Morgunblaðið - 26.02.2003, Blaðsíða 28

28 MIÐVIKUDAGUR 26. FEBRÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson. FRAMSÓKNARFLOKKURINN hefur
lagt fram tillögur sem formaður flokksins
segir að veikja muni stöðu ríkissjóðs um
15 milljarða. Stóriðjustefna í atvinnu-
málum muni hins vegar gefa svo mikið í
aðra hönd að engu sé að kvíða. Grund-
völlur sé að skapast fyrir þjóðarsátt um
að gera stóriðjustefnu Framsókn-
arflokksins að hornsteini íslenska vel-
ferðarkerfisins. Sýn formanns Fram-
sóknarflokksins á þungaiðnað sem akkeri
íslenskrar atvinnustefnu fór ekki á milli
mála á nýafstöðnu þingi flokksins.
Þjóðarsátt um þungaiðnað?
Þetta sagði Halldór Ásgrímsson við
upphaf flokksþings Framsóknarflokks-
ins: „Áætlanir gera ráð fyrir að fram-
leiðslustigið í hagkerfinu verði að
minnsta kosti 2% hærra á komandi kjör-
tímabili en annars hefði orðið vegna að-
gerða ríkisstjórnarinnar, ekki síst vegna
stóriðjuframkvæmda á Austurlandi og
byggingar Kárahnjúkavirkjunar. Í þessu
felst að svigrúm ríkissjóðs verði sam-
anlagt á kjörtímabilinu um 20-25 millj-
örðum meira en ella og sveitarfélaganna
fimm milljörðum meira en annars hefði
orðið. Þá má ætla að afkastageta þjóð-
arbúsins verði 4-5 prósentustigum meiri í
lok næsta kjörtímabils en án þessara að-
gerða. Ég tel augljóst að almenningur í
landinu eigi að njóta stærsta hluta þess-
ara auknu tekna, en mikill meirihluti
hans hefur fylkt sér um þessa atvinnu-
stefnu og áttað sig á hinu mikilvæga
samhengi hlutanna. Ég tel vera kominn
grundvöll fyrir þjóðarsátt um þá atvinnu-
stefnu sem er hornsteinn íslenska vel-
ferðarkerfisins. Það verður ekki bæði
sleppt og haldið. Ef við styðjum við bakið
á þessari atvinnustefnu og njótum upp-
byggingar stóriðjunnar á Austurlandi og
Grundartanga skapast ekki einvörðungu
á þriðja þúsund nýrra starfa, heldur
skapast einnig skilyrði til mestu skatta-
lækkana um langt skeið.“
Nokkuð þykir mér stórt tekið upp í sig
að halda því fram að þjóðarsátt sé að
skapast um stóriðju sem hornstein ís-
lenska velferðarkerfisins. Þvert á móti er
mjög harkalega tekist á um þessa stefnu
sem mörgum þykir bæði óskynsamleg og
afturhaldssöm. Lítum á fjögur atriði.
Þjóðarbuddunni í óhag
Í fyrsta lagi er stóriðjustefna eins og á
er haldið af hálfu stjórnvalda óhemju
kostnaðarsöm og óhagkvæm leið til at-
vinnusköpunar. Mönnum reiknast til að
hvert starf sem stofnað er til með stór-
iðju á Austurlandi kosti á bilinu 300 til
500 milljónir króna. Fjárfestingunni væri
betur varið með því að skapa atvinnu-
rekstri hagstæð skilyrði með vandaðri og
skilvirkri almannaþjónustu og aðgangi að
ódýru fjármagni. Hér kæmu auk fjárfest-
ingarsjóða til álita skattaívilnanir til fyr-
irtækja sem eru að festa sig í sessi. Þá
ber að hafa í huga að vextir yrðu lægri
hér á landi án stóriðju. Allar aðgerðir
hins opinbera eiga að miða að því að efla
þann sköpunarkraft sem býr í atvinnulíf-
inu. Með því að treysta innviði sam-
félagsins mun atvinnulífið dafna, þau fyr-
irtæki sem fyrir eru eflast og ný koma til
sögunnar eins og gerst hefur á síðustu
áratugum. Össur, Bakkavör, 3X-Stál,
Marel, fyrirtæki í lyfjaiðnaði, bókaútgáfu,
hljómlist, ferðaiðnaði og þannig mætti
áfram telja, urðu ekki til vegna mið-
stýrðra ákvarðana heldur vegna þess að
hugmyndir kviknuðu með mönnum sem
hrintu þeim í framkvæmd.
