Morgunblaðið - 20.12.2002, Blaðsíða 42

UMRÆÐAN
42 FÖSTUDAGUR 20. DESEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
NÁNAST vikulega birtast fréttir
um að hverri stórbyggingunni á fæt-
ur annarri skuli breytt í hótel. Á
nokkrum smærri stöðum á lands-
byggðinni eru í gangi áform um að
byggja ný hótel og að bæta her-
bergjum við þá gististaði sem fyrir
eru vegna þess að í júlí er alltaf svo
mikið að gera! Það sem ávallt virðist
gleymast er að sumarið er einungis
2–3 mánuðir af árinu og því lýsir ár-
angur sumarsins raunverulegum ár-
angri á ársgrundvelli. Þessi umræða
sem rís hæst í júlí á ári hverju er
ekki ferðaiðnaðinum til góðs því að
þegar kemur fram í nóvember og
herbergin standa auð kemur annað
hljóð í strokkinn. Ef miðað er við
umræðuna í sumar lítur út fyrir að
hvert smáþorp á Íslandi haldi að
það geti orðið miðpunktur ferðaiðn-
aðarins. En hvar eru gestirnir?
Þessi nýju hótel eru ekki nauðsyn-
leg fyrir erlendu ferðamennina sem
heimsækja Ísland kannski 10 vikur
ársins og heldur ekki nauðsynleg
fyrir Íslendingana sem kjósa frekar
að dvelja á einkaheimilum, í sum-
arbústöðum eða nota tjöld og tjald-
vagna. Hver getur arður þessara
hótela orðið sem hafa aðeins 10 vik-
ur af 52 til að þéna sæmilega? Utan-
landsferðir eru hér á landi taldar
miklu meira spennandi og framandi
yfir vetrarmánuðina heldur en að
ferðast um Ísland. Því miður munu
sveitahótel ekki standa undir
rekstrarkostnaði og því síður stofn-
kostnaði með aðeins 10 vikna há-
annatímabil og einstaka hópa yfir
vetrartímann.
Í Reykjavík er nú nóg framboð á
gistirými. Já, hér var eitt sinn
skortur, aðallega árin 1999 og 2000
en þá hrópaði svo til öll ferðaþjón-
usta á fleiri hótel. Margir sáu þá
tækifæri til að byggja hótel sem
þeir svo leigðu rekstraraðilum gegn
himinháu verði. Bendir þetta til til-
hneigingar til gróðafíknar af fjár-
festum. Erlendis er það talið eðli-
legt að fjárfesting í hótelum sé
langtímafjárfesting en hér á landi
vilja hóteleigendur verða ríkir einn,
tveir og þrír.
Nú hefur markaðurinn breyst og
Ísland er orðið eitt af dýrustu ferða-
mannalöndum heims og þykir ferða-
mönnum oft að þeir fái ekki mikið
fyrir peningana sína. Allar spár og
hugmyndir um að Ísland bjóði eina
milljón ferðamanna velkomna hing-
að árlega eru undir því komnar að
framboð flugsæta verði aukið. Einn-
ig ber Ferðamálaráð mikla ábyrgð á
eftirspurn til Íslands, en innan
Ferðamálaráðs tel ég pólitíkina ráða
of miklu og bagalegt er hvernig ráð-
ið breytir um stefnu á hverju ári.
Áherslan fór úr „einnar nætur æv-
intýri“ í að leggja áherslu á heilsu-
lindir (Spa); því næst var mottóið
„Nátturulega fallegt“ tekið upp en
nú er hinsvegar allt of mikil áhersla
lögð á helgarstuð í Reykjavík. Frek-
ar hefði Ferðamálaráð mátt móta
ákveðna stefnu og halda sig við
hana í nokkur ár. Ofan á þetta allt
saman er ekki einu sinni til sérstakt
vörumerki fyrir Ísland. Við ættum
að líta til landa svo sem Austurríkis
og Írlands og hvernig þau hafa kom-
ið sér á framfæri sem ferðamanna-
lönd. Af þeim gætum við mikið lært.
Fleiri hótel? Það er eðlilegt og
ánægjulegt að einhver aukning
verði á hótelum og gistirými. Samt
sem áður vil ég fyrst sjá meiri vel-
gengni hjá þeim hótelum sem nú
þegar eru til staðar áður en við deil-
um sama fjölda ferðamanna á enn
fleiri hótel. Möguleikarnir á að
aukning herbergja verði til ágóða
eru ekki miklir. Íslenski hóteliðn-
aðurinn ætti ekki að apa eftir mis-
tök minkabúa, laxeldisstöðva og
núna nýverið, fasteignasöluskrif-
stofa sem héldu að óendanlegir
tekjumöguleikar væru í þeirra
greinum. Það er aðeins takmarkað
rými fyrir samkeppnisaðila í þessu
litla landi og hugsunin „ég get þetta
betur en hann“ virkar ekki alltaf.
