Morgunblaðið - 12.01.2003, Blaðsíða 11

miður ekki alltaf upp á marga fiska. Margir
kennaranna komu sérstaklega frá London til
að kenna og litu kennsluna ekkert alltof alvar-
legum augum.“
Brian segir að stemningin í skólanum hafi
verið engri lík. „Ást, friður og hamingja svifu
yfir vötnunum. Við vorum öll vinir og ákaflega
partí-glöð. Oftast fór ég í 2–3 partí í viku. Þarna
var ég í fyrsta skipti hluti af blönduðum hópi.
Heima í Liverpool hafði ég verið í drengjaskóla
og í verksmiðjunni unnu nær eingöngu karl-
menn. Aðeins örfáar konur unnu á skrifstof-
unni.“
Þér hefur væntanlega þótt skemmtilegra að
hafa stelpurnar með? „Já, ég get ekki neitað því
þótt ég hafi aldrei verið mikill kvennamaður –
til þess er ég alltof mikið til baka. Lengi vel
hafði ég reyndar sterka tilhneigingu til að
draga mig inn í skel innan um margt fólk. Með
tímanum hef ég verið að vinna í því að koma
mér út úr henni þó að mér þyki enn erfitt að
tala í margmenni.“
Enn í sumarfríi
Eftir að náminu lauk blasti kaldur raunveru-
leikinn aftur við. „Ég var búinn að vera at-
vinnulaus í sex mánuði þegar ég fékk loksins
vinnu við dagblað í litlum bæ í nágrenni við Liv-
erpool. Vinnan fólst aðallega í því að teikna ein-
faldar svarthvítar skýringa- og skreytimyndir
með fréttum í blaðinu. Ég fór fljótlega að þrá
tilbreytingu og ákvað að skella mér með vini
mínum á vit ævintýranna á Íslandi í fyrsta sum-
arfríinu mínu árið 1977. Fríið á Íslandi stóð svo
sannarlega undir væntingum okkar félaganna.
Okkur þótti landið hrífandi og fólkið skemmta
sér af ótrúlegri innlifun á íslenskum skemmti-
stöðum – og hvergi vottaði fyrir árásarhneigð.
Gleðin var allsráðandi – dansað uppi á stólum
og borðum.“
Af rælni ákvað Brian að koma við á einni ís-
lenskri auglýsingastofu með sýnishorn af verk-
um sínum. „Mér var tekið opnum örmum á aug-
lýsingastofunni Argusi í Síðumúlanum.
Auglýsingastofan hafði tekið að sér auglýsinga-
herferð fyrir Happdrætti Háskólans og bráð-
vantaði teiknara í verkefnið. Ég var varla stig-
inn inn úr dyrunum þegar mér var boðin vinna
og eftir að hafa jánkað því var ég spurður að því
hvort ég vildi ekki bara taka af mér yfirhöfnina
og fá mér sæti. Endirinn varð því sá að ég byrj-
aði samdægurs að vinna á auglýsingastofunni –
stóð ekki upp fyrr en hinir hættu að vinna
klukkan fimm. Sú ákvörðun að hverfa ekki aft-
ur til Bretlands úr sumarfríinu kom því eins og
af sjálfu sér og stundum segi ég í gríni að ég sé
enn í sumarfríi,“ segir Brian.
