Morgunblaðið - 24.12.2002, Blaðsíða 49

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 24. DESEMBER 2002 49
Skógarhlíð 12 • 105 Reykjavík • Sími 520 4700 • Bréfasími 520 4701 • www.hagvangur.is
Gleðilega hátíð!
Við óskum viðskiptavinum okkar gleðilegra jóla
og farsældar á komandi ári.
Þökkum samstarfið á árinu sem er að líða.
Hagvangur
Starfsfólk Víddar ehf.
í Kópavogi og á Akureyri óskar
landsmönnum öllum gleðilegra
jóla og farsældar á nýju ári.
Gleðileg jól
,,KOMIÐ til mín eins og börn.“
Aldrei hef ég getað hugsað mér
þegar ég lít nýfætt barn að í eðli
þess sé falin grimmd, græðgi, of-
beldi og glæpahneigð svo fátt eitt
sé nefnt. Reynslan hefur kennt
mér að ekkert mótar framtíð þess
eins og umhverfið og atlætið.
Lengi býr að fyrstu gerð segir
máltækið góða. Fátt gleður meira
en sjá foreldra gefa barni sínu ró
og tíma. Þegar litla barnið fær
sjálft að ganga sínum skjögrandi
skrefum inn á læknastofuna fer um
mig notaleg tilfinning. Þessi börn
sitja líka róleg og örugg í faðmi
föður eða móður.
Nú eru sjö ár síðan fyrirtækið
Íslenzk erfðagreining var stofnað.
Ekki leið á löngu þar til tekizt
hafði að blinda Íslendinga í glýju
líftækni og erfðavísinda. Þetta am-
eríska fyrirtæki var skilgetið af-
kvæmi nýja hagkerfisins sem náði
að slá gamla bankastjóra út af lag-
inu þótt sumir þeir hafi að vísu lif-
að ósköpin af. Hið virta vikurit
Spiegel kallaði þetta hagkerfi ný-
lega kapítalisma rándýrsins og að-
aleinkenni þess mikilmennskubrjál-
æði og græðgi. Ekki hefur farið
fram nein vitræn umræða um svo-
kölluð erfðavísindi hér á Íslandi
enda hafa talsmenn deCODE kerf-
isbundið bælt hana niður. Þó felst í
svokallaðri erfðagreiningu meiri
sjúkdómsvæðing en dæmi eru um
áður í sögu læknisfræðinnar. Með
henni verður allt lífið sjúkdóms-
vætt frá vöggu til grafar. Þó munu
flest svokölluð erfðapróf hvorki
standast vísindalegar né siðferði-
legar kröfur. Markaðskraftar lyfja-
og líftækniiðnaðarins munu gera
allt til að þrýsta þessum prófum á
markað. Hér hafa margir brugðizt
en fáir þó eins og Háskóli Íslands.
„Genin okkar“
Nýlega kom út bók sem sætir
miklum tíðindum. Hér á ég við bók
Steindórs J. Erlingssonar ,,Genin
okkar“. Þessi litla bók er skrifuð af
manni sem augljóslega kann sitt
fag. Hér er fjallað um flókið efni á
auðskiljanlegan hátt, en það er ein-
mitt aðalsmerki þeirra sem skilja.
Bókin er eins og þéttur akur, frá-
bærlega skrifuð og fræðandi.
Steindór fer ekki í launkofa með
gagnrýni sína á þá taumlausu ein-
staklingshyggju sem mótað hefur
samtímann og þar með vísindin síð-
ustu áratugi. Hann setur nútíma
erfðafræði í vítt vísindalegt, fé-
lagslegt og sögulegt samhengi með
þeim hætti að hvern hugsandi
mann hlýtur að langa til að lesa
meira. Þar kemur mjög ítarleg
heimildaskrá að miklum notum, en
mikið efni er til á erlendum málum.
Hér er um lítið meistarastykki að
ræða og grundvallarrit á íslenzku.