Þetta sjáum við greinilega úti á
landi þar sem sveitahótelin eiga í
verulegum vanda. Mikill tími og
vinna fer í, oft án árangurs, að
greiða niður lán og skuldir. Ekki
bætir það úr að á síðustu sex árum
hefur nýting sveitahótelanna stöð-
ugt minnkað yfir vetrartímann. Eig-
endaskipti eru tíð og hótelin bera
sig ekki. Það lítur út fyrir að innan
fárra ára verði bankar landsins og
Byggðastofnun stærstu hóteleig-
endur á Íslandi vegna vanskila lána.
Dæmi eru um að hótel í Reykja-
vík þurfi að lækka verð sitt niður
fyrir kostnaðarverð til að fá sem
flestar gistinætur og peningaflæði.
En þrátt fyrir lágt verð bíða gestir
ekki í röðum eftir að komast inn á
eitthvað hótelið, né bíða þeir
spenntir eftir nýjum hótelum nema
hótelið skipi sér nýjan sess á mark-
aði sem ekki var til áður. Á lands-
byggðinni væru gistihús og heima-
gisting heppilegri þar sem þau eru
ódýrari í byggingu og rekstri en
hótel. Ísland er ekki eina fallega
land heimsins, við erum í samkeppni
við marga aðra ferðamannastaði. Ég
hvet því fjárfesta til að hugsa málið
vandlega áður en þeir breyta húsi
sínu í hótel!
Fleiri hótel?
Eftir Renato
Grünenfelder
„Dæmi eru
um að hótel
í Reykjavík
þurfi að
lækka verð
sitt niður fyrir kostn-
aðarverð.“
Höfundur er framkvæmdastjóri.
HLUTUR Reykjavíkurborgar í
Landsvirkjun er vel á annan tug
milljarða króna. Ábyrgir borgar-
fulltrúar hljóta að spyrja sig fyrir
hönd umbjóðenda sinna: Er það góð
ráðstöfun fjármuna? Er hægt að
nýta það fé betur fyrir borgina?
Hvers vegna er 12–14 milljörðum
króna frá Reykvíkingum betur varið
í hlut í Landsvirkjun en annars stað-
ar?
Örugg eign
Reikna má með að þetta fé sé í
nokkuð öruggri geymslu. Lítil hætta
á að það tapist. En er það nóg? Það
er tæpast hlutverk borgarinnar að
geyma peninga í fyrirtækjum sem
tengjast ekki beint þjónustuhlut-
verki hennar við Reykvíkinga eða
áætlunum um uppbyggingu í borg-
inni. Sögulega séð kunna að hafa
verið forsendur fyrir því að borgin
byggði upp Landsvirkjun með rík-
inu. En þær eru varla fyrir hendi
enn. Nú hafa skapast sögulegar for-
sendur fyrir því að borgin dragi sig
út úr Landsvirkjun og láti pen-
ingana vinna fyrir sig á nýjum vett-
vangi.
Lítill arður
Þessi rök skerpast enn í ljósi þess
að borgarbúar eiga myndarlegt
orkufyrirtæki sjálfir sem mun keppa
í síauknum mæli við Landsvirkjun.
Nú fær borgin lítið fyrir að geyma fé
sitt á þessum stað; snautlegar 120
milljónir á ári fyrir að gangast í 40
milljarða króna ábyrgð á skuldum
Landsvirkjunar. Síðan bætist við að
borgin er stór minnihlutaeigandi
(45%) sem fær engu ráðið um för í
þessu fyrirtæki. Þar ræður ríkið.
Menn ræða nú mjög um það að í
hlutafélögum eigi að auka skyldur
meirihlutaeigenda til að kaupa út þá
sem eiga stóran minnihluta. Einmitt
til að minnihluta sé ekki haldið í
áhrifalausri gíslingu. Slík er staða
borgarinnar í dag í Landsvirkjun.
