Morgunblaðið - 12.01.2003, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 12. JANÚAR 2003 29
suðvesturhorninu út á Evrópupólitík formanns-
ins. Raunar er miklu líklegra að Ingibjörg Sólrún
nái einhverjum atkvæðum út á Evrópupólitík.
Hún hefur ítrekað gefið til kynna frá því hún til-
kynnti framboð sitt að hún muni leggja áherzlu á
Evrópumálin og þar hefur hún mun samstæðari
flokk að baki sér en Halldór Ásgrímsson. Ef
Halldór tekur djúpt í árinni í Evrópumálunum á
hann líka á hættu að hrekja hið hefðbundna
dreifbýlisfylgi Framsóknarflokksins í fang
vinstri-grænna.
Þegar upp er staðið verður sterkasta mál
framsóknarmanna í kosningunum líkast til það
sama og Sjálfstæðisflokksins; árangurinn í efna-
hags- og atvinnumálum og þá ekki sízt álverið og
virkjunin eystra. Það mál er þó líklegt til að njóta
meiri stuðnings á landsbyggðinni en í þéttbýlinu.
Landsbyggð-
arpólitík
vinstri-grænna
Vinstri-grænir eru nú
mjög langt frá því að
vera á sama fluginu og
lengi fram eftir kjör-
tímabilinu, þegar þeir
höfðu vinninginn á
Samfylkinguna. Miðað við þann tón, sem var í
Steingrími J. Sigfússyni formanni flokksins á
blaðamannafundi hans á Akureyri í vikunni, ætla
vinstri-grænir að veðja á landsbyggðina í kosn-
ingabaráttunni en ekki að blanda sér í slaginn í
Reykjavík af sama krafti. Úti á landi munu þeir
því veita Framsóknarflokknum harða keppni.
Árangurinn veltur ekki sízt á því hvernig lands-
byggðarfólk bregzt við virkjunar- og stóriðju-
stefnunni, sem Framsóknarflokkurinn styður
einarðlegast allra flokka en vinstri-grænir eru
harðastir gegn. Eins og áður sagði er líklegt að
sú stefna hljóti meira fylgi á næstunni vegna
hættunnar á atvinnuleysi og efnahagslægð ef
ekkert gerist í atvinnumálunum.
Ýmsir atburðir og málefni geta haft áhrif á
kosningabaráttuna. Kárahnjúka- og Fjarðaáls-
málið er svo langt komið að það verður varla
stöðvað úr þessu, þótt andstæðingar þess hafi
ekki gefizt upp. Hins vegar geta orðið miklar
deilur um ákvörðun um Norðlingaöldulón og
verður ekki sízt athyglisvert að fylgjast með af-
stöðu Framsóknarflokksins. Flokkurinn vill
halda áfram uppbyggingu stóriðju og Lands-
virkjun telur sig ekki geta annað orkuþörf stærri
álverksmiðja í Straumsvík og á Grundartanga
nema með gerð lónsins. Stóriðjusinnar innan
Framsóknarflokksins benda líka á að með því
væri verið að styrkja atvinnuuppbyggingu á Suð-
vesturlandi. Forystumaður Framsóknarmanna á
Suðurlandi, Guðni Ágústsson landbúnaðarráð-
herra, hefur hins vegar lagzt mjög eindregið
gegn skerðingu Þjórsárvera. Niðurstaða Jóns
Kristjánssonar heilbrigðisráðherra, setts um-
hverfisráðherra í málinu, mun því að öllum lík-
indum hafa mikla pólitíska þýðingu. Allar deilur
um viðkvæm umhverfismál eru vatn á myllu
vinstri-grænna.
Utanríkismál
fyrirferðarmikil
Líklegt er að utanrík-
ismál verði fyrirferð-
armikil í kosningabar-
áttunni. Tengslin við
Evrópusambandið verða auðvitað til umræðu,
þótt þau verði ekki helzta kosningamálið. Nú
virðist raunar fátt geta komið í veg fyrir að Evr-
ópunefndin, sem Davíð Oddsson forsætisráð-
herra hefur lagt til að sett verði á fót til að ræða
þessi mál, verði að veruleika, enda er engin and-
staða við hana meðal stjórnmálaflokkanna. Hug-
mynd Davíðs getur orðið til þess að beina um-
ræðunum um Evrópumálin í uppbyggilegri
farveg í kosningabaráttunni og draga úr klofn-
ingi vegna þeirra.
