Morgunblaðið - 24.12.2002, Blaðsíða 26

LANDIÐ
26 ÞRIÐJUDAGUR 24. DESEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Í BOÐIÐ koma saman fjórar kyn-
slóðir og borða hátíðarkvöldverð.
Maturinn samanstendur af rjúp-
um, hamborgarhrygg og þrenns
konar eftirréttum. Þannig hefur
matseðillinn hljóðað í áratugi.
Matinn býr hún til ein því í hennar
huga er þetta létt og skemmtilegt
viðfangsefni. Þeir sem þekkja Sig-
urbjörgu vita að hún er annálaður
dugnaðarforkur og hefur yndi af
því að taka á móti gestum og búa
til góðan mat. „Það er hefð í okkar
fjölskyldu að fjögur eftirlifandi
börnin mín, ásamt mökum, börn-
um og barnabörnum, sameinast
hjá mér á aðfangadagskvöldi. Allt-
af er að bætast í hópinn því lengi
vel kom lítið jólabarn á hverjum
jólum og nú er von á einu lang-
ömmubarninu til viðbótar,“ segir
hún. „Ég hef undirbúið þetta
kvöld með tilhlökkun að fá allan
hópinn minn klukkan sex. Það er
þó alltaf að verða erfiðara að koma
öllum fyrir við borðstofuborðið því
við erum orðin sextán sem borðum
saman og ég hef þurft að gera sér-
stakar ráðstafanir til að stækka
borðið.“
Hún segist skipuleggja að-
fangadagskvöld mjög vel. „Í byrj-
un desember skrifa ég niður hvað
ég ætla að hafa í matinn og panta
rjúpurnar að norðan, úr sveitinni
minni, en ég er fædd og uppalin að
Þverá í Öxarfirði í Norður-
Þingeyjarsýslu. Ég man aldrei
eftir öðru en að fá rjúpur á að-
fangadagskvöldi og sú hefð hélst
eftir að ég gifti mig.
Það var mikið um rjúpu þegar
ég var að alast upp. Við borð-
uðum rjúpu allt haustið, hún var
bæði steikt og soðin í súpu. Með
henni voru borðaðar kartöflur og
rófur.
Nú eru rjúpur aðeins á borðum
á jólum og fylgir því mikil til-
hlökkun að fá að borða þær.
Gufusýður
rjúpurnar
Sigurbjörg segist vinna rjúp-
urnar að öllu leyti sjálf en fjöl-
skyldan hefur hjálpað henni síð-
ustu árin við að hamfletta þær.
Hún er spurð að því hvernig hún
matreiði rjúpurnar, því ef að líkum
lætur lumar hún á góðum ráðum
eftir áratuga reynslu af þeirri
eldamennsku. En við höfum fyrir
satt að rjúpurnar hennar séu alltaf
mjúkar og safamiklar. „Mér finnst
þurfa að dekra mikið við rjúp-
urnar,“ segir Sigurbjörg. „Ég
byrja auðvitað á því að hreinsa,
þær og þurrka, krydda þær og
steiki í íslensku smjöri. Síðan set
ég vatn í pott og grind yfir. Í vatn-
ið set ég einiber. Ég raða rjúpunni
á grindina þannig að lofti á milli
þeirra. Þarf að gæta þess að vatn-
ið fljóti ekki yfir rjúpurnar. Þær
eru þannig gufusoðnar við hægan
hita í tæpan klukkutíma. Því næst
eru þær látnar liggja í soðinu í
annan klukkutíma meðan ég útbý
sósuna. Ég tek rjúpukrikana,
hjartað, lifrina og fóhornið og sýð
við hægan hita í potti. Soðið nota
ég í sósuna. Ég baka sósuna upp í
smjöri og set soðið út í og krydda
með salti og pipar. Að endingu set
ég rjóma í sósuna.
Hún segist líka alltaf bjóða upp
á hamborgarhrygg á aðfangadags-
kvöldi fyrir þá sem eru ekki fyrir
rjúpu en það eru helst lang-
ömmubörnin sem vilja hana ekki.
Á eftir býður hún upp á eftirrétti.
Hún er með triffli með serríi í
botninum fyrir fullorðna og fyrir
börnin er heimalagður ís með
súkkulaðibráð og rjómarönd með
karamellusósu.
Sigurbjörg kaupir í matinn með
dætrum sínum nokkra daga fyrir
jól. „Þegar ég er komin með hrá-
efnið í hendurnar skipulegg ég
matartilbúninginn og veit því varla
af eldamennskunni. Ég bý til ísinn
nokkrum dögum fyir jól.
Hina eftirréttina bý ég til á Þor-
láksmessu. Þá er bara eftir að
skreyta þá á aðfangadag og laga
matinn. Ég byrja að búa til matinn
kl. 1 á aðfangadag. Þá steiki ég
rjúpurnar og undirbý hrygginn.
