Morgunblaðið - 12.01.2003, Blaðsíða 28

28 SUNNUDAGUR 12. JANÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
9. janúar 1983: „Síðasta
skeyti Hjörleifs Guttorms-
sonar til Alusuisse hefur að
geyma úrslitakosti. Þar er
því lýst yfir, að hverfi aðal-
samningamaður Alusuisse,
dr. Paul Müller, ekki frá
fyrirvara þeim sem hann hef-
ur sett fyrir því að leggja til
við stjórn Alusuisse, að hún
samþykki upphafshækkun á
raforku til álversins í
Straumsvík, muni það „spilla
sambandi milli aðila og
stofna enn á ný í hættu
möguleikum á því að deilan
verði leyst með samningum“.
Þau skilyrði sem dr. P. Müll-
er hefur sett fyrir því að
hann leggi tillögu um upp-
hafshækkun á raforku fyrir
stjórn Alusuisse eru þessi: 1)
Ríkisstjórnin samþykki að
stækka megi álverið í
Straumsvík þannig að tekið
verði í notkun þriðja fram-
leiðslukerfið. 2) Ríkisstjórnin
samþykki að Alusuisse sé
heimilt að selja allt að 50% af
eignarhluta sínum í ÍSAL til
annarra í stað 49% eins og nú
er. Í síðasta skeyti sínu frá 5.
janúar segir Hjörleifur Gutt-
ormsson um þessa afstöðu
Alusuisse: „Ríkisstjórnin lít-
ur þessi viðbrögð yðar alvar-
legum augum.“ Ráðherrann
krefst þess í nafni rík-
isstjórnarinnar að Alusuisse
samþykki í einu og öllu þau
sjónarmið sem hann hefur
sett fram og þá geti viðræður
haldið áfram, að öðrum kosti
verði hann að leita lausna á
deilunni „eftir öðrum lögleg-
um leiðum“ eins og segir í
skeytinu.“
. . . . . . . . . .
10. janúar 1943: „Í grein
Ólafs Thors í blaðinu í gær
ræddi hann ítarlega um það,
sem nú, og raunar alltaf
endranær, skiftir afkomu
okkar Íslendinga svo miklu
máli, þ.e.a.s. þarfir okkar
fyrir aðfluttar vörur og skip
til flutninga.
Þó að þetta tvent sje á
venjulegum tímum ríkir
þættir í tilveru okkar eyj-
arskeggja við nyrstu höf,
margfaldast vitanlega þýð-
ing þess nú, á þessum geig-
vænlegu styrjaldartímum.
Meðal okkar sjálfra hefir
ríkt ágreiningur um það,
hversu ríka áherslu bæri að
leggja á það að byrgja landið
upp af vörum. Framsóknarfl.
undir forystu Eysteins Jóns-
sonar, barðist fyrir takmörk-
un innflutningsins, en aukn-
ingu inneigna í bönkum
erlendis. Sjálfstæðismenn
vildu leggja alt kapp á að-
flutning nauðsynlegra vara,
meðan verðið væri ekki
hækkað úr hófi, og aðflutn-
ingar væru auðveldari og
áhættuminni. Með því skap-
aðist meira öryggi, jafnfram
hagkvæmari viðskiftum við
útlönd.“
Fory s tugre inar Morgunb laðs ins
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
K
osningabaráttan fyrir þing-
kosningarnar í maí hefst
brátt af fullum krafti;
flokkarnir eru óðum að
ljúka frágangi framboðs-
lista sinna og stjórnmála-
umræður farnar að bera
nokkur merki kosninga-
skjálfta. Ýmislegt bendir nú til að kosningabar-
áttan verði tvísýnni og átakameiri en gera mátti
ráð fyrir ekki alls fyrir löngu.
Tvær skoðanakannanir, sem birtar voru í vik-
unni, opinbera nokkuð óvænt tíðindi; að Samfylk-
ingin og Sjálfstæðisflokkurinn njóti álíka mikils
fylgis meðal þjóðarinnar. Könnun Fréttablaðs-
ins, sem gerð var hjá litlu úrtaki eða 600 manns
(og þar af leiðandi er óvissa meiri), sýndi Sam-
fylkinguna með 39,3%, Sjálfstæðisflokkinn með
37%, Framsóknarflokkinn með 10%, Vinstri-
hreyfinguna – grænt framboð með 11,1% og
Frjálslynda flokkinn með 2,1%. Niðurstaða
könnunar DV, þar sem úrtakið er 1.200 manns og
niðurstaðan marktækari, er mjög svipuð fyrir
Sjálfstæðisflokk og Samfylkingu, sýnir síðar-
nefnda flokkinn með 39,4% og þann fyrrnefnda
með 37,1%. Hjá DV fá framsóknarmenn 12,3%,
vinstri-grænir 8,1% og Frjálslyndi flokkurinn
2,7%.