Ekki efa ég að Jónasi Hallgríms-
syni hefði líkað sú frjóa og gagn-
rýna hugsun sem þarna birtist, en
hann er einmitt höfundur einkunn-
arorða Háskólans: ,,Vísindin efla
alla dáð“.
Erfðir og atlæti
Eftir Jóhann
Tómasson
Höfundur er læknir.
„Markaðs-
kraftar lyfja-
og líftækni-
iðnaðarins
munu gera
allt til að þrýsta þess-
um prófum á markað.“
Í MORGUNBLAÐINU 17. des-
ember birtist grein eftir Valdimar
Leó Friðriksson þar sem hann
gagnrýnir mig fyrir að ætla að
taka aftur nýsamþykkta hækkun
örorkubóta til fatlaðra á sambýl-
um með því að innheimta af þeim
húsaleigu. Ég ætla að þeir sem
fylgst hafa með verkum mínum í
þágu fatlaðra á undanförnum ár-
um geti ekki annað sagt en ég hafi
lagt á það mikla áherslu að vinna
að hag fatlaðra eftir bestu getu.
Verulegur árangur hefur náðst á
undanförnum árum í aukningu og
styrkingu á þeirri þjónustu sem
veitt er fötluðum í dag. Það má þó
alltaf segja að betur megi gera
enda eru þarfir fólks breytingum
háðar. Ég mun því beita mér fyrir
bættum hag fatlaðra hér eftir sem
hingað til. Það er því hvorki rétt
né sanngjarnt að stilla hlutum upp
með þeim hætti sem gert er í um-
ræddri grein. Yfirlýsingar eins og
þær sem settar eru fram í þessari
blaðagrein þjóna ekki öðrum til-
gangi en þeim að valda fólki van-
líðan og ala á vantrausti manna
sem þó væntanlega hafa það að
markmiði að vinna að hag fatlaðra.
Vegna þessara yfirlýsinga er þó
nauðsynlegt að gera nokkra grein
fyrir þeim hugmyndum sem liggja
að baki ákvörðunum um þátttöku
fatlaðra í húsaleigu á sambýlum.
Árið 1999 skipaði ég starfshóp
sem fjalla skyldi um húsaleigu og
annan kostnað sem fatlaðir greiða
vegna búsetu á sambýlum. Í þenn-
an starfshóp voru skipaðir tveir
fulltrúar frá hagsmunasamtökum
fatlaðra, einn frá samtökum sveit-
arfélaga ásamt fulltrúum frá
svæðisskrifstofum og félagsmála-
ráðuneyti.
Ástæða nefndarskipaninnar var
sú að verulegs misræmis gætti
hvort fatlaðir íbúar sambýla
greiddu húsaleigu eða ekki. Þetta
misræmi felst í því hver er eigandi
húsnæðisins. Um 2⁄3 hlutar sam-
býla eru í dag í húsnæði í eigu rík-
isins en hinn hlutinn í eigu sam-
taka fatlaðra, svo sem
Landssamtakanna Þroskahjálpar,
Styrktarfélags vangefinna og Ör-
yrkjabandalags Íslands. Einnig
eiga sveitarfélög og einkaaðilar
húsnæði sem leigt er til fatlaðra.
Á sambýlum í eigu ríkisins hafa
íbúar ekki þurft að greiða húsa-
leigu. Á mörgum sambýlum sem
rekin eru í húsnæði félagasamtaka
þurfa íbúar á hinn bóginn að
greiða húsaleigu. Ríkisendurskoð-
un hefur meðal annars vakið at-
hygli á þessu misræmi og bent á
að íbúar sambýla sitji ekki við
sama borð hvað húsnæðiskostnað
sambýlanna varðar. Íbúar á
nokkrum sambýlum greiða stóran
hluta af sameiginlegum sjóðum
sínum í húsaleigu á meðan aðrir
greiða aðeins lítinn hluta í formi
fasteignagjalda og brunatrygg-
inga.