Hins vegar er tímasetning viðræðnanna við
ESB um aðlögun EES-samningsins að stækkun
sambandsins að mörgu leyti erfið fyrir stjórnar-
flokkanna. Viðræðunum á að ljúka aðeins þrem-
ur vikum fyrir kosningarnar. Ljóst er að ESB
hefur gífurlegar kröfur uppi á hendur Íslend-
ingum og viðræðurnar verða erfiðar. Í ljósi yfir-
lýsinga bæði Halldórs Ásgrímssonar og Davíðs
Oddssonar um það hversu fráleitar kröfur ESB
séu, blasir við að það væri afar erfitt fyrir þá báða
og flokka þeirra að kynna fyrir þjóðinni svo
stuttu fyrir kosningar samning þar sem Ísland
þyrfti t.d. að auka verulega fjárframlög sín til
ESB.
Báðar fylkingar í Evrópumálunum hafa þó og
munu áfram nota viðræðurnar um aðlögun EES-
samningsins í þágu síns málstaðar. Andstæðing-
ar ESB-aðildar segja óbilgirni sambandsins í
samningunum sýna við hverju mætti búast ef til
aðildarviðræðna við ESB kæmi. Fylgjendur að-
ildar segja hins vegar að málið sýni hversu dýrt
og erfitt sé fyrir Ísland að standa utan sam-
bandsins, án áhrifa.
Alllengi hefur staðið til að hefja viðræður við
Bandaríkin um varnarviðbúnað og rekstur í
varnarstöðinni í Keflavík. Ummæli Davíðs Odds-
sonar forsætisráðherra í áramótagrein hér í
blaðinu, um að varnarþörf hljóti að verða metin
út frá gagnkvæmum hagsmunum og hvorki vit
né sanngirni sé í annarri niðurstöðu, benda til
þess að hann búist við erfiðum viðræðum við
Bandaríkjamenn um þetta efni. Lengi hefur ver-
ið vitað að í bandaríska stjórnkerfinu væru öfl,
sem vildu draga verulega úr varnarviðbúnaði á
Íslandi frá því sem nú er. Engin þjóð getur hins
vegar unað við að hafa ekki trúverðugar varnir,
allra sízt á tímum þegar ógnin af hryðjuverkum
er nærtæk og áþreifanleg. Alls óvíst er hvenær
niðurstaða fæst í viðræðum við Bandaríkin um
framtíð Keflavíkurstöðvarinnar, en hér er svo
stórt mál á ferð að það mun hafa mikil áhrif ef
það gerist fyrir kosningar.
Þá er ekki ósennilegt að málefni Íraks hafi sín
áhrif. Það fer þó talsvert eftir því hvernig þau
mál þróast. Komi t.d. til hernaðaraðgerða
Bandaríkjanna og bandamanna þeirra gegn
Íraksstjórn mun stjórnarandstaðan hér vafa-
laust reyna að notfæra sér það, í ljósi eindregins
stuðnings ríkisstjórnarinnar við stefnu Banda-
ríkjanna í Íraksmálinu. Taki slíkar aðgerðir fljótt
af, er ekki líklegt að þær hafi mikil áhrif. Dragist
vesturveldin hins vegar inn í langt stríð, þar sem
mannfall yrði meðal óbreyttra borgara, getur
það haft neikvæð áhrif á almenningsálitið. Ekki
er ósennilegt að í síðustu kosningum hafi vinstri-
grænir haft einhver atkvæði upp úr andstöðu
sinni við loftárásirnar á Júgóslavíu og það sama
gæti gerzt, komi til langdregins hernaðar í Írak á́
næstu mánuðum.