Með þungaiðnaðarstefnu Framsókn-
arflokksins er öllu á hvolf snúið. Í stað
þess að stjórnvöld einbeiti sér að því að
byggja upp velferðar- og almannaþjón-
ustukerfið og skapi atvinnurekstrinum
þannig heppileg skilyrði hefur flokkurinn
fylgt þeirri stefnu að hafa miðstýrð af-
skipti af sjálfri atvinnustarfseminni á
sama tíma og dregið er úr opinberri að-
komu að almannaþjónustunni, m.a. með
einkavæðingu. Fjármálastjóri Lands-
virkjunar hefur sagt að ef ekki yrði ráð-
ist í þessar fjárfestingar væri hægt að
greiða upp skuldir Landsvirkjunar á
fimmtán árum. Væri það ekki heillaráð
og nota svo svigrúmið til að lækka raf-
orkuverð í landinu? Væri það ekki ódýr
leið til að draga úr tilkostnaði heimila og
atvinnufyrirtækja og skapa þeim þannig
betri rekstrarskilyrði?
Byggt á lítt ígrunduðum
ágiskunum
Í öðru lagi er á það að líta að stóriðju-
fjárfestingar ríkisstjórnarinnar skapa al-
mannasjóðum og efnahagskerfinu al-
mennt minni tekjur en aðrir valkostir.
Við umfjöllun í efnahags- og við-
skiptanefnd Alþingis hefur komið fram
að engin tilraun hefur verið gerð af hálfu
efnahagsráðgjafa ríkisstjórnarinnar til að
meta hvert vinnsluvirði stóriðjunnar er,
hve miklu hún muni skila í þjóðarbúið.
Framangreindar staðhæfingar Halldórs
Ágrímssonar byggjast ekki á neinum
haldgóðum útreikningum. Því er ósvarað
hvernig sú samsetning efnahagslífsins
sem Framsóknarflokkurinn boðar kemur
út varðandi tekjustreymi skatta í rík-
issjóð og sveitarsjóði borið saman við þá
samsetningu atvinnulífs sem byggist á
fleiri en smærri fyrirtækjum. Hvorki
Seðlabankinn né fjármálaráðuneytið hafa
treyst sér til að meta hvaða lang-
tímaáhrif breytt samsetning efnahagslífs-
ins – þar sem þungaiðnaður í erlendri
eign vegur sífellt meira í efnahags-
starfseminni
heild og þá sé
opinbera sjóð
Jákvæð þjó
coa og virkjun
líkleg til að ve
völd vilja vera
Þjóðhagsstofn
rekstur Reyð
leiðsla aukist
reksturs álve
Þorsteins Sig
myndu áhrifin
nema meiru e
um 0,6% af þj
samsvarar ár
irtækja í góðu
bera til að hin
verði jafnvel
nefna að fari
30% fram úr
benda til að g
in og hreint n
hnjúkavirkjun
í mínus.
R
Í þriðja lag
öðrum atvinn
hans til útþen
Þegar arðsem
vegar verið ræ
anlega verði b
inu og hins ve
ávinningur, e
hann að ræða
sem þjóðin te
bandi hefur e
ingsáhrif í efn
hafa varað við
standa veikt a
mörg sprotafy
úr vegi. Þeir
til Landsvirkj
lánum geri þa
sterkar líkur
rutt yrði burt
virkjun og álv
Í þessu sam
bent á vaxtah
ið fullyrt af h
lands að raun
2% hærri en
stóriðjuframk
á að þetta mu
hagslífinu, þr
og hag heimil
vextir hækka
að aukin eftir
einfaldlega hæ
ar munu vext
stýritæki til a
Skammsýn framtíðarsý
Framsóknarflokksins í
Eftir Ögmund
Jónasson
„Það getur aldrei orðið
nein sátt um stefnu sem
er í hróplegri andstöðu
við nánast allt sem
skynsemin boðar.“
EITT af sameiningartáknum þjóð-
arinnar er Ríkisútvarpið sjónvarp. Sú
stofnun er flestum landsmönnum kær,
sérlega þó eldri kynslóð landsmanna, því
yngri kynslóðin veltir því síður fyrir sér
hver á eða rekur slíka fjölmiðla. Enn er
til sú kynslóð sem man eftir þeirri
stundu þegar fyrst heyrðist í útvarpi á
Íslandi.
Föst áskriftargjöld skekkja um margt
samkeppnisstöðu þessara ríkisfjölmiðla
við frjálsan útvarps- og sjónvarps-
rekstur. Aðferðafræðin við innheimtu er
um margt forneskjuleg og sérstæð.
Föstu áskriftinni fylgja ýmsar skyldur
sem Ríkisútvarpinu ber að uppfylla t.d.
varðandi dreifikerfi og fleira. Aðrar
skyldur sem erfitt hefur verið fyrir
RÚV að rækja er ábyrgð þess gagnvart
Sinfoníuhljómsveitinni. Í raun er full
ástæða til þess að endurskoða þessi mál.