Hann segir að sér hafi frá upphafi líkað vel að
vinna á auglýsingastofunni. „Ég ætlaði ekki að
trúa því að ég gæti fengið borgað fyrir að vinna
jafn skemmtilega vinnu og fyrsta veggspjaldið
fyrir Happdrætti Háskólans. Á eftir fylgdu
fleiri spennandi verkefni og fjölbreytnin var
gífurleg, eins og sést best á því að ég lék einu
sinni farþega í strætisvagni í auglýsingu fyrir
Happdrætti Háskólans með Bessa Bjarnasyni
og Árna Tryggvasyni. Mér fannst alltaf rosa-
lega skrýtið að sjá sjálfum mér bregða fyrir í
sjónvarpinu með þessum frægu leikurum.“
Ekki orðið fyrir aðkasti hér
Hvernig kom íslenskt samfélag þér fyrir
sjónir á þessum tíma? „Reykjavík var svolítið
sveitó – en á skemmtilegan hátt. Ég fór mikið
út að skemmta mér á þessum tíma og því er
mér skemmtanalífið ofarlega í huga. Fólk stóð
tímunum saman í biðröð úti í fimbulkulda til að
komast inn á yfirfulla skemmtistaði og taka
þátt í brjáluðu stuði. Uppáhaldsstaðurinn minn
var Tjarnarbúð á móti Ráðhúsinu og stundum
fór ég á Hótel Borg. Núna er skemmtanalífið á
Íslandi orðið miklu evrópskara og um leið
flatneskjulegra,“ svarar hann.
Hann þvertekur fyrir að Íslendingar séu lok-
aðir eins og sumir útlendingar hafa kvartað yf-
ir. „Nei, þvert á móti eru Íslendingar mjög
vinalegir, t.d. varð ég aldrei fyrir aðkasti fyrir
að vera Breti þrátt fyrir að þorskastríðinu væri
nýlokið á þessum tíma. Ég hef satt að segja
aldrei orðið fyrir aðkasti fyrir að vera útlend-
ingur á Íslandi frá því að ég kom hingað fyrst.
Eina reynsla mín af því tagi er frá því að ég
heimsótti bróður minn til Wales og einn gestur
á krá þar sem ég var staddur vildi láta henda
mér út af því að hann heyrði að ég var með
enskan framburð. Eftir á að hyggja minnir mig
reyndar að eitthvað svipað hafi einu sinni kom-
ið fyrir mig í Skotlandi – aldrei á Íslandi.“
Brian hafði unnið í um þrjú ár á Argusi þegar
hann ákvað að láta reyna á hvort hann gæti
fengið verkefni við að myndskreyta bækur.
„Ég byrjaði á því að fara til Jóhanns Páls Valdi-
marssonar af því ég þekkti hann úr skemmt-
analífinu og vissi að hann var að vinna hjá Ið-
unni. Eins og áður hafði gerst hjá Argusi var
mér ákaflega vel tekið hjá forlaginu og Jóhann
Páll bað mig fljótlega um að hanna bókakápu
fyrir bók eftir Guðrúnu Helgadóttur. Næsta
verkefni fólst í því að myndskreyta Ástarsögu
úr fjöllunum. Verkefnið var svo viðamikið að
ekki var hægt að sinna því með fullri vinnu. Ég
ákvað því að hætta hjá Argusi og hella mér út í
lausamennsku.“
Brian er spurður að því hvort hann hafi tekið
tölvutæknina í sína þjónustu við myndskreyt-
ingarnar eins og sumir myndlistarmenn af
yngri kynslóðinni. „Nei,“ svarar hann ákveðið.
„Tölvukunnátta mín er afskaplega takmörkuð
og felst í grófum dráttum í því að kveikja og
slökkva á tölvunni. Þar við bætist að vegna les-
blindunnar finnst mér óþægilegt að lesa öll
þessi stuttu skilaboð á tölvuskjánum. Ég vil
miklu frekar mála mynd með raunverulegum
litum og geta haldið á henni á blaði þó vissulega
viðurkenni ég kosti þess að 100 sinnum auð-
veldara er að leiðrétta mistök á tölvuskjá en
blaði,“ segir hann.
