Morgunblaðið - 20.05.2003, Qupperneq 16

ERLENT
16 ÞRIÐJUDAGUR 20. MAÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
ÞÓTT Bandaríkjaher hafi sigrað her
Saddams Husseins fer því fjarri að
hann sé verkefnalaus í Írak því að
hann þarf að kljást við marga hættu-
lega hópa sem Bandaríkjamenn vilja
uppræta, halda í skefjum eða fá til
samstarfs við sig. Á meðal þessara
hópa eru sveitir skæruliða sem styðja
klerkastjórnina í Íran, íslamskir öfga-
menn sem tengjast hryðjaverkasam-
tökunum al-Qaeda, stríðandi fylking-
ar Kúrda og hópar glæpamanna.
Nokkrir þessara hópa létu til sín
taka áður en stjórn Saddams féll.
Aðrir eru nýir, keppast nú um að fylla
upp í valdatómarúmið í landinu og
reyna að vinna almenning á sitt band
með gylliboðum.
Auðvelt er fyrir þessa hópa að
verða sér úti um vopn sem stolið var
úr vopnabúrum Írakshers og eru nú
seld á svörtum markaði. Landa-
mæraeftirlitið er mjög gloppótt og
ógjörningur er því að koma í veg fyrir
smygl frá grannríkjunum, einkum yf-
ir landamærin að Íran sem eru nær
1.500 km löng.
„Við getum ekki verið alls staðar í
senn,“ sagði bandaríski majórinn Ro-
bert Walter.
Reynt að koma á klerkaveldi?
Bandaríkjaher hefur einkum
áhyggjur af Badr-hersveitunum,
vopnuðum hópum Æðstaráðs ísl-
ömsku byltingarinnar í Írak (SCIRI)
sem er með bækistöðvar í Íran. Liðs-
menn Badr-hersveitanna eru um
9.000 og vel vopnum búnir. Þeir börð-
ust gegn stjórn Saddams en héldu sig
til hlés þegar innrásarliðið steypti
henni. Þeir hafa ekki ráðist á banda-
ríska hermenn þótt SCIRI sé andvígt
hernámsliðinu.
Badr-hersveitirnar hafa hins vegar
hert baráttu sína gegn Mujahedeen
Khalq, írönskum skæruliðum í Írak
sem berjast gegn klerkastjórninni í
Íran. Mujahedeen Khalq er með um
6.000 liðsmenn sem byrjuðu að af-
vopnast fyrr í mánuðinum eftir að
Bandaríkjaher hótaði að tortíma
þeim legðu þeir ekki niður vopn.
Bandaríkjastjórn lítur á Mujahedeen
Khalq sem hryðjuverkasamtök.
Robin Leeds, bandarískur sér-
fræðingur í öryggismálum, segir að
SCIRI sé hættuleg hreyfing sem hafi
það greinilega að markmiði að grafa
undan hernámsliðinu. Hann telur að
SCIRI og fleiri hreyfingar kunni að
leika tveim skjöldum, taka þátt í því
að mynda íraska bráðabirgðastjórn
en reyna síðan að grafa undan henni
til að komast til valda.
Bandaríkjamenn óttast mest að
SCIRI takist að afla sér mikils stuðn-
ings meðal sjíta í Suður-Írak með að-
stoð Írana og reyni að koma á klerka-
veldi eins og í Íran. „Lýðræðinu
stafar mest hætta af bókstafstrúar-
mönnum, einkum þeim sem er stjórn-
að frá Íran,“ sagði Leeds.
Sjítar eru um 60% íbúa Íraks og
voru kúgaðir á valdatíma Saddams.
Þeir skiptast í margar fylkingar,
nokkrar þeirra aðhyllast samstarf við
hernámsliðið en aðrar eru andvígar
því.
Wahabítar seilast til áhrifa
Bandaríkjamenn beina einnig at-
hyglinni að wahabítum, íslömskum
strangtrúarflokki súnníta sem Mu-
hammad ibn Abd al-Wahab stofnaði á
18. öld. Boðskapur wahabíta byggist,
auk Kóransins, eingöngu á elsta hluta
súnna, þ.e. breytni og ummælum Mú-
hameðs spámanns og fyrstu múslím-
anna fyrir fjórtán öldum.