Lögum samkvæmt ber RÚV að reka
svæðisútvarp í hverju landsbyggð-
arkjördæmi. Nú er svo komið að ein-
ungis Suðurkjördæmi nýtur ekki sömu
þjónustu og önnur landsbyggð-
arkjördæmi hvað þetta varðar. Á Norð-
urlandi vestra er svæðisútvarp, á Ísa-
firði og á Norðurlandi eystra eru
svæðisútvörp og einnig á Akureyri og á
Egilsstöðum. Þessi svæðisútvörp þjóna
vel sínu hlutverki og kappkosta að flytja
fréttir frá þessum landshlutum, lands-
mönnum til upplýsinga og ánægju. Á
Suðurlandi er þetta með allt öðrum
hætti. Bráðabirgðasamningur var gerð-
ur við litla útvarpsstöð, Útvarp Suður-
land, sem hef
þriggja mána
Þar er um lág
raun lítið hæ
enda er útvar
lengur. Einni
störfum, frét
fréttamaður o
Ríkisútvarpin
ingur stopulli
um landshlut
antekningar
landshluta í s
útvarpsstöðv
Það er því
Svæðisútvarp í Suður
Eftir Ísólf Gylfa
Pálmason
„…svæðisútvörp þjóna
vel sínu hlutverki og
kappkosta að flytja
fréttir frá þessum
landshlutum…“
NIÐURSTAÐA
LANDSVIRKJUNAR
Það er vissulega ánægjulegt aðLandsvirkjun hefur komizt aðþeirri niðurstöðu, að hagkvæmt
verði fyrir fyrirtækið að byggja Norð-
lingaölduveitu á niðurstöðum Jóns
Kristjánssonar, setts umhverfisráð-
herra. Þegar úrskurður ráðherrans
var birtur komu fram vissar efasemdir
af hálfu Landsvirkjunar um að svo
breytt framkvæmd skilaði fyrirtækinu
nægilegri arðsemi. Eftir skoðun hefur
Landsvirkjun nú ákveðið að ráðast í
þessa framkvæmd á forsendum Jóns
Kristjánssonar.
Í samræmi við það mun Landsvirkj-
un nú hefja framhaldsviðræður við
Norðurál um orkuöflun vegna stækk-
unar álversins á Grundartanga. Af
hálfu Landsvirkjunar verður lögð
áherzla á að flýta þessum framkvæmd-
um þannig að hægt verði að dreifa
stóriðjuverkefnum og koma í veg fyrir
of mikið framkvæmdaálag á árunum
2005 og 2006.
Í samtali við Morgunblaðið í dag
segir Valgerður Sverrisdóttir iðnaðar-
ráðherra að allar líkur séu á að fram-
kvæmdir við stækkun álversins á
Grundartanga geti hafizt í haust.
Í samtali við fréttavef Morgunblaðs-
ins í gær sagði Ragnar Guðmundsson,
framkvæmdastjóri fjármálasviðs
Norðuráls, m.a.:
„Þetta þýðir að við getum farið að
leita í fullri alvöru eftir samningum um
fjármögnun stækkunarinnar og sölu
aukinnar framleiðslu. Ég geri ráð fyrir
að endanleg mynd verði komin á þetta
eftir fjóra til sex mánuði. Að þeim tíma
loknum ætti að vera hægt að taka end-
anlega ákvörðun um stækkunina.
Þetta er hins vegar mjög mikilvægur
áfangi í því að koma málinu vel áfram.“
Ferill þessa máls er afar lærdóms-
ríkur fyrir okkur Íslendinga. Í sér-
stakri skoðun á vegum Jóns Kristjáns-
sonar kemur skyndilega í ljós að
annarra kosta er völ við gerð Norð-
lingaölduveitu en fram að því hafði
verið talið. Úrskurður hans skapaði
víðtæka samstöðu meðal landsmanna,
þar sem áður hafði stefnt í sundrung
og mikil átök. Í stað áframhaldandi
deilna mun þorri landsmanna fagna
þeim framkvæmdum, sem nú standa
fyrir dyrum og mun eiga ríkan þátt í að
lyfta þjóðarbúskapnum upp úr
ákveðnum öldudal, sem hann hefur
verið í undanfarin tvö ár, þótt því megi
ekki gleyma að við höfum séð það
svartara.
Þessi framvinda mála sýnir, að sé
nógu mikil áherzla lögð á að finna
lausnir í ágreiningsmálum, sem deilur
hafa staðið um, getur það tekizt.
