur aðildarríki EES. Ólafur
Þ. Stephensen ræddi við Sabathil.
olafur@mbl.is