Morgunblaðið - 12.01.2003, Blaðsíða 33

hver maður beri ábyrgð á eigin
heilsu, svo fremi að hann hafi vald á
því. Þetta á auðvitað ekki við um
erfðafræðilega ágalla og slys. „Ef þú
reynist líkama þínum vel, þá mun
hann vafalaust reynast þér vel.“
Einkarekstur
Margir hafa orðið til þess að
hvetja til einkarekstrar í heilbrigð-
iskerfinu. Öflugustu talsmenn
einkarekstrar hafa verið heilbrigð-
isstarfsmenn. Helstu rök þeirra
hafa verið þau, að einkarekstur sé
hagkvæmari, afkastameiri, ódýrari
fyrir ríkið og þjónusta við sjúklinga
verði mun betri. Þau rök hafa hins
vegar ekki heyrst, að einkarekstur
yrði ódýrari fyrir sjúklinga, við-
skiptavinina.
 Hér á landi er þegar talsverður
einkarekstur í heilbrigðisgeiran-
um. Engar kannanir liggja fyrir
um árangur eða sparnað.
 Í Bandaríkjunum er meiri einka-
rekstur á þessu sviði en í nokkru
öðru landi heims. Þar er rekið
dýrasta heilbrigðiskerfi í veröld-
inni, sem best annast þá, sem
mesta eiga fjármuni. Heilbrigð-
isþjónusta við fátæka hefur
löngum verið einn svartasti
bletturinn á bandarísku þjóðlífi.
 Á spáþingi um heilbrigðisþjón-
ustu, sem haldið var í Wash-
ington 1996, gagnrýndu banda-
rískir sérfræðingar eigið kerfi
mjög harkalega. Þeir bentu á, að
15% landsframleiðslu færu til
heilbrigðisþjónustu, sem næði
ekki nema til 75–80% lands-
manna.
 Samkeppni sjúkrahúsa í Banda-
ríkjunum hefur leitt til gífur-
legra fjárfestinga í tækjum og
sérfræðingum. Sjúkrahúsin
stunda sölumennsku á þjónustu
sinni, sem beinist að hinum efna-
meiri og mörgum þykir siðlaus.
 Þáttur tryggingafélaga og vald
þeirra um ákvörðun aðgerða og
meðferð hinna tryggðu er um-
deilt.
Það kann að vera hagkvæmt að
einkavæða einhvern hluta af heil-
brigðisþjónustunni, t.d. stoðþjón-
ustu við sjúkrahús, og þá undir eft-
irliti stjórnvalda og notenda. Það
kemur hins vegar ekki til greina að
einkavæða rekstur sjúkrahúsa al-
mennt. Hagkvæmni einkavæðingar
í heilsugæslu, öldrunarþjónustu og
á fleiri sambærilegum sviðum er
vandséð. Nýlega var gerður samn-
ingur um einkarekstur á sjúkra-
stofnun aldraðra hér á landi. Með
samningnum var þessari einka-
stofnun tryggt tæplega 18 þúsund
króna daggjald með hverjum sjúk-
lingi. Þar er einnig greiddur við-
haldskostnaður húsnæðis og hluti af
lyfjakostnaði. Aðrar sambærilegar
stofnanir, flestar sjálfseignarstofn-
anir, fá liðlega 12 þúsund krónur á
dag fyrir hvern dvalargest eða sjúk-
ling. Sú stofnun, sem ég ber ábyrgð
á, Heilsustofnun NLFÍ í Hvera-
gerði, fær að óbreyttu 7.600 krónur
á næsta ári með hverjum sjúklingi.
Af þessu verður ekki séð að einka-
reksturinn spari skattgreiðendum
mikla fjármuni.
Lokaorð
Í heilbrigðisþjónustunni verður
vandinn ávallt sá mestur að rata
hinn gullna meðalveg á milli raun-
verulegra þarfa og nauðsynlegrar
þjónustu. Sá meðalvegur hefur enn
ekki fundist. Reynt hefur verið að
finna þennan vandrataða veg með
svokallaðri forgangsröðun. Þá er lit-
ið til nokkurra siðferðilegra grund-
vallarlögmála, sem talið er að sæmi-
leg sátt geti náðst um.
Fyrst er þá litið til mannhelgi eða
virðingar fyrir mannlegri reisn. Þar
vilja menn staðfesta þann skilning
að allir menn séu jafnir og hafi sama
rétt til verndar lífs og viðhalds á
heilbrigði. Þetta sjónarmið er raun-
ar staðfest í lögum um heilbrigðis-
þjónustu.