Þá er það athyglisvert í þessu máli,
að bæði Orkuveita Reykjavíkur og
Hitaveita Suðurnesja koma að því að
tryggja nægilega orku fyrir stækkað
álver á Grundartanga. Orkuöflun í
þessu skyni verður samstarfsverkefni
fyrirtækjanna tveggja og Landsvirkj-
unar. Það sýnir að hér eru að rísa upp
fleiri orkufyrirtæki en Landsvirkjun,
sem geta komið við sögu slíkra stór-
framkvæmda.
HVERFALÝÐRÆÐI
Umræður um hverfalýðræði ogaukna hverfaskiptingu í starf-
semi Reykjavíkurborgar hafa farið
fram á vettvangi borgarstjórnarinnar
um nokkurt skeið. Þannig hafa bæði
Reykjavíkurlistinn og Sjálfstæðis-
flokkurinn lagt fram slíkar hugmyndir
fyrir a.m.k. tvennar síðustu borgar-
stjórnarkosningar, en eðli málsins
samkvæmt hefur aðeins Reykjavíkur-
listinn verið í aðstöðu til að hrinda hug-
myndum sínum í framkvæmd.
Ýmsar vísbendingar eru um að brýnt
sé að dreifa valdi borgarinnar út í
hverfin. Í rannsókn Gunnars Helga
Kristinssonar stjórnmálafræðipró-
fessors, sem út kom á bók sl. vor, kom
þannig fram að Reykjavík væri í raun
orðin of stór, og þegar svo væri komið,
hætti sveitarfélag að ná þeim tilgangi
sem sveitarfélögum er ætlaður; að
færa starfsemi hins opinbera nær
íbúunum.
Gunnar Helgi sýndi í bók sinni fram
á að Reykjavík nyti lítillar stærðarhag-
kvæmni umfram þau sveitarfélög, sem
næst henni gengju að stærð. Þá kom
skýrt fram að Reykvíkingar eru mun
óánægðari með þjónustu síns sveitar-
félags en íbúar nágrannasveitarfélag-
anna. „Stjórnsýslan er flóknari en í
öðrum sveitarfélögum, stofnanirnar
fleiri, boðleiðirnar lengri og sambandið
við íbúana ekki eins náið. Íbúarnir
þekkja ekki vel inn á borgarkerfið,
finnst þeir ekki geta haft áhrif og eru
mun síður ánægðir með sveitarfélagið
en íbúar í nærliggjandi sveitarfélög-
um,“ segir í bók Gunnars Helga.
Borgarstjórn hefur nú kosið til átta
hverfaráða, sem eiga að verða eins
konar samráðsvettvangur borgar-
stjórnar og íbúa hverfanna, og hófu
þau starfsemi sl. haust. Tilgangur
þeirra er að stytta boðleiðir, en a.m.k. í
sumum hverfum borgarinnar hafa íbú-
ar lítið orðið varir við þessi hverfaráð.
Í nýlegri skýrslu Borgarfræðaset-
urs, sem Svanborg Sigmarsdóttir
stjórnmálafræðingur setti saman, eru
hugmyndir borgarstjórnar um hlut-
verk og valdsvið hverfaráðanna sagðar
óljósar og að miðað við núverandi fyr-
irkomulag sé aðkoma almennings að
þeim ekki tryggð. „Ef hverfaráð eiga
að efla lýðræðið þarf að veita þeim eitt-
hvert ákvarðanatökuvald, skýrt hlut-
verk innan stjórnkerfisins og skýra
leiðbeinandi stefnumótun af hendi lýð-
ræðislega kjörinnar borgarstjórnar,“
segir í niðurstöðum Svanborgar.
Dagur B. Eggertsson, formaður
stjórnkerfisnefndar borgarinnar, hef-
ur hér í blaðinu af þessu tilefni vitnað
til norrænna rannsókna, sem sýni að
aukin völd hverfisstjórna í borgum
annars staðar á Norðurlöndum hafi í
litlu eða engu aukið lýðræðislega þátt-
töku borgaranna eða ánægju þeirra
með stjórn borgarinnar, heldur hafi af-
leiðingarnar birzt í tvöföldun hins póli-
tíska stjórnkerfis með tilheyrandi
óhagræði og kostnaði.
Þá hlýtur sú spurning að koma upp,
hvort það liggi ekki beinast við að
flytja valdið í a.m.k. sumum málefnum
hverfanna beina leið til íbúanna, með
því að gefa þeim kost á að segja sína
skoðun á þeim, ýmist í leiðbeinandi
skoðanakönnunum eða bindandi kosn-
ingum. Hvernig ætla menn annars að
auka hina lýðræðislegu þátttöku?
Svo mikið er víst að án þess að valdið
til ákvarðana sé í raun og veru flutt út
til hverfanna, er tómt mál að tala um
hverfalýðræði.