Brian er spurður að því hvað hann sé venju-
lega lengi að mála eina mynd. „Ég er ekki nema
svona 4 til 5 klukkustundir að mála venjulega
litla vatnslitamynd. Stærri myndirnar geta
tekið tvo til þrjá daga og einu sinni var ég hátt í
þrjár vikur að mála mynd fyrir einhvers konar
spil. Tíminn fer því allt eftir stærð og gerð
myndanna.“
Skeytasendingar úr tröllabyggð
Brian segist ekki hafa getað kvartað yfir
verkefnaskorti frá því að hann hellti sér út í
lausamennsku á sínum tíma. „Ég er alltaf með
einhver verkefni á borðinu. Sum eru unnin
samkvæmt pöntunum og önnur að frumkvæði
mínu eins og tröllabókin er gott dæmi um. Að-
dragandinn að þeirri bók var að ég sendi
nokkrar teikningar af íslenskum tröllum inn í
hugmyndasamkeppni um íslenska minjagripi
fyrir nokkrum árum síðan. Annað sætið í
keppninni varð til þess að ég gat farið að vinna
frekar með hugmyndina, t.d. útbjó ég myndir
til að prenta á boli og alls kyns minjagripi. Mig
langaði til að skrifa bók um tröllin og hellti mér
út í að lesa fullt af gömlum tröllasögum. Gallinn
var bara sá að fæstar voru sögurnar sérstak-
lega skemmtilegar. Fljótlega rann því upp fyrir
mér að ef vel ætti að vera þyrfti að vinna efnið á
nýjan hátt eins og ég gerði með því að setja
saman eins konar alfræðibók um tröllin í bók-
inni Allt um tröll.
Sumar af upplýsingunum í bókinni, eins og
um stærð trölla, eru fengnar úr gömlum þjóð-
sögum. Annað fannst mér einfaldlega liggja í
augum uppi eins og að tröllin væru í skinnfatn-
aði og gætu veitt sér til matar inni í hellunum
eins og sýnt er á skýringarmynd í bókinni.
Annars verð ég víst að viðurkenna að stór hluti
textans er kominn úr mínu eigin hugarflugi.
Einu sinni sagði ég reyndar frá því á fyrirlestri
um íslensku tröllin úti á Velli að ég fengi hug-
skeyti úr tröllabyggðum um hitt og þetta. T.d.
er ég sannfærður um að kenning mín um að
tröllin sofi ekki venjulegum svefni eins og við
heldur liggi löngum stundum í eins konar dái
og dreymi skemmtilega drauma í ætt við kvik-
myndir sé hárrétt,“ segir Brian og hnyklar
brýnnar þegar hann er spurður að því hvað
bækurnar séu orðnar margar á síðustu tuttugu
árum. „Ég er nokkuð viss um að ég hef skrifað
eða komið að því að skrifa um tíu bækur. Hins
vegar er ég ekki jafn viss um hvað ég á mynd-
skreytingar í mörgum bókum. Einu heimildir
mínar fyrir því er að þegar stúlka ein bað um
lista yfir bækur sem ég hefði komið að á einu af
bókasöfnunum vegna ritgerðar um verk mín
fékk hún lista á 10 blöðum í stærðinni A4.“
Kunnugleg svipbrigði í tröllum
Hvað er svona heillandi við tröll? „Ef teikn-
ari er beðinn um að teikna mynd af Davíð Odds-
syni verður myndin að líkjast Davíð Oddssyni.
Ef teiknari er beðinn um að teikna tröll getur
hann einfaldlega látið hugmyndaflugið ráða.
Tröllin verða yfirleitt bara til í hausnum á mér
þótt stundum megi greina kunnugleg svip-
brigði í andlitunum þegar þau eru komin á blað.
Sjáðu hérna stóra tröllið,“ segir hann og bendir
á mynd af mikilfenglegum hyrndum tröllkarli
með undirbit í kaflanum um útlit og innræti
trölla í bókinni Allt um tröll. „Munnsvipurinn
líkist mínum. Ég er líka með svona undirbit og
hálfgerða skúffu. Kerlingin á næstu síðu er líka
svolítið lík mömmu – mamma var svolítið
svona,“ segir hann og bendir á kotroskna tröll-
skessu á næstu síðu, „og barnið í samanburð-
inum á stærð trölla- og mannabarna er málað
eftir mynd af Daniel, eldri syni mínum, á fyrsta
ári.