Þótt enn geti margt breytzt fram til kosninga
og reynslan sýni að þrátt fyrir sveiflur nokkrum
mánuðum fyrir kosningar leiti fylgið oft á gamlar
slóðir þegar kjördagur nálgast, gefur svo svipuð
niðurstaða í tveimur könnunum vísbendingu um
hina pólitísku stemmningu meðal almennings
þessa stundina.
Samfylkingin
og Ingibjörg
Sólrún
Samfylkingin hefur
undanfarna mánuði
heldur verið að ná sér
upp úr fylgislægð,
sem hún var í mestallt
kjörtímabilið. Athygl-
in hefur síðan beinzt að flokknum að undanförnu
vegna þingframboðs Ingibjargar Sólrúnar Gísla-
dóttur og brotthvarfs hennar úr stóli borgar-
stjóra í Reykjavík. Þótt setja verði allstórt
spurningarmerki við stjórnkænsku þeirra Ingi-
bjargar Sólrúnar og Össurar Skarphéðinssonar,
formanns Samfylkingarinnar, í tengslum við
brotthvarf hennar úr borginni, fer ekki á milli
mála að framboðið hefur jákvæð áhrif á fylgi
Samfylkingarinnar á landsvísu, a.m.k. um sinn.
Ingibjörg sagðist í fyrstu, áður en samstarfs-
flokkar Samfylkingarinnar settu henni stólinn
fyrir dyrnar, ekki sækjast eftir forystuhlutverki
á framboðslista flokksins í Reykjavík. Nú liggur
hins vegar fyrir að Ingibjörg verður hinn póli-
tíski leiðtogi og talsmaður Samfylkingarinnar í
kosningabaráttunni, ekki bara í Reykjavík held-
ur á landsvísu. Hún verður forsætisráðherraefni
Samfylkingarinnar en Össur Skarphéðinsson,
formaður flokksins, mun einbeita sér að innra
starfi hans og jafnframt stýra stjórnarmyndun-
arviðræðum, fari svo að Samfylkingin komist í þá
aðstöðu.
Auðvitað var augljóst allt frá því að Ingibjörg
Sólrún tilkynnti framboð sitt til þings að hún yrði
í forystuhlutverki og allt tal um annað var aldrei
trúverðugt.
Samkomulagið, sem nú liggur fyrir, er sjálf-
sagt tilraun til að Össur Skarphéðinsson haldi
andlitinu, en spyrja má hvort það takist. Það
virðist aðeins spurning um tíma hvenær hann
víkur til hliðar fyrir Ingibjörgu sem raunveruleg-
um leiðtoga flokksins. Augljóst er að hefði mál-
um ekki verið fyrir komið með þessum hætti,
hefði sú krafa fljótlega orðið hávær innan Sam-
fylkingarinnar að flýta landsfundi, sem á að
halda á þessu ári, til þess að kjósa Ingibjörgu
Sólrúnu formann og færa henni þar með skýrt
umboð til að fara með forystuhlutverkið.
Slíkum átökum hefur nú verið afstýrt, en
framgangsmátinn hlýtur að vekja spurningar um
hugmyndir jafnaðarmanna um lýðræðislegt um-
boð. Formaður, sem er kjörinn á lýðræðislegan
hátt af landsfundi flokks síns, lætur undan þrýst-
ingi innan flokksins og fellst á að frambjóðandi,
sem ekki tók þátt í prófkjöri, hefur ekki verið
kjörinn í neina trúnaðarstöðu sem máli skiptir á
landsfundi flokksins og hefur fram að þessu verið
fulltrúi þriggja flokka í borgarstjórn, ekki einu
sinni talinn fulltrúi Samfylkingarinnar innan
Reykjavíkurlistans, verði settur í 5. sæti og gerð-
ur að pólitískum talsmanni og yfirlýstu forsætis-
ráðherraefni. Rætt er um að þessi pólitíski tals-
maður, sem hefur engan lýðræðislegan stuðning
á bak við sig í því hlutverki heldur aðeins ákvörð-
un fámenns hóps innan Samfylkingarinnar, komi
fram í sjónvarpsþáttum, m.a. í umræðum flokks-
formanna kvöldið fyrir kosningar en ekki hinn
lýðræðislega kjörni formaður.