Tillögur starfshópsins
Í hugmyndum starfshópsins um
ákvörðun húsaleigu var reynt að
taka mið af þeirri aðstöðu sem
fatlaðir búa við. Var þá fyrst og
fremst verið að huga að þeim mis-
mun sem er á milli eldri og yngri
sambýla þar sem einkarými í nýj-
um sambýlum hefur stækkað veru-
lega á undanförnum árum.
Nefndin gerði tillögur að upp-
hæð leigu á sambýlum og var for-
sendan fyrir þeim tillögum að íbú-
ar sambýlanna fengju jafnan rétt á
húsaleigubótum. Nú eiga þeir sem
búa á sambýlum jafnan rétt á
húsaleigubótum á við aðra. Við
ákvörðun leigufjárhæðarinnar var
reynt að taka mið af ráðstöfunar-
tekjum íbúa en ekki af raunkostn-
aði við rekstur húseignar. Þær
upphæðir sem nefndin lagði til um
húsaleigu hafa ekki hækkað frá því
að nefndin skilaði tillögum sínum
en það var fyrir réttum tveimur
árum.
Í nýju reglugerðinni um búsetu
fatlaðra eru skilgreindir fimm
leiguflokkar eftir stærð þess rýmis
sem hver og einn einstaklingur
hefði afnot af.
Leiguflokkarnir eru:
1. Herbergi minna en 10 fermetrar
2. Herbergi 10–14 fermetrar
3. Herbergi stærra en 14 fermetr-
ar
4. Herbergi með snyrtingu
5. Ígildi tveggja herbergja íbúðar
Leigan á mánuði fyrir herbergi
minna en 10 fermetrar er 11.000
kr. en húsleigubætur lækka þessa
upphæð niður í 5.500 kr. Fyrir
ígildi tveggja herbergja íbúðar er
leigan 23.000 kr. á mánuði en á
móti koma húsaleigubætur að fjár-
hæð 8.450 kr. Í dag eru dæmi þess
að fatlaðir sem hafa ígildi tveggja
herbergja íbúðar í húsnæði í eigu
félagasamtaka greiði allt að 30.000
kr. í leigu á mánuði og mun því
nýja reglugerðin hafa verulegar
breytingar í för með sér fyrir þá.
Einnig má geta þess að Fram-
kvæmdasjóður fatlaðra leggur yf-
irleitt til stofnframlag upp á tvær
milljónir króna fyrir hvert nýtt
sambýli. Þeir fjármunir eru nýttir
til húsbúnaðarkaupa og kaupa á
flestu því sem tilheyrir sameig-
inlegu heimilishaldi.
Ráðstöfunarfé fatlaðra sem búa
á sambýlum og greiða leigu sam-
kvæmt þremur fyrstu leiguflokk-
unum breytist óverulega. Um er
að ræða 80% þeirra sem búa á
sambýlum ríkisins í dag.
Í leiguflokki 4 og 5 þar sem um
er að ræða herbergi með snyrt-
ingu eða ígildi tveggja herbergja
íbúðar minnkar ráðstöfunarfé við-
komandi um 5–10 þúsund kr. á
mánuði enda eru þessir aðilar að
fá húsnæði sem svarar til einstak-
lingsíbúðar eða tveggja herbergja
íbúðar. Húsaleigugreiðslur ann-
arra sem búa við sambærilegar að-
stæður í dag í húsnæði í eigu fé-
lagasamtaka munu á hinn bóginn
lækka.
Með reglugerðinni er verið að
jafna aðstæður fatlaðra gagnvart
búsetu hvort sem þeir búa í hús-
næði á vegum ríkisins eða hags-
munasamtaka fatlaðra.
Jafnræði
fyrir alla
Eftir Pál
Pétursson
„Með reglu-
gerðinni er
verið að
jafna að-
stæður fatl-
aðra gagnvart búsetu.“
Höfundur er félagsmálaráðherra.
Gjafavara – matar- og kaffistell .
All ir verðflokkar.
- Gæðavara
Heimsfrægir hönnuðir
m.a. Gianni Versace.
VERSLUNIN
Laugavegi 52, s. 562 4244. Síðumúla 24 • Sími 568 0606
Sjónvarpsskápur
139.000 Kr