Morgunblaðið - 12.01.2003, Blaðsíða 30

LISTIR
30 SUNNUDAGUR 12. JANÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Fitulítil
og freistandi
SAGA Tónlistarfélagsins íReykjavík er að stórumhluta saga tónlistarlífs á Ís-landi, allt frá því að félagið
var stofnað árið 1930. Páll Ísólfsson í
samráði við Tónlistarfélagið hafði
milligöngu um ráðningu austurríska
tónlistarmannsins Franz Mixa, sem
kom hingað til að stjórna tónlist-
arflutningi á Alþingishátíðinni. Í kjöl-
farið var Tónlistarskólinn í Reykjavík
stofnaður og hafði í fyrstu einkanlega
það hlutverk á hendi að mennta tón-
listarfólk til starfa í Hljómsveit
Reykjavíkur sem síðar varð Sinfón-
íuhljómsveit Íslands. Saga tónlistar-
félagsins er samofin starfsemi þess-
ara stofnana, en almenningur naut
frá upphafi tónleika sem Tónlistar-
félagið skipulagði, þar sem margir
mestu listamenn hins vestræna
heims á 20. öld sungu og léku fyrir Ís-
lendinga. Margir hafa heyrt talað um
„postulana tólf“ en það var tólf
manna hópur ötulla stofnfélaga undir
forystu Ragnars Jónssonar í Smára,
sem var helsta driffjöður félagsins
um langt árabil.
Ætlaði að gerast styrktarfélagi
Um þessar mundir er Baldvin
Tryggvason, fyrrverandi sparisjóðs-
stjóri í SPRON, að láta af störfum
formanns Tónlistarfélagsins, en hann
hefur upplifað tímana tvenna í starf-
semi þess. „Þetta byrjaði 1983, þegar
Sparisjóðurinn tók að sér kostun á
sönghátíð á vegum Tónlistarfélags-
ins. Þá komu hingað Elly Ameling,
Gérard Souzay og Dalton Baldwin og
héldu hér masterklass og tónleika.
Ruth Magnússon skipulagði þetta
fyrir Tónlistarfélagið, og kom að máli
við mig, því hún taldi hættu á að þetta
myndi ekki skila hagnaði. Við sömd-
um um að Sparisjóðurinn myndi
styrkja þessa uppákomu með því sem
á vantaði, ef ekki kæmi nóg í kassann.
Þetta gekk nú þokkalega, sönghátíðin
gekk ljómandi vel, en við þurftum að
greiða þónokkra upphæð til að félagið
kæmi á sléttu út úr þessu. Fyrir vikið
héldu menn að ég væri óhemjumikill
áhugamaður um tónlist, sem kannski
má til sanns vegar færa, og skömmu
seinna hringdi einn af postulunum,
Ólafur Þorgrímsson lögfræðingur, í
mig, og bað mig að koma á fund hjá
Tónlistarfélaginu í húsnæði þess í
Garðastræti 17. Hann spurði mig
hvort ég hefði ekki áhuga á að koma í
Tónlistarfélagið. Jú, sagði ég, og hélt
að hann væri að biðja mig að verða
styrktarfélagi. Ragnar í Smára var
þá búinn að vera veikur frá því um
1980 og hafði talsvert dregið úr starf-
semi félagsins og eftirliti með eigum
þess.“ Þegar Baldvin kom á fundinn
tóku þeir postulanna, sem enn voru
lifandi og við heilsu, á móti honum og
fundur var settur. Þá var farið að
kjósa í stjórn, en Ólafur tilkynnti að
hann hefði haft samband við Ragnar í
Smára á sjúkrabeði fyrr um daginn,
og að Ragnar hefði samþykkt að ger-
ast heiðursforseti Tónlistarfélagsins,
en láta um leið af formennsku. Ólafur
Þorgrímsson var kosinn formaður og
Sveinn Björnsson skókaupmaður var
kosinn ritari. Þegar kom að kjöri
gjaldkera vandaðist málið, því eftir
voru aðeins Baldvin og tveir fjör-
gamlir menn, Helgi Lárusson í
Klaustri, sem þá var nálægt níræðu,
og Kristinn Sigurðsson, sem var á
svipuðum aldri. „Niðurstaðan varð
því sú að ég féllst á að verða stjórn-
armaður, en tók fram að ég vildi ekki