Sjálfstæðis-
flokkurinn
og efnahags-
stjórnin
Þrátt fyrir að trúverð-
ugleiki Ingibjargar
Sólrúnar sem stjórn-
málamanns hafi beðið
nokkurn hnekki eftir
að hún sneri baki við
loforðum sínum gagn-
vart kjósendum í Reykjavík um að bjóða sig ekki
fram til þings, er sennilegt að í kosningabarátt-
unni leggi Samfylkingin sömu áherzlu á persónu
Ingibjargar Sólrúnar og Reykjavíkurlistinn
gerði í borgarstjórnarkosningunum síðastliðið
vor. Sömuleiðis er augljóst af yfirlýsingum Ingi-
bjargar Sólrúnar og samstarfsmanna hennar að
höfuðandstæðingurinn í kosningabaráttunni
verður Sjálfstæðisflokkurinn og Davíð Oddsson
forsætisráðherra. Samfylkingarmenn munu
hamra á því að valdatíð Sjálfstæðisflokksins sé
orðin nógu löng og Davíð hafi setið nógu lengi á
stóli forsætisráðherra; tími sé kominn til að
breyta til. Samfylkingin hefur það að markmiði
að kosningabaráttan snúist upp í einhvers konar
einvígi Ingibjargar Sólrúnar og Davíðs, en ekki
er þar með sagt að það takist, enda eru öflugir
forystumenn á ferðinni bæði hjá Framsóknar-
flokknum og vinstri-grænum.
Sterkasta tromp Sjálfstæðisflokksins og Dav-
íðs Oddssonar í kosningabaráttunni verður auð-
vitað árangurinn í efnahagsmálum undir forystu
Sjálfstæðisflokksins. Á síðustu misserum hefur
tekizt að afstýra því að hér færi allt í kaldakol í
efnahagslífinu eftir langt skeið hagvaxtar og
kaupmáttaraukningar. Um tíma virtust verð-
bólga, vextir, gengi og viðskiptahalli vera að fara
úr böndum en allar þessar hagstærðir eru nú í
góðu horfi. Hins vegar hafa menn áhyggjur af
samdrætti og atvinnuleysi, sem virðist framund-
an. Ef áformin um álver í Reyðarfirði og bygg-
ingu Kárahnjúkavirkjunar ganga hins vegar eft-
ir, eins og yfirgnæfandi líkur virðast nú á eftir
atburði gærdagsins, ætti vandanum að vera af-
stýrt – að minnsta kosti nógu lengi til þess að
kjósendur hafi ekki áhyggjur af því hvað tekur
við eftir að framkvæmdatímanum lýkur.
Þrátt fyrir langa stjórnarsetu hefur staða
Sjálfstæðisflokksins raunar verið sterk í skoð-
anakönnunum allt þetta kjörtímabil og þess hef-
ur ekki orðið vart að þreytu gæti verulega hjá
kjósendum í hans garð. Fylgisaukning Samfylk-
ingarinnar undanfarna mánuði hefur aðallega
verið á kostnað annarra flokka en Sjálfstæðis-
flokksins.
Áskorun
Framsókn-
arflokksins
Framsóknarflokkur-
inn er hins vegar í erf-
iðri stöðu. Fylgi hans í
skoðanakönnunum
hefur nánast allt kjör-
tímabilið verið veru-
lega undir kjörfylginu 1999 – og langt undir því
sem framsóknarmenn kysu, en þeir voru ekki alls
kostar ánægðir með úrslitin í síðustu kosningum.
Eins og stundum áður eru þær raddir farnar að
heyrast í Framsóknarflokknum að flokkurinn
skreppi saman í samstarfi við Sjálfstæðisflokk-
inn. Sú pólitíska goðsögn er lífseig að flokkar tapi
alltaf á stjórnarsamstarfi við Sjálfstæðisflokk-
inn. Hinar sögulegu staðreyndir sýna þó fram á
annað.
Í því felst líka áskorun fyrir framsóknarmenn
að þungamiðja kosningabaráttunnar verður nú
enn frekar en áður í þéttbýlinu á suðvesturhorn-
inu, með því að vægi atkvæða hefur verið leiðrétt
þéttbýlinu í hag. Framsóknarflokkurinn hefur í
áranna rás fyrst og fremst verið bænda- og dreif-
býlisflokkur, þótt „bæjarlíberalar“ hafi alltaf átt
þar sinn sess. Með því að ákveða að fara fram í
Reykjavík sýnir Halldór Ásgrímsson, formaður
flokksins, að hann hyggst taka þessari áskorun
og reyna að vinna nýjar lendur. Halldór, Ingi-
björg Sólrún Gísladóttir og Davíð Oddsson fara
fram í sama kjördæmi. Skoðanakannanir, sem
sýna að svo geti farið að Halldór nái ekki þing-
sæti í Reykjavíkurkjördæmi norður, sýna að
hann á persónulega einnig mikið í húfi. Halldór
mun blanda sér í slag leiðtoganna af fullum
krafti.