Í öðru lagi er horft til þarfa og
samstöðu. Þar eru venjulega talin
upp þrjú meginatriði:
1. Þeir, sem eru í brýnustu þörfinni
fyrir heilbrigðisþjónustu, skulu
ganga fyrir.
2. Sýna skal þeim hópum samstöðu,
sem eru í viðkvæmri stöðu vegna
æsku, sjúkdóms eða fötlunar og
geta ekki sjálfir leitað réttar síns
eða varið hann.
3. Virða skal ákvarðanir um heil-
brigðisþjónustuna og takmörk
hennar, en til þess að það geti
orðið þarf vilja og samstöðu þjóð-
arinnar.
Við verðum að gera kröfur um
skilvirka heilbrigðisþjónustu. Hún
þarf að vera markviss, árangursrík
og eins hagkvæm og nokkur kostur
er. Heimspeki hins vestræna hug-
myndaheims um siðferðileg verð-
mæti er þessi: Réttlæti, sjálfræði,
velferð, hamingja, vinátta og ást.
Utan við allar skilgreiningar um
forgangsröðun í heilbrigðiskerfinu,
sem meira og minna snúast um
lækningar, liggja áherslur á önnur
gildi, þ.e. heilbrigt líf og hvernig við
getum stuðlað að heilbrigði. Stund-
um er sagt, að fremur ætti að kalla
núverandi heilbrigðiskerfi lækn-
ingakerfi. Hið eiginlega heilbrigðis-
kerfi sé sú viðleitni okkar að koma í
veg fyrir sjúkdóma og viðhalda heil-
brigði með skynsamlegu líferni og
forvörnum.
Og við þá, sem telja, að fjármunir
sem fara til heilbrigðismála séu
glatað fé, er rétt að segja þetta: Ár-
angur heilbrigðiskerfisins í lækn-
ingum, við að draga úr þjáningu,
veita öryggi og hverskonar umönn-
un er hverrar krónu virði. Hluti
fjármunanna hverfur aftur í ríkis-
kassann í formi skatta starfsmanna.
Kerfið er stærsti vinnuveitandi
landsins, kaupir meira af aðföngum
en nokkur annar og heldur uppi
mikilli atvinnustarfsemi utan kerf-
isins. Og síðast en ekki síst; kerfið
er kjarni velferðarsamfélagsins,
umdeilt en yfirleitt gott og algjör-
lega ómissandi.
Höfundur er framkvæmdastjóri
Heilsustofnunar NLFÍ í Hveragerði.
SKOÐUN
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 12. JANÚAR 2003 33
Hagskýrslusvið
Hagstofunnar flytur
Hagskýrslusvið Hagstofunnar sem hefur verið til húsa í
Skuggasundi 3, Lindargötu 9 og Kalkofnsvegi 1 er flutt í
Borgartún 21a, 150 Reykjavík.
Nýtt símanúmer: 528 1000
Nýtt faxnúmer: 528 1099
Þjóðskrá er áfram til húsa í Skuggasundi 3,
150 Reykjavík.
Sími (óbreyttur) 545 9850.
Fax (óbreytt) 562 3312
Fyrirtækjaskrá og hlutafélagaskrá
eru áfram til húsa á Lindargötu 9.
Sími (óbreyttur) 563 7070
Fax (óbreytt) 562 7230
Borgartúni 21a, 150 Reykjavík.
Hlí›asmára 15 • Sími 535 2100
Al
ic
an
te
Al
ic
an
te
Suma
rhúsa
-
eige
ndur
á Spá
ni!
Bei
nt
leiguf
lug.
Ver›l
ækku
n
32.245kr.
Ver› frá:
*Verðdæmi: M. v. að 2 fullorðnir
og 2 börn, 2ja-11 ára, ferðist saman.
36.630 kr. á mann ef 2 ferðast saman .
Innifalið er flug og flugvallaskattar.
Munið, að hjá Plúsferðum er unnt að
greiða með Atlasávísunum 5.000 kr.
og VR ávísunum að eigin vild og
lækka ferðakostnaðinn.
*
Flugdagar eru 11. og 24. apríl, 21.
maí og alla miðvikudaga í sumar.
Flogið er í beinu leiguflugi með
Flugleiðum í morgunflugi.
Félagsmenn í Félagi Sumarhúsa-
eigenda á Spáni fá 2.000 kr.
afslátt á mann, ef 20 sæti eða
fleiri eru bókuð saman.
Sala er hafin
á ód‡ru
sumarfargjöldunum
til Alicante.