sinna gjaldkerastarfi, þar sem það
samræmdist ekki starfi mínu í Spari-
sjóðnum, enég vissi að félagið var
með reikninga sína þar og ekki við
hæfi að ég hefði umsjón með pen-
ingum sem væru geymdir þar.“
Tónabíó var rekið með tapi
Úr varð að Baldvin varð með-
stjórnandi en Ólafur bætti við sig
gjaldkerastörfunum, þar sem talið
var að þau væru hvort eð er ekki það
umsvifamikil. Baldvin segir að lítið
hafi reynt á veru hans í stjórninni til
að byrja með. Tónlistarfélagið var
enn að halda tónleika, og það var
Ruth Magnússon sem skipulagði þá
ásamt Hauki Gröndal yngri. „Það var
búið að segja mér að Tónlistarfélagið
hefði miklar tekjur af rekstri Tóna-
bíós, sem það átti, og ég hafði því eng-
ar áhyggjur af rekstrinum. Bíóið
hafði meðal annars einkarétt á Walt
Disneymyndunum, sem voru mjög
vinsælar. Það var ekki fyrr en ári síð-
ar að ég fór að skoða reikninga fé-
lagsins vandlegar en í fyrstu að þá
kom í ljós að Tónabíó var í raun rekið
með tapi og félagið komið í skuldir er-
lendis þess vegna.“
Næstu árin reyndust Tónlistar-
félaginu erfið; skuldir þess voru mikl-
ar og tónleikahald var ekki með sama
blóma og fyrr, þegar Tónlistarfélagið
var nánast eitt um tónleikahald hér,
ásamt Kammermúsíkklúbbnum.
Tónlistarlandslagið var að breytast
og almennir tónleikar orðnir miklu
tíðari. Tónlistarfélagið neyddist til að
selja Tónabíó, en hélt þeirri hæð
hússins sem hýsti Tónlistarskólann í
Reykjavík, sem félagið hafði alla tíð
rekið. Af frásögn Baldvins má ráða að
oft hafi staðið tæpt að félagið héldi
húsnæði Tónlistarskólans og við hafi
legið að starfsemi skólans stöðvaðist
af þeim sökum. Nokkrum árum síðar
stóð Baldvin uppi einn í stjórn félags-
ins, þar sem stofnfélagarnir frá 1930
voru allir fallnir frá, þar á meðal
Ragnar í Smára og formaðurinn og
gjaldkerinn Ólafur Þorgrímsson.
Með þrautseigju tókst Baldvini að
koma Tónlistarfélaginu í gegnum
þessa erfiðleika, þótt fórnirnar væru
miklar. „Það sem máli skiptir er að
félaginu tókst að komast í gegnum
fjárhagserfiðleikana, sem stöfuðu
umfram allt af langvarandi taprekstri
á Tónabíói, sem okkur í stjórn félags-
ins hafði hreinlega ekki verið kunn-
ugt um. Það var ekki fylgst nógu vel
með rekstrinum og vegna skuldanna
hafði Tónabíó misst það álit sem það
hafði haft erlendis og þar með þau
umboð sem áður höfðu gefið vel af
sér. Það er ekki ofsagt að við hafi leg-
ið að á árunum 1989 og 1990 yrði fé-
lagið gert upp sem gjaldþrota, og þar
með hefði skólanum verið lokað. Við
með skólastjórana Jón Nordal og síð-
ar Halldór Haraldsson í forystu lögð-
um hins vegar megináherslu á það að
halda skólanum gangandi hvað sem
tautaði og raulaði, það væri það sem
mestu máli skipti. Þetta tókst, skólinn
hefur getað starfað hnökralaust og
eflst og dafnað fyrir forgöngu skóla-
stjóranna að gæðum og áliti sem skóli
á háskólastigi og nemendur skólans
hafa verið teknir inn umyrðalaust má
segja í virta erlenda háskóla.“
Með stofnun Listaháskóla Íslands
breytist staða Tónlistarskólans í
Reykjavík, þar sem allt nám á há-
skólastigi verður þá komið yfir til
Listaháskólans, og hverfur um leið úr
Tónlistarskólanum. Þessum breyt-
ingum á að vera lokið á næsta ári. „Þá
stendur eftir annað og ekki auðveld-
ara verkefni fyrir Tónlistarfélagið.