Wahabítum var bannað að starfa í
Írak á valdatíma Saddams og sér-
fræðingar segja líklegt að þeir reyni
að komast til áhrifa sem verndarar
súnníta, sem hafa verið við völd í Írak
frá því að konungsríki var stofnað þar
við lok fyrri heimsstyrjaldar. Wahab-
ítar eru enn áhrifamiklir í Sádi-Arab-
íu þar sem strangtrúarflokkurinn var
stofnaður.
Hætta á átökum milli Kúrda
Deilur Lýðræðisflokks Kúrdistans
(KDP) og Föðurlandsfylkingar Kúrd-
istans (PUK) og barátta þeirra um yf-
irráð yfir olíuborginni Kirkuk gætu
einnig leitt til átaka í Norður-Írak.
Þegar hafa orðið nokkrar skærur
milli flokkanna þótt leiðtogar þeirra
séu í hópi þeirra sem búist er við að
myndi kjarnann í íraskri bráða-
birgðastjórn.
Íraskir Kúrdar, sem eru um 3,5
milljónir, sættu kúgun stjórnar Sadd-
ams en fengu hálfgildings sjálfstæði
fyrir áratug vegna flugbanns sem
Sameinuðu þjóðirnar samþykktu til
að vernda þá. Nú er búist við að þeir
krefjist verulegrar sjálfstjórnar í eig-
in málum eftir að Írakar taka við
stjórn landsins.
Bandamenn al-Qaeda
snúa aftur
Saddam Hussein bauð íslamskri
strangtrúarhreyfingu, Ansar al-Isl-
am, að starfa í Írak gegn því að hún
lofaði að berjast gegn Föðurlands-
fylkingu Kúrdistans. Bandaríkja-
stjórn segir að Ansar al-Islam tengist
al-Qaeda og bandarískar sérsveitir
hröktu liðsmenn hennar til Írans þeg-
ar stríðið í Írak geisaði. Bandaríska
leyniþjónustan telur að hundruð
þeirra hafi snúið aftur til Íraks.
Ansar al-Islam kom fram árið 2001.
Á meðal liðsmanna hreyfingarinnar
eru arabar frá ýmsum löndum og
margir þeirra voru þjálfaðir í Afgan-
istan á valdatíma talibana. Strang-
trúarhreyfingin aðhyllist m.a. bann
við því að konur afli sér menntunar
eða starfi utan heimilisins, vill banna
tónlist og sjónvarp og skylda karl-
menn til að safna skeggi.
Breytist Baath í glæpasamtök?
Hinir ýmsu ættflokkar hafa einnig
komið sér upp vopnuðum sveitum og
á meðal annarra sem geta valdið her-
námsliðinu vandræðum er hópur
meintra hryðjaverkamanna frá Jem-
en, arabískir sjálfboðaliðar sem fóru
til Íraks í því skyni að berjast fyrir
Saddam og glæpahópar sem komið
hafa fram eftir fall hans.
Robert Walter, fyrrnefndur majór,
telur að forystumenn í flokki Sadd-
ams, Baath-flokknum, – vel birgir af
vopnum og peningum – myndi ný
glæpasamtök. „Þeir voru í yfirstétt-
inni, eru vanir forréttindum og mun-
aði og vilja halda þeim lífsstíl,“ sagði
hann. „Þeir hafa samböndin og skipu-
lagið sem þarf til að mynda öflug
glæpasamtök.“
Hætta getur stafað af
fjölmörgum hópum í Írak
Bagdad. AP.
AP
Íraskir sjítar á mótmælafundi gegn hernámsliðinu í Írak við mosku í Bagdad í gær. Þúsundir manna tóku þátt í
mótmælunum, hinum fjölmennustu í Írak til þessa, og þau fóru friðsamlega fram. Fyrir miðju á myndinni er mál-
verk af Mohammad Sadiz al-Sadr, klerki sem var myrtur árið 1999 í Najaf, helgri borg sjíta.
’ Lýðræðinu stafarhætta af bókstafs-
trúarmönnum, eink-
um þeim sem stjórn-
að er frá Íran. ‘
ÞÁTTTAKENDUR í Everest-mara-
þoninu leggja af stað frá búðum
sínum við rætur fjallsins í gær. Alls
taka 39 manns frá Nepal, Indlandi,
Kanada, Bandaríkjunum og fleiri
löndum þátt í þessu maraþoni, en
talið er að aldrei áður hafi slíkt
hlaup farið fram svona hátt yfir
sjávarmáli. Hlaupið er liður í há-
tíðahöldum í tilefni af því að hálf
öld er liðin síðan Sir Edmund
Hillary og Tenzing Norgay urðu
fyrstir manna til að klífa á tind
Everest, hæsta fjalls á jörðinni, en
þangað komust þeir 29. maí 1953.