Innanlandspólitísk mál af ýmsu tagi verða auð-
vitað líka ofarlega á baugi. Sjávarútvegsmálin
verða aðalkosningamál Frjálslynda flokksins og
öfl innan Samfylkingarinnar munu sömuleiðis
hvetja til að þau verði tekin til frekari umræðu og
telja ekki nóg að gert með þeim skrefum, sem
stigin hafa verið í átt til gjaldtöku fyrir afnot af
auðlindinni.
Efnahagsmálin hljóta að sjálfsögðu að verða til
umræðu á breiðum grundvelli. Það þýðir t.d.
ekkert annað fyrir þá, sem tala um velferðar-
stjórn, en að sýna fram á hvernig þeir ætla að
skapa verðmæti til að standa undir velferðinni.
Það dugir reyndar ekki heldur að benda á virkj-
anir og stóriðju sem einu leiðina til hagvaxtar í
framtíðinni. Í kosningabaráttunni hlýtur m.a. að
verða spurt hvernig eigi að nýta þær miklu
breytingar á rekstrarumhverfi fyrirtækja, sem
hér hafa orðið á síðustu árum, til að auka erlenda
fjárfestingu í öðrum greinum.
Á kjörtímabilinu, sem nú er senn á enda, hafa
orðið miklar breytingar á fjármálamarkaðnum
og ríkisstjórnin er nú orðin þar miklu umsvifa-
minni en við upphaf kjörtímabilsins. Sjálfstæði
Seðlabankans hefur verið aukið og ríkið hefur
dregið sig hér um bil að fullu út úr rekstri banka
og sett hann í hendurnar á einkaaðilum. Fyrir
kosningarnar er eðlilegt að rætt sé hvernig
ramma á að búa fjármálamarkaðnum nú þegar
ríkið er þar ekki lengur beinn gerandi og hvernig
eigi að styrkja og efla eftirlitsstofnanir til að
koma í veg fyrir að þar færist fjármunir og völd á
fáar hendur.
Heilbrigðis- og menntakerfi landsmanna
standa að mörgu leyti á krossgötum. Þessir
málaflokkar taka til sín meirihluta þeirra fjár-
muna, sem stjórnmálamenn á nýju þingi munu
hafa til ráðstöfunar. Í kosningabaráttunni verður
án efa leitað eftir svörum við því hvernig hægt er
að nýta þessa fjármuni sem bezt til að bæta lífs-
kjör þjóðarinnar og samkeppnisstöðu í framtíð-
inni. Þar verður ekki sízt horft til þess hvernig
hægt er að nýta kosti einkaframtaksins til að
bæta þjónustuna við almenning.
Þrátt fyrir öfluga og áberandi leiðtoga, sem
setja svip sinn á stjórnmálin, á kosningabaráttan
auðvitað að snúast að verulegu leyti um málefni.
Kjósendur eiga að ganga á eftir svörum stjórn-
málamanna við stórum spurningum um málefni
lands og þjóðar.
Morgunblaðið/RAXÞessir sunnlensku hestar brostu yfir góðri tíð í vetur.
„Slíkum átökum
hefur nú verið af-
stýrt, en framgangs-
mátinn hlýtur engu
að síður að vekja
spurningar um hug-
myndir jafnaðar-
manna um lýðræð-
islegt umboð.
Formaður, sem er
kjörinn á lýðræð-
islegan hátt af
landsfundi flokks
síns, lætur undan
þrýstingi innan
flokksins og fellst á
að frambjóðandi,
sem ekki tók þátt í
prófkjöri, hefur
ekki verið kjörinn í
neina trúnaðarstöðu
sem máli skiptir á
landsfundi flokksins
og hefur fram að
þessu verið fulltrúi
þriggja flokka í
borgarstjórn, ekki
einu sinni talinn
fulltrúi Samfylking-
arinnar innan
Reykjavíkurlistans,
verði settur í 5. sæti
og gerður að póli-
tískum talsmanni og
yfirlýstu forsætis-
ráðherraefni.“
Laugardagur 11. janúar