Vinnan við Jólin okkar var dálítið öðruvísi
því þar studdist ég meira við heimildir, t.d. varð
Giljagaur að vera gráhærður því að í vísum Jó-
hannesar frá Kötlum er talað um Giljagaur
með gráa hausinn sinn. Markmiðið var heldur
ekki að varðveita gamla arfleifð eins og í hinni
bókinni því að íslensku jólin eru auðvitað í fullu
gildi í íslensku nútímasamfélagi. Ég skrifaði
bókina af því að ég hef alltaf verið svo hrifinn af
íslensku jólahefðunum, t.d. er ekki spurning að
íslensku jólsveinarnir standa Coca Cola-jóla-
sveininum langtum framar. Ekki er síður
merkilegt að jafn gömul persóna og Grýla skuli
vera svona sprelllifandi og raun ber vitni í dag.
Ég fer alltaf með strákana mína niður í Ráðhús
þegar hún kemur til byggða fyrir jólin og verð
alltaf jafn hissa á því hvað börnin verða skelf-
ingu lostin,“ segir Brian.
Hann er spurður að því hvort honum finnist
íslenskir listamenn hafa vanrækt þessa arfleifð
sína. „Ég veit ekki hvað ég á að segja því áður
fyrr voru myndlistarmenn, eins og Halldór
Pétursson, duglegir við að endurlífga íslensku
tröllin. Á tímabili dofnaði áhuginn og hefur síð-
an aftur verið að vakna hjá ungum íslenskum
myndlistarmönnum eins og Gunnari Karlssyni
og fleirum.“
Brian segist vera með tvær sögur í takinu um
þessar mundir. „Önnur sagan fjallar um jóla-
svein og kom til mín í heilu lagi fyrir svolitlu
síðan. Ég settist einfaldlega niður og skrifaði
heila sögu í einum rykk á tveimur tímum. Eins
og ég geri oft lagði ég hana síðan frá mér og tók
hana ekki upp aftur fyrr en fyrir stuttu síðan og
satt best að segja held ég að hún gangi algjör-
lega upp og litlu þurfi að breyta. Hin sagan er
um dreka og var heldur lengur í mótun.“
Hafa bækur þínar alltaf verið fyrst gefnar út
á Íslandi? „Hingað til hafa allar mínar bækur,
að Tótu tjú tjú frátaldri, fyrst verið gefnar út á
Íslandi. Við Kate Harrison, konan mín, sömd-
um söguna saman í 7 tíma löngu flugi til Kar-
íbahafsins á meðan við vorum enn í tilhugalíf-
inu og breska bókaútgáfan Scholastics gaf hana
síðan fyrst út. Vandinn er hvað markaðurinn á
Íslandi er lítill. Um leið og farið er að gefa út
fleiri en eina bók eftir mig fyrir jólin er ég kom-
inn í samkeppni við sjálfan mig á jólabóka-
markaðinum. Bækurnar seljast líka lítið fyrir
utan jólabókavertíðina þessar þrjár vikur fyrir
jólin. Þess vegna hef ég verið að reyna að höfða
til breiðari lesendahóps með síðustu bókunum
mínum um tröllin, þ.e. fólks á öllum aldri og er-
lendra ferðamanna, því að hægt er að fá bæk-
urnar á nokkrum algengum erlendum tungu-
málum auk íslensku.“
Brian játar því að fleiri bækur hans hafi verið
þýddar á erlend tungumál. „Bækurnar um Afa
gamla jólasvein hafa verið seldar til flestra
landa. Fyrstu bókinni var dreift til 15 landa,
annarri bókinni til 12 landa og þeirri þriðju og
síðustu til 10 landa. Annars hafa bækur með
myndskreytingum eða texta og myndskreyt-
ingum eftir mig verið þýddar á fjölmörg tungu-
mál. Hérna er ég einmitt með Ástarsögu úr
fjöllunum eftir Guðrúnu Helgadóttur á jap-
önsku. Guðni Franzson hefur samið sinfóníu
upp úr henni með svipuðum hætti og gert var
með Pétur og úlfinn og vonandi verður sá
draumur okkar að veruleika að hægt verði að
færa söguna í nýjan myndrænan búning af því
tilefni. Svo eru Blómin á þakinu hérna á kór-
esku – eða er þetta ekki annars kóreska?“ spyr
Brian og veltir fyrir sér undarlegu letrinu á for-
síðunni.