Yfir maraþonhlauparana gnæfir
Lingtren-tindur, en tindur Everest
sést ekki frá neðstu búðum.
Everest-
maraþonið
hafið
AP
IAIN Duncan Smith, leiðtogi
breska Íhaldsflokksins, sagði í
blaðaviðtali sem birtist í gær að
hann vildi að
samtökin sem
hann fer fyrir
gerðust „flokkur
fátæka fólksins“.
Fram til þessa
hefur Íhalds-
flokkurinn breski
einkum verið
bendlaður við
auðmagn og
einkaframtak.
Duncan Smith lét þessi orð falla í
viðtali við dagblaðið Guardian. „Ég
tel að vandi flokksins í gegnum tíð-
ina hafi verið sá að hann hafi ekki
spornað við því að vera einkum
bendlaður við sérhagsmuni í huga
kjósenda,“ sagði leiðtogi breskra
íhaldsmanna. Kvaðst Duncan Smith
hafa sótt heim mörg hverfi fátækra í
Bretlandi á undanliðnum vikum.
Kvað hann það hafa verið þroskandi
reynslu og sagðist hafa þungar
áhyggjur af því að fjöldi fólks skyldi
þurfa að draga fram lífið við slíkar
aðstæður.
„Nú við upphaf 21. aldarinnar er
skelfilegt til þess að hugsa að okkur
hefur frekar miðað aftur á bak en
fram á við að ýmsu leyti,“ sagði
Duncan Smith. Sagðist hann telja að
í mörgum fátækrahverfum stór-
borga væri sjálft límið í samfélaginu
að hverfa. Það væri ógnvænleg til-
hugsun. „Ég vil að flokkur okkar
verði flokkur fátæka fólksins,“ bætti
hann við.
Aðspurður sagðist hann þó ekki
telja að fátækt yrði upprætt með því
að auka tekjujöfnun í landinu. Aukin
hagsæld almennings væri áhrifa-
mesta tækið í því viðfangi. Duncan
Smith lýsti yfir því að stjórn Tonys
Blairs, forsætisráðherra Bretlands,
hefði ekki tekist að minnka bilið á
milli ríkra og fátækra í Bretlandi á
þeim sex árum sem hún hefði verið
við völd. „Ástandið hefur ekki batn-
að að neinu leyti.“
Iain Duncan Smith varð leiðtogi
Íhaldsflokksins eftir ósigur hans í
þingkosningunum árið 2001. Fyrr í
mánuðinum bætti flokkurinn við sig
nokkru fylgi í sveitarstjórnarkosn-
ingum í Bretlandi. Duncan Smith
nýtur á hinn bóginn mun minni per-
sónuvinsælda en Tony Blair, ef
marka má skoðanakannanir. Tals-
maður leiðtoga Íhaldsflokksins á
vettvangi innanlandsmála, Oliver
Letwin, sagði nýlega að „krafta-
verk“ þyrfti að koma til ætluðu
íhaldsmenn sér að fara með sigur af
hólmi í næstu þingkosningum.
Íhalds-
menn
biðla til
fátækra
Lundúnum. AP.
Iain Duncan Smith
ALÞJÓÐLEGA fjölmiðlastofnunin
(IPI), alþjóðleg samtök ritstjóra,
stjórnenda fjölmiðla og þekktra
blaðamanna, hefur aflýst ráðstefnu
samtakanna sem halda átti í Kenýa
dagana 1.–4. júní nk. að því er fram
kemur í tilkynningu frá samtökunum.
Þessi ákvörðun var tekin í kjölfar
þess að stjórnvöld bæði í Bretlandi og
Bandaríkjunum höfðu varað þegna
sína við „yfirvofandi“ hryðjuverkum
gegn útlendingum og flugáhöfnum
auk þess sem breska flugfélagið Brit-
ish Airways hefur aflýst öllu flugi til
og frá Kenýa. Þannig taldi IPI ekki
skynsamlegt að halda ráðstefnuna í
ljósi þess að samtökin gætu ekki
ábyrgst öryggi þátttakenda.
IPI vonast til að geta haldið ráð-
stefnu ársins 2003 annars staðar í
heiminum í september og í Kenýa í
nánustu framtíð.
Ráðstefnu
IPI aflýst