Það er upp ágreiningur milli sveitar-
félaganna og ríkisins um það hverjir
eigi að borga þann hluta námsinsí
Tónlistarskólanum sem þá verður á
framhaldsskólastigi. Grunn-
skólastigið er komið yfir til sveitarfé-
laganna, en það er ekki á hreinu
hvernig verður með tónlistarskóla á
framhaldsstigi. Við segjum að það
geti ekki annað gerst en að ríkið ann-
ars vegar og sveitarfélögin hins vegar
komist að samkomulagi um það
hvernig framhaldsskóli eins og Tón-
listarskólinn verði rekinn. Það væri
álíka gáfulegt að spara við þennan
skóla eins og að loka fyrir mennta-
skóla þannig að það yrðu engir stúd-
entar. Ef á annað borð er til Listahá-
skóli, þá þarf að vera til staðar góð
undirbúningsmenntun fyrir hann, og
það hefur enginn skóli verið hæfari til
að sinna henni en Tónlistarskólinn í
Reykjavík. Þetta gengur ennþá, en
það styttist í að það þurfi að taka á
málinu af alvöru.“
Þegar mesti fjárhagsvandi Tónlist-
arfélagsins var að baki, árið 1992,
beitti Baldvin sér fyrir endur-
skipulagningu Tónlistarfélagsins og
fékk til liðs við sig nýja „postula“,
þekkta áhugamenn um tónlist. Félag-
ið hefur staðið fyrir nokkrum tón-
leikum og færði auk þess af rausn-
arskap Íslenskri tónverkamiðstöð að
gjöf tæki til fjölföldunar á geisla-
diskum, til að auðvelda íslenskum
tónskáldum og tónlistarmönnum að
kynna tónlist sína og koma henni á
framfæri erlendis.
Söguleg gögn komin á Lands-
bókasafnið Þjóðarbókhlöðu
Baldvin Tryggvason ákvað fyrir
nokkru að nú væri komið nóg, og að
kominn væri tími til að aðrir tækju við
Tónlistarfélaginu í Reykjavík. „Á
aukafundi félagsins nú 19. desember
óskaði ég eftir því að láta af störfum
formanns, og í minn stað var Júlíus
Vífill Ingvarsson kosinn formaður. Ég
hef þegar afhent Júlíusi Vífli öll gögn
félagsins, en eldri gögn, þar á meðal
fundargerðir allt frá stofnun félagsins
1930 og ýmis gögn önnur og tón-
leikaprógrömm, er ég búinn að fara
með á handritadeild Landsbókasafns-
ins Þjóðarbókhlöðu. Félagið á enn-
fremur í fórum sínum mikið ljós-
myndasafn, sem nokkrir aðilar
innanTónlistarskólans, hafa tekið að
sér að ganga frá og merkja, áður en
það verður afhent safninu. Saga þessa
félags er stórmerkileg og postularnir
tólf með Ragnar í Smára í fararbroddi
unnu mikið og erfitt brautryðj-
andastarf í íslensku tónlistarlífi.“
Tónlistarfélagið í Reykjavík stend-
ur á tímamótum. Erfiðu tímabili í
starfsemi þess er að ljúka, og þar hef-
ur mest mætt á Baldvini Tryggva-
syni, sem tókst með einurð og seiglu
að sigla skútunni heilli í höfn. Á kaj-
anum bíður nýr skipper; Júlíus Vífill
Ingvarsson, sem er lögfræðingur og
vel þekkt nafn í íslensku atvinnulífi.
Hann á einnig að baki feril sem ten-
órsöngvari. Það verður því spennandi
að fylgjast með því hvert Tónlistar-
félagið í Reykjavík stefnir í framtíð-
inni.
Baldvin Tryggvason, fyrrverandi sparisjóðsstjóri í
SPRON, lætur um þessar mundir af störfum formanns
Tónlistarfélagsins í Reykjavík. Bergþóra Jónsdóttir ræddi
við Baldvin af því tilefni um félagið og þær miklu breytingar
sem orðið hafa í starfsemi þess.
Morgunblaðið/Kristinn
begga@mbl.is
„Saga þessa félags
er stórmerkileg“