Skreyti búðingana og bý til súkku-
laðisósuna á ísinn.
Ég dekka borðið deginum áður
og er búin að ákveða hvar fólkið
situr en hver á sitt sæti við borðið.
Svo hjálpast öll fjölskyldan að
við að setja matinn á borðið. Á
meðan verið er að taka af borðum
á milli rétta fær ungviðið að taka
upp eina til tvær gjafir því spenn-
ingurinn eftir að fá að vita hvað er
í pökkunum er svo mikill. Það sem
gefur þessu kvöldi gildi er sú hlýja
og gleði sem því fylgir þegar fjöl-
skyldan kemur öll saman. Það eru
mestu gleðistundir lífs míns að sjá
yfir hópinn minn.“
Dekrar við
menn og rjúpur
Þegar fólk er komið
á efri ár dregur það
sig venjulega í hlé og
lætur yngra fólkið um
að halda fjölskylduboð
um hátíðirnar. Þetta á
þó ekki við um Sig-
urbjörgu Benedikts-
dóttur sem er 86
ára því ennþá heldur
hún margréttað
fjölskylduboð á
aðfangadagskvöldi. Morgunblaðið/Golli
Sigurbjörg Benediktsdóttir á heimili sínu í Hraunbænum.
NORÐMENN nota 50 milljónir
metra af gjafapappír um jólin. Ef við
reiknum með að Íslendingar noti
svipað magn miðað við höfðatölu eru
það 3–4 milljónir metra.
Margir nýta jólapappírinn aftur og
aftur, taka varlega utan af gjöfunum
og rúlla pappírnum upp og geyma til
næstu jóla. Sama gera þeir með jóla-
skrautið á pökkunum. Þetta er æski-
legt að gera frá vistvænu sjónarmiði,
því samkvæmt upplýsingum frá
Sorpu má ekki setja jólapappír í
pappírsgáma á höfuðborgarsvæðinu,
glimmerið, gylling og sterkir litir
henta ekki til endurvinnslu.
Pappakössum og bylgjupappa má
hinsvegar skila í pappagáma á endur-
vinnslustöðvum Sorpu. Bylgjupappi
er fyrirtaks hráefni til endurvinnslu og má endurvinna hann allt að sjö
sinnum.
Landvernd bendir á heimasíðu
sinni á vistvænar leiðir til að pakka
inn; Safnið öskjum, pappírspokum og
maskínupappír yfir árið. Með svolítilli
hugmyndaauðgi og listfengi í skreyt-
ingum getur þetta orðið að persónu-
legum og skemmtilegum gjafaum-
búðum.
Að lokum má geta þess að kerta-
afgangana frá jólum má nýta. Sorpa
tekur við kertaafgöngum sem lenda
svo hjá kertagerð Sólheima í Gríms-
nesi þar sem þeir nýtast í framleiðslu
á nýjum kertum.
Notum jólapappírinn aftur að ári
Morgunblaðið/Kristinn
Hugsum vistvænt um jólin
NEYTENDUR
HEILSUEFLINGARNEFND
Hveragerðis og Staðardagskrá 21
héldu fyrir nokkru fund í matsal
Heilsustofnunar NLFÍ. Frummæl-
endur á fundinum voru tveir ráðgjaf-
ar SÁÁ, þau Kristján Ingólfsson og
Halldóra Jónasdóttir. Árni Gunnars-
son, framkvæmdastjóri Heilsuhælis-
ins, setti fundinn og sagði m.a. að
heilbrigður maður ætti sér margar
óskir en sá sjúki aðeins eina.
Áður en fyrirlestrarnir hófust
kom KK og söng þrjú lög af nýút-
kominni plötu sinni. KK sagðist hafa
kynnst helvíti sálarinnar sem fíknin
er og væru sumir textar nýju plöt-
unnar sagan um það.
Kristján Ingólfsson rakti í sínu er-
indi þróun áfengissýki og tengdi það
jólunum sem væri í flestra huga há-
tíð kærleika og friðar. Á heimilum
áfengissjúklings er ástandið ólíkt
þessu því sá sjúki ræður ekki við
drykkjuna sína, hann gefur loforð
sem hann ekki getur staðið við þótt
hann vilji. Þol drykkjusjúklings
eykst á fyrstu stigum sjúkdómsins,
hann notar áfengið alstaðar. Ein af
meginástæðum áfengissjúklings er
að hann réttlætir drykkjuna með öll-
um mögulegum ástæðum. Einnig
reynir hann oft að skipta um vínteg-
und og telur sjálfum sér og öðrum
trú um að það muni bæta drykkju-
mynstrið. Íslenskt samfélag er orðið
mjög áfengistengt og það hentar
áfengissjúkum, því þeir tapa öðrum
áhugamálum og allt þeirra líf verður
tengt áfengi. Kristján sagði fundar-
mönnum t.d. dæmi um fólk sem kem-
ur í viðtal við hann og spyr hann
hreinlega að því hvernig það eigi að
grilla og horfa á enska boltann ef það
hætti að drekka.
