Morgunblaðið - 08.01.2003, Qupperneq 19

ERLENT
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 8. JANÚAR 2003 19



ATAL Behari Vajpayee, forsætis-
ráðherra Indlands, segir að ind-
verskir vísindamenn eigi að stefna
að því að senda mann til tunglsins,
að sögn breska útvarpsins BBC.
Forsætisráðherrann sagði á
menntamálaráðstefnu í Bombay að
indverskir vísindamenn væru að
vinna að því að senda geimfar til
tunglsins. Verulegar framfarir
hefðu orðið í geimvísindum og eld-
flaugatækni á Indlandi og landið
ætti að vera nógu öflugt til að geta
látið drauminn um að senda mann
til tunglsins rætast.
Að sögn BBC stefnir í geim-
ferðakapphlaup milli Indverja og
Kínverja. Ómannað kínverskt
geimfar lenti á sunnudag eftir að
hafa verið á braut um jörðu í tæpa
viku og markmiðið með ferðinni
var að æfa og undirbúa fyrstu
mönnuðu geimferð Kínverja sem
ráðgerð er síðar á árinu. Aðeins
tvö ríki, Bandaríkin og Sovétríkin
fyrrverandi, hafa sent fólk í geim-
inn á eigin spýtur. Rússar hafa
þurft að fjármagna ferðir sínar til
Alþjóðlegu geimstöðvarinnar með
því að flytja þangað auðkýfinga
gegn greiðslu.
Fréttastofan AP hafði eftir yf-
irmanni Geimvísindastofnunar
Indlands á laugardaginn var að
hún stefndi að því að senda mann
til tunglsins einhvern tíma milli
2005 og 2015. „Við ætlum að taka
áform okkar um tunglferð til at-
hugunar á næstu mánuðum,“ sagði
hann. „Við hyggjumst þó fyrst
senda ómannað geimfar umhverfis
tunglið.“
Indverjar
sendi mann
til tunglsins
RÚSSNESKI bærinn Bolshoi
Kamen (Stóri klettur) er kenndur
við tilkomumikinn klett sem er
löngu horfinn því að hann var
sprengdur til að stækka hafn-
armynnið. Bærinn hefur líka
misst lífsviðurværi sitt, viðgerðir
á kafbátum sem áttu að vera
meginstoð öflugs Kyrrahafsflota
Sovétríkjanna.
Hálfri öld eftir að sovéski her-
inn reisti þennan leynilega bæ
hefur hann fengið nýtt hlutverk
sem þykir ekki eins tilkomumik-
ið. Þar eru kafbátarnir settir í
brotajárn í Zvezda (Stjarna), ann-
arri af tveimur brotajárns-
vinnslustöðvum rússneska sjó-
hersins.
„Geta sprungið
hvenær sem er“
Zvezda hefur fengið alls 120
milljónir dollara, andvirði 9,6
milljarða króna, frá Bandaríkja-
stjórn á síðustu átta árum fyrir
að rífa niður 22 kafbáta sem hafa
verið teknir úr notkun samkvæmt
afvopnunarsamningum ríkjanna.
Síðasti kafbáturinn verður settur
í brotajárn síðar á árinu og pen-
ingarnir frá Bandaríkjunum
verða þá uppurnir. Stjórnendur
vinnslustöðvarinnar leggja því nú
kapp á að fá meiri peninga frá
Bandaríkjastjórn til að hægt
verði að rífa niður tugi annarra
kafbáta.
Rússar segja að umhverfinu
stafi mikil hætta af kafbátunum
og því þurfi vinnslustöðin að fá
peninga sem fyrst. „Kjarn-
orkukafbátar eru eins og eldfjöll
og geta sprungið hvenær sem
er,“ sagði Valerí Lebedev, að-
stoðarráðherra sem fer með
kjarnorkumál.
Rússar hafa lagt alls 190 kjarn-
orkuknúnum kafbátum á síðustu
15 árum. Embættismenn segja að
90 þeirra liggi enn við bryggju
með geislavirkt eldsneyti í
kjarnakljúfunum.
Margir óttast að kjarnorkuelds-
neytið verði flutt til annarra
landa eða komist í hendur
hryðjuverkasamtaka. Slæmt við-
hald skapar einnig hættu á því að
geislavirk efni leki úr bátunum.
Kostar 310 milljarða
Tveir kjarnorkukafbátar, sem
höfðu verið teknir úr notkun,
sukku við bryggju á Kamtsjatka-
skaga 1997 og 1999. Þeir voru
hífðir upp og rússneski sjóherinn
sagði að þeir hefðu ekki valdið
mengun.
„Þeir eru hættulegir og hættan
vex með hverju árinu sem líður,“
sagði Níkolaj Júrasov flotafor-
ingi, sem hefur umsjón með nið-
urrifi kafbáta Kyrrahafsflota
Rússlands.
Rússar hyggjast eyðileggja 130
kafbáta fyrir árið 2010, að sögn
Viktors Akhúnovs, yfirmanns
vistfræðideildar rússneska kjarn-
orkumálaráðuneytisins. Þeir voru
næstum allir teknir úr notkun á
níunda áratug aldarinnar sem
leið.
Akhúnov segir að það kosti
andvirði 310 milljarða króna að
eyðileggja alla kafbátana. Rúss-
neska stjórnin veitti þó aðeins 5,6
milljarða króna í fyrra til verk-
efna sem miðast að því að auka
öryggi alls kjarnorkuheraflans.
Akhúnov segir að eitt af brýn-
ustu verkefnunum sé að smíða
geymsluaðstöðu fyrir 19 kjarna-
kljúfaklefa sem geymdir eru á
floti í Razbojník-flóa nálægt
Bolshoi Kamen, um 37 km frá
hafnarborginni Vladivostok. Þar
sem ekki er til nein geymsla á
landi fyrir kjarnakljúfana voru
klefarnir skornir úr kafbátunum,
lokaðir með stálplötum og
geymdir á floti.
Áætlað er að geymsluaðstaðan
kosti andvirði 5,6 milljarða
króna. Gert hefur verið ráð fyrir
því að framkvæmdirnar hefjist í
ár en rússneska stjórnin er enn
að leita eftir erlendu fjármagni.
Rússar hafa einnig óskað eftir
andvirði 1,5 milljarða króna til að
byggja varanlega geymslu fyrir
tvo kafbáta sem lentu í slysum.
Kjarnakljúfar þeirra skemmdust
og valda geislamengun. Kafbát-
arnir eru nú geymdir á flatbotn-
uðum bátum í flóa nálægt Bolshoi
Kamen.
Vilja meira fé
til niðurrifs
Rússar hafa lagt 190 kjarnorkuknún-
um kafbátum á síðustu 15 árum
Bolshoi Kamen. AP.
AP
Rússneskir kafbátar, sem hafa verið teknir úr notkun, við bryggju í bænum
Bolshoi Kamen þar sem kafbátar hafa verið settir í brotajárn.
’ 90 kafbátar liggjaenn við bryggju með
geislavirkt eldsneyti
í kjarnakljúfunum. ‘