Er rétt að Blómin á þakinu gerist í ákveðinni
íbúð á Brávallagötu? „Já, sagan er miðuð við að
gerast í ákveðinni íbúð á efstu hæðinni í einu
húsanna á Brávallagötunni ef frá er talið að
tekið var skáldaleyfi til að setja lyftu í húsið. Ég
bjó einu sinni sjálfur í íbúðinni og á hana reynd-
ar enn. Ég ætla að eiga hana þangað til kvik-
mynd upp úr sögunni verður loksins að veru-
leika. Tvisvar sinnum hafa verið uppi áform um
að gera slíka kvikmynd og í annað skiptið var
meira að segja búið að ákveða hvaða leikarar
færu með hlutverkin. Seinni tilraunina gerði
Lárus Ýmir Óskarsson kvikmyndagerðarmað-
ur fyrir sjónvarpið í fyrra – því miður varð ekk-
ert úr því þá,“ segir Brian og veltir fyrir sér
ríkri þörf Íslendinga miðað við aðrar Evrópu-
þjóðir fyrir að tengja sögur ákveðnum stöðum.
„Þessi tilhneiging virðist ganga langt aftur því
að íslenskar þjóðsögur eru gjarnan miðaðar við
ákveðið svæði eða stað á landinu. Ég hef velt
fyrir mér ástæðunni og hallast helst að því að
Einar Pálsson hafi haft á réttu að standa þegar
hann heldur því fram að frásagnirnar hafi átt
að auðvelda fólki að staðsetja sig án korts á
löngum ferðalögum.“
Brian er spurður að því hvort honum finnist
að myndskreytingum sé gert nægilega hátt
undir höfði í umfjöllun um bækur. „Ég veit ekki
hvað ég á að segja því að ég get ekki ímyndað
mér neitt skemmtilegra starf en að mynd-
skreyta bækur. Eiginlega vinn ég að mynd-
skreytingum af tómri eigingirni. Allt annað,
eins og þegar ókunnugt fólk hrósar mér fyrir
bækurnar mínar úti á götu, er bara plús. Ég á
yndislega konu og börn – og nýt þeirra forrétt-
inda að fá að vinna við það sem mér finnst
skemmtilegast hérna heima við. Ekkert stress
eins og á skrifstofu eða í banka – bara lágur
kliðurinn frá BBC og svo börnin þegar þau
koma heim úr skóla og leikskóla. Í hreinskilni
sagt get ég ekki ímyndað mér betra líf eða má
maður kannski ekki segja svona – þá gerist
eitthvað,“ segir Brian brosandi og bankar í
borðið „7,9,13.“
En sér Brian fyrir sér að verða gamall maður
á Íslandi? „Mitt mottó hefur alltaf verið að taka
bara einn dag í einu og vera ekki að gera ein-
hver langtímaplön. Annars urðu ákveðin tíma-
mót í lífi mínu þegar ég gerði mér grein fyrir
því fyrir um 10 árum að heim var ekki lengur
Bretland í huga mínum heldur Ísland. Hér er
að mörgu leyti gott að búa. Ég kvarta ekki einu
sinni undan veðrinu eins og margir útlending-
ar. Ef veðrið væri betra væri bara erfiðara að
halda sig innandyra við vinnu. Sólin er fín í
sumarfríum og þá get ég bara farið til útlanda.
Svo getur maður fengið nóg af hitanum eins og
þegar við fórum síðast til Englands í sumarfrí
og lentum í hitabylgju – fötin límdust við mann.
Má ég þá frekar biðja um dálitla íslenska golu.“
tilegra starf
ago@mbl.is
Brian segir að þessi tröllkarl sé svolítið líkur sér.
Daniel, sonur Brians, er fyrirmyndin að barninu í
samanburðinum á stærð trölla og manna.
„Mamma var svolítið svona,“ segir Brian.
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 12. JANÚAR 2003 11