Dautt kapítal
Fyrir Reykvíkinga gildir að láta
þetta kapítal vinna fyrir sig í arð-
bærum verkefnum sem skipta borg-
arbúa máli. Hvað gerir ríkið við
bankana? Selur þá. Losar fé til að
greiða skuldir eða grafa jarðgöng
eða hvað annað það sem talið er hag-
kvæmt eða samrýmast hlutverki rík-
isins. Á sama hátt gæti Reykjavík-
urborg losað um þessa eign sína til
arðbærra verkefna.
Sönnunarbyrðin
Þeir sem vilja halda þessari eign
innan Landsvirkjunar verða að sýna
fram á að sú fjárvarsla sé hin arð-
samasta sem gefst. Séu aðrir kostir
til að nýta fjármagnið, sem gefa
meiri ávöxtun, eigum við að nýta þá.
Nefna má niðurgreiðslu lána; borgin
gæi farið langt með að borga upp
skuldir sínar og hætt að greiða af
þeim vexti.
Eða fjármögnun samgöngumann-
virkja: Sundabraut hefur verið
reiknuð í 10–14% arðsemi (mun
meiri en Kárahnjúkavirkjun). Borg-
in gæti lánað ríkinu þetta fé til að
hraða öllum þremur áföngum
Sundabrautar og fengið greitt í
skömmtum á framkvæmdatímanum.
Það fé mætti svo nýta til enn frekari
uppbyggingar samkvæmt ströngum
arðsemiskröfum í borginni. Ráð-
stefnuhús? Þekkingariðnaður í
Vatnsmýrinni? Tækifærin til að láta
kapítalið vinna fyrir sig eru fyrir
hendi.
Kárahnjúkavirkjun og
eign borgarinnar
Í raun koma áformin um Kára-
hnjúkavirkjun þessu máli ekki við.
Menn getur greint á um virkjunina
og það hvort borgin eigi að standa í
orkuvinnslu norðan Vatnajökuls til
álvers í Reyðarfirði. Ekki síst vegna
þess að nú verðum við Reykvíkingar
að ráðast í eigin stórvirkjun á Hellis-
heiði vegna hitaveitu. Menn geta
varað við því að borgin gangist í
ábyrgð fyrir 45 milljörðum vegna
virkjunarinnar eða tekið siðferðis-
lega ábyrgð á náttúruspjöllum. En
hvað sem mönnum finnst um Kára-
hnjúkavirkjun geta borgarfulltrúar
ekki skorast undan þeirri ábyrgð að
ávaxta fjármuni borgarinnar og
eignir út frá kröfum sem snúast um
arðsemi og þjónustu við Reykvík-
inga. Því eru furðulegt að fylgjast
með borgarfulltrúum Sjálfstæðis-
flokksins gefa út skilyrðislausar yf-
irlýsingar um að borgin eigi að
ábyrgjast tugmilljarða lán vegna
Kárahnjúkavirkjunar, jafnvel áður
en fyrir liggur hvort arðsemi hennar
sé næg!
Frelsum fjármagnið
Það kapítal sem borgin á bundið í
Landsvirkjun væri betur komið í
öðrum verkefnum. Fjármagn á að
flæða. Eigandinn hlýtur að gera
kröfur til að það flæði eftir þeim
brautum sem þjóna hagsmunum
hans best. Því er eðlileg krafa að rík-
isvaldið þakki borgarbúum fórnfúsa
bindingu auðmagns í Landsvirkjun
með því að frelsa það til annarra
verkefna. Fyrir Reykjavík.
Dautt fé í
Landsvirkjun
Eftir Stefán Jón
Hafstein
Höfundur er borgarfulltrúi.
„Því er eðli-
leg krafa að
ríkisvaldið
þakki borg-
arbúum fórn-
fúsa bindingu auð-
magns í Landsvirkjun
með því að frelsa það til
annarra verkefna. Fyrir
Reykjavík.“
Síðumúla 34 - sími 568 6076
Antik er fjárfesting
Antik er lífsstíll
skart og perlur
skólavörðustíg 12
á horni bergstaðastrætis
sími 561 4500
Þetta langar mig í ...
Mér líkar það
sem er á léttum
nótum
Guðbjörn Guðbjörnsson
söngvari
Gallerí Fold - um jólin - Opið til kl. 22.00
Gerður Gunnarsdóttir Jóhannes S. Kjarval
Rauðarárstíg 14-16, sími 551 0400
Kringlunni, sími 568 0400,
www.myndlist.is
Daði Guðbjörnsson
Mörkinni 3, sími 568 7477
www.virka.is
Opið mán.-fös. frá kl. 10-18 og laugard. frá kl. 10-14
Gjafabréf
til saumakonunnar
nýtist vel þar sem
efnaúrvalið er mikið