Veldur streitu á heimilinu
Halldóra Jónasdóttir ræddi um
aðstandendur þess sjúka og áhrif
sjúkdómsins á fjölskylduna. Fjöl-
skyldan verður sjúk, því allir vilja
hjálpa. „Í þessari fjölskyldu stönd-
um við saman“, enginn segir frá því
sem gerist heima. Skömmin, sem
kemur vegna vanþekkingar fólks,
kemur í veg fyrir að fólk leiti sér
hjálpar. Í kjölfar misnotkunar reyna
aðstandendur að stjórna alkanum og
missa við það stjórn á eigin lífi.
Ástandið á heimilinu veldur streitu
sem leiðir til líkamlegra kvilla.“ Hall-
dóra ræddi um hlutverk sem þekkt
eru hjá börnum í áfengissjúkum fjöl-
skyldum, þau eru m.a: fjölskyldu-
hetjan, trúðurinn, svarti sauðurinn,
týnda barnið og stuðningsmaður
sjúklingsins. Þessi einkenni blandast
venjulega saman en öll eru þau
þekkt. Í þessum fjölskyldum eru
samskipti oft erfið, fólk talar saman
á óeðlilegan hátt, væntumþykja er
sýnd með stórgjöfum, til að vinna sér
inn prik og fleira mætti nefna. Hall-
dóra sagði fundargestum að að-
standendur geti komið og fengið að-
stoð óháð því hvort
áfengissjúklingurinn er tilbúinn til
að leita sér aðstoðar. Í boði eru við-
töl, fyrirlestrar og námskeið fyrir
fjölskyldu og aðstandendur og einn-
ig eru starfrækt AlAnon samtök að-
standenda þar sem aðstandendur
hittast og styrkja hver annan.
Í hléi milli erinda voru stelpur úr
Íþróttafélagi Hamars með veitinga-
sölu til styrktar félaginu sínu. Þær
seldu heitt súkkulaði og kökur. Þeg-
ar erindunum var lokið kom Magnús
Þór Sigmundsson og spilaði og söng
fyrir gesti.
Í lok samkomunnar þakkaði Árni
fundarmönnum góðan fund og
minnti fólk á að vera ófeimið við að
ræða þennan kvilla eins og alla aðra
kvilla í samfélaginu. Þetta var svo
sannarlega gott framtak sem tókst
með afbrigðum vel, verst þótti
fréttaritara að ekki fleiri skyldu sjá
sér fært að koma og njóta þessarar
kvöldstundar á Heilsustofnuninni,
því gestir voru innan við hundrað.
Jól og áfengi
Hveragerði
Ljósmynd/Margrét Ísaksdóttir
Halldóra Jónasdóttir ræddi um
áhrif áfengissýki á fjölskylduna.
Á SÍÐASTA ári kom friðarljósið frá
Betlehem í fyrsta sinn til Íslands.
Það var flutt frá fæðingarkirkju
frelsarans, þar sem því hefur verið
viðhaldið í margar aldir, sjóleiðina
til Íslands og kom til landsins 19.
desember. Nunnur á Íslandi hafa
varðveitt ljósið síðan það kom. Um
allan heim hafa skátar tekið að sér
það hlutverk að dreifa friðarljósinu
til þeirra sem það vilja þiggja.
Friðarljósið er gjöf, það er ljós
samkenndar og samábyrgðar, frið-
ar og vináttu, frelsis og sjálfstæðis,
hjálpsemi í verki og síðast en ekki
síst ljós fyrir þá sem þjást eða eru
einmana.
Hér í Hveragerði eru það St.
Georgsskátar og skátar í Skátafé-
laginu Stróki sem sjá um að dreifa
friðarljósinu. Síðasta skóladag fyr-
ir jólafrí er kertadagur og koma þá
allir nemendur með kerti í skólann.
Þessi dagur er notaður til að að
eiga saman notalega stund, lesa
jólasögu, lesa jólakortin og hlusta á
jólatónlist áður en farið er í fríið.
Nemendur fengu allir friðarljósið á
kertin sín og var sagt frá því hvað-
an það kom og tilgangi þess. Frið-
arljósið verður í Gallerí Smiðju,
fyrir alla þá sem vilja nálgast það.
Friðarljósið frá Betlehem
Hveragerði
Ljósmynd/Margrét Ísaksdóttir
Skátarnir Hafþór Stefánsson, Eva Rós Sveinsdóttir, Sunna Björk Guð-
mundsdóttir, Berglind Ýr Sigurðardóttir, Anna Jakobína Guðjónsdóttir og
Bjarni Haukur Guðnason gáfu nemendum friðarljósið frá Betlehem.