Jafnframt vantar Framsóknarflokkinn bar-
áttumál, sem höfða til kjósenda í þéttbýlinu og
greina hann frá öðrum flokkum, ekki sízt hinum
stjórnarflokknum. Margir hafa talið að áherzla
Halldórs Ásgrímssonar á Evrópumálin hafi átt
að þjóna þessum tilgangi. Þá má aftur á móti
spyrja hvort sú áherzla sé sannfærandi, þegar
augljóst er að stór hluti flokksins – hinn hefð-
bundni dreifbýlisframsóknarflokkur – undir for-
ystu Guðna Ágústssonar varaformanns hefur
verulegar efasemdir um nánari tengsl við Evr-
ópusambandið. Af þessum sökum er ekki líklegt
að Framsóknarflokkurinn nái mörgum atkvæð-
um Evrópusinna af t.d. Sjálfstæðisflokknum á
AÐ SLÍÐRA SVERÐIN
Ísamtali við Morgunblaðið í gær ítilefni af ákvörðunum stjórnaAlcoa og Landsvirkjunar um ál-
ver á Reyðarfirði sagði Einar Már
Sigurðsson, alþingismaður Samfylk-
ingarinnar, m.a.: „Ég trúi ekki öðru
en að menn, sem búnir eru að berjast
eins hatrammlega og ýmsir hafa
gert í þessu máli, átti sig á því, að
þetta mál er búið og nú er ekki annað
að gera en að slíðra sverðin. Við
verðum að sameinast um að gera það
bezta úr þessu og það veitir ekki af
því að nú blasa tækifærin við og þau
þarf að nýta.“
Það er mikið til í þessum orðum
þingmannsins. Djúpstæður ágrein-
ingur er meðal þjóðarinnar um hinar
miklu framkvæmdir á Austurlandi,
við virkjun og álver. Þó fer ekki á
milli mála, að mikill meirihluti fólks
er fylgjandi þessum framkvæmdum.
Ein ástæðan fyrir því er augljóslega
sú, að sannfæringu skortir fyrir því,
að annarra kosta sé völ til þess að
byggja afkomu þjóðarinnar á til
framtíðar. Fyrir nokkrum árum
trúðu margir því, að aðrir kostir
væru fyrir hendi, að uppbygging
þekkingariðnaðar á grundvelli tölvu-
tækni og fjarskiptabyltingar mundi
gjörbreyta viðhorfum í atvinnumál-
um okkar. Sú framtíðarsýn hefur
ekki orðið að veruleika, að minnsta
kosti ekki enn sem komið er.
Það skiptir líka miklu máli í þessu
sambandi að því ferli hefur verið
fylgt nákvæmlega við þessar ákvarð-
anir, sem lög gera ráð fyrir. Sumir
gagnrýna ýmis ákvæði þeirra laga,
sem hér koma við sögu. En þá er að
taka upp baráttu fyrir breytingu
þeirra. Meðan núverandi löggjöf um
mat á umhverfisáhrifum t.d. er við
lýði ber að sjálfsögðu að fylgja
henni.
Þeir sem eru andvígir virkjunar-
framkvæmdunum fyrir norðan
Vatnajökul finna mikið til. Sá
sársauki er tilfinningalegur en
fólk á ekkert endilega auðveld-
ara með að þola hann en líkam-
legan sársauka. Þessar tilfinn-
ingar ber að virða. Þær byggjast
á djúpri virðingu fyrir og ást á
náttúru þessa lands. Þær byggj-
ast á þeirri sannfæringu að nátt-
úra landsins geti ósnortin fært
okkur meiri auðlegð en virkjanir.
Þessi barátta og þessi sjónarmið
standa fyrir sínu. Framtíð há-
lendisins snýst ekki bara um
virkjanir. Nú er farið að tala um
varanlega vegagerð á hálendi Ís-
lands sem sjálfsagðan hlut. Því
fer víðs fjarri að svo sé.
Það er merkilegt að fylgjast
með þeirri viðhorfsbreytingu til
virkjana, sem orðið hefur á
nokkrum áratugum. Langt fram
yfir miðja 20. öldina sáu Íslend-
ingar stórar virkjanir í hillingum
og horfðu til þeirrar framtíðar
með jafn sterkum tilfinningum
og þeir, sem nú berjast gegn
þeim. Þar komu stórskáld þjóð-
arinnar við sögu. Alla vega er
ánægjulegt að þjóðin skuli nú
hafa efni á að horfa á slíkar fram-
kvæmdir út frá öðru sjónarhorni
en um það var ekki að ræða fyrir
hálfri öld.
Nú liggja þessar ákvarðanir
fyrir. Við töku þeirra hefur verið
farið að lögum í einu og öllu og
leikreglum lýðræðisins hefur
verið fylgt út í yztu æsar. Stjórn-
völd hafa hvergi reynt að stytta
sér leið.
Áskorun þingmanns Samfylk-
ingarinnar á Austurlandi um að
nú verði sverðin slíðruð er áskor-
un, sem andstæðingar þessara
framkvæmda ættu að íhuga. Hún
er sett fram af góðum hug og
þess verð að eftir henni sé tekið.