Morgunblaðið - 12.01.2003, Blaðsíða 8

FRÉTTIR
8 SUNNUDAGUR 12. JANÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Foringjarnir hófu kosningabaráttuna með slagsmálum í beinni út af kvenmanni.
Fuglamerkingar skila árangri
Áhugi og vilji
allt sem þarf
NOKKUR hópur Ís-lendinga hefurþað að hjartans
áhugamáli að merkja
fugla. Flestir þeirra eru
leikmenn, menn sem vinna
sín störf í þjóðfélaginu en
hella sér út í áhugamálið
hvenær sem færi gefast.
Sumir hafa merkt tugi
þúsunda fugla. Einn þess-
ara merkingarmanna er
Björn Hjaltason, bók-
bindari í Prentsmiðjunni
Odda, sem ungur kynntist
fuglamerkingum hjá föð-
urbróður sínum Friðriki
Sigurbjörnssyni og Þor-
valdi syni hans, og hefur
stundað þær frá unglings-
aldri. Morgunblaðið ræddi
við Björn um þessa iðju og
gagnsemi hennar.
– Til hvers eru menn að merkja
fugla Björn?
„Menn vilja finna út hvert fugl-
ar fara, hversu lengi þeir lifa, hvað
dregur þá til dauða og þess hátt-
ar.“
– Af þúsundum fugla sem þú
hefur merkt, hvaða heimtur hafa
verið markverðastar og skemmti-
legastar?
„Sá fugl sem ég hef merkt og
fannst lengst frá merkingarstað
var spói sem ég merkti sem unga
sumarið 1986, en veturinn 1989
fannst hann dauður í Senegal, sem
eru reyndar þekktar vetrarstöðv-
ar spóans. Þessi fugl hafði ferðast
5.595 kílómetra frá þeim stað þar
sem hann var merktur. Í öðru
sæti hjá mér er hettumáfur sem
ég merkti 29. júní 1998, en fannst
aftur í St. John’s á Nýfundnalandi
8. nóvember 2000. Sá fugl hafði
flogið 2.621 kílómetra. Þekktustu
dæmin um vegalengdir eru auð-
vitað tengd kríunni sem flýgur
hálfan hnöttinn og svo sömu leið
tilbaka í sumum tilvikum. Þá voru
þeir ekkert gamlir þessir fuglar
sem ég hef fengið endurheimta.
Aðrir merkingarmenn hafa fengið
mun skemmtilegri endurheimtur,
t.d. eru þekkt dæmi um lunda sem
hafa orðið nokkurra áratuga
gamlir.“
– Nefndu einhver skemmtileg
dæmi um langlífi fugla...
„Hún er alltaf skemmtileg sag-
an frá Bretlandseyjum, um fugla-
merkjarann sem merkti, sem ung-
ur maður, fýl á hreiðri. Fimmtíu
árum seinna náði hann sama fýln-
um í sama hreiðrinu. Þeir voru
myndaðir saman og fýllinn hafði
ekkert breyst, en karlinn var orð-
inn gamalmenni. Menn halda að
fýllinn geti orðið allt að hundrað
ára gamall.“
– Verður í flestum tilvikum að
treysta á að finna fuglana dauða?
„Það var hér áður fyrr og þá
kom miklum mun minna út úr
þessum merkingum en síðar varð.
Nú eru sjónaukar og merkin orðin
með þeim hætti að í mörgum til-
vikum sjást merkin í sjónaukan-
um og ekki nóg með það, heldur
geta menn lesið af merkjunum.
Það er og verður samt
alltaf stopult hvað
finnst af smærri fugl-
um, spörfuglum og
minni vaðfuglum, þeir
drepast og bara
hverfa.“
– Mega allir merkja fugla hér á
landi, eða þarf að uppfylla skilyrði
og kröfur?
„Erlendis þurfa menn að upp-
fylla ströng skilyrði. Hér á landi
er ekkert slíkt, nóg að menn sýni
áhuga og vilja. Í fámenninu er
bara þakkað fyrir að einhverjir
nenni þessu. Fuglafræðingarnir
eru svo störfum hlaðnir hér á
landi að stærsti hluti fuglamerk-
inga er í höndum áhugamanna.
Flestir merkja bara allt sem næst
í, en aðrir sérhæfa sig. Sjálfur
merki ég allt sem ég finn, en hef
auk þess lagt mig fram við að
merkja straumendur síðustu árin.
Ég hef merkt 114 slíkar á fjórum
árum sem er sami fjöldi og var
merktur á 75 árum fram að því. Þó
verður að segjast eins og er, að ég
er ekki stórtækur merkjari,
margir hafa merkt miklu fleiri
fugla heldur en ég.“
– Hvernig ná menn fuglum til
merkingar?
„Sumar tegundir eru til vand-
ræða, t.d. vaðfuglategundir. Mað-
ur nær aldrei neinum fjölda því
allt snýst um að finna unga trítl-
andi úti í móa. Menn hafa brugðist
við því með því að nota kanónur
sem skjóta netum þar sem fuglar
eru í hópum á fartíma, en svoleiðis
búnað mega einungis fuglafræð-
ingarnir nota. Við hinir getum
fengið leyfi hjá Náttúrufræði-
stofnun til að veiða fugla í mistnet,
þau eru framleidd erlendis, en
fást afgreidd gegn pappír frá
Náttúrufræðistofnun. Þau eru
strengd fyrir þar sem fuglar eiga
leið um. Ég nota talsvert mistnet
og veiði fugla allt upp í straum-
endur að stærð í þau.“
– Slasast fuglar ekki við að
fljúga á fullri ferð í mistnet?
„Það virðist ekki vera, ég hef
ekki lent í því og ýmsir sem ég hef
spurt um það hafa heldur ekki
lent í slíku. Fuglarnir koma bratt-
ir frá þeim viðskiptum.“
– En sjálf merkin, hvaðan koma
þau?
„Náttúrufræðistofnun útvegar
hefðbundnu fótmerkin.
Það er erfiðara með lit-
merkin. Þau eru af-
greidd frá sömu stofn-
un, en verr gengur að
fá þau. Það er í sjálfu
sér skiljanlegt, því það
er svo gífurlegur massi af upplýs-
ingum sem berst með þeim, að
stofnunin hefur ekki undan að
vinna úr þeim. Mávar, gæsir og
álftir eru t.d. mikið litmerkt og nú
síðast jaðrökur. Það er helst að
það gangi upp ef merkingarmenn-
irnir sjálfir vinna úr gögnunum
eins og ég hef sjálfur gert í
straumandarathugunum mínum.“
Björn Hjaltason
 Björn Hjaltason er fæddur á
Kiðafelli í Kjós 1963. Lauk iðn-
skólanámi í bókbandi 1986 og
hefur starfað sem bókbindari í
Prentsmiðjunni Odda allar götur
síðan, eða í 16 ár. Björn er giftur
Katrínu Cyrusdóttur og samtals
eiga þau þrjú börn, Sverri Ljá og
Sævar Loga Björnssyni, 14 og 10
ára, og Baldur Þór Bjarnason 10
ára.
… fuglarnir
koma brattir
frá þeim við-
skiptum
DILBERT
mbl.is ATVINNA mbl.is