Morgunblaðið - 02.08.2003, Blaðsíða 12

SAMKEPPNISSTOFNUN OG TRYGGINGAFÉLÖGIN
12 LAUGARDAGUR 2. ÁGÚST 2003 MORGUNBLAÐIÐ
TRYGGINGAMIÐSTÖÐIN (TM) vísar á bug
öllum ásökunum Samkeppnisstofnunar um
ólögmætt samráð. Þá leggur TM áherslu á
sérstöðu sína í málinu, miðað við hin trygg-
ingafélögin.
Í inngangi að andsvari TM segir: „Að mati
TM virðist Samkeppnisstofnun líta svo á að sú
staðreynd ein og sér, að til sé félagsskapur líkt
og SÍT, þar sem forsvarsmenn vátrygginga-
félaganna hafa átt sæti í stjórn, feli í sér líkur
fyrir því að vátryggingafélögin hafi haft með
sér ólögmætt samráð og þ.a.l. hvíli fyrirfram
sú skylda á félögunum, að sýna fram á að slíkt
hafi ekki átt sér stað. TM heldur því fram að
þessi nálgun Samkeppnisstofnunar í frum-
athugun sinni sé röng. Það verður, að mati
TM, að taka sérstaklega til skoðunar að það
samstarf er að mestu arfur frá gamalli tíð,
löngu fyrir gildistöku samkeppnislaga og
-reglna. Samkvæmt samþykktum SÍT er til-
gangur sambandsins, líkt og rakið er í frum-
athuguninni, að stuðla að heilbrigðri vátrygg-
ingastarfsemi í landinu, að gæta hagsmuna
aðildarfélaga gagnvart opinberum aðilum og
öðrum í þeim málum sem varða vátrygginga-
félögin sameiginlega, auk fræðslustarfsemi.
Hefðbundin hagsmunasamtök
Hafa verður í huga að samstarf vátrygg-
ingafélaganna er sambærilegt því samstarfi
sem þekkist í Sambandi íslenskra viðskipta-
banka, Sambandi íslenskra sparisjóða, Lands-
sambandi íslenskra útvegsmanna, Versl-
unarráði, Samtökum iðnaðarins og fleiri
sambærilegum hagsmunasamtökum. Meg-
inhlutverk þessara samtaka er að miðla upp-
lýsingum og finna leiðir til þess að þjóna við-
skiptavinum félaga þeirra á sem bestan hátt.
Slík hagsmunasamtök hafa starfað óáreitt um
langt skeið, bæði í samvinnu við og, oft á tíð-
um, í skjóli og með stuðningi hins opinbera.
TM bendir á að stjórnvöld og löggjafinn hafi
oftsinnis snúið sér til og haft samráð við SÍT,
t.a.m. við undirbúning löggjafar. Sem dæmi
um slíkt samráð má nefna undirbúning setn-
ingar umferðarlaga, nr. 50/1987, og skaðabóta-
laga nr. 50/1993, ásamt síðari breytingum. Þá
hefur SÍT ennfremur haft á sinni könnu sam-
skipti og samvinnu við Vátryggingaeftirlitið,
síðar Fjármálaeftirlitið, og önnur stjórnvöld,
svo sem við samningu skilmála lögboðinna
trygginga. Þetta samráð hefur án undantekn-
inga verið að frumkvæði hins opinbera.
Villandi að horfa framhjá sögu
Þar af leiðandi verður að beina til Sam-
keppnisstofnunar að taka þessa sérstöku
stöðu til frekari skoðunar í endanlegri grein-
argerð sinni til samkeppnisráðs. Það er vill-
andi, og beinlínis rangt, ef litið er fram hjá
stöðu SÍT í sögulegu samhengi, líkt og raunin
virðist vera í frumathugun Samkeppnisstofn-
unar, sem hér er til umfjöllunar. TM heldur
því fram að þær ásakanir sem á borð eru born-
ar í frumathuguninni og lúta að samstarfi inn-
an SÍT séu rangar og eiga a.m.k. ekki við um
TM.
Að þessu sögðu er því harðlega mótmælt að
TM hafi í félagi við önnur vátryggingafélög á
íslenskum markaði gert með sér einn „heildar-
samning“ um að „draga með öllum tiltækum
ráðum úr samkeppni á vátryggingamark-
aðnum“ og þannig myndað einhvers konar
„kartel“ „í því skyni að eyða samkeppni og há-
marka sameiginlegan hagnað“, líkt og segir í
niðurlagi frumathugunar Samkeppnisstofn-
unar. TM heldur því fram að umfjöllun stofn-
unarinnar renni ekki stoðum undir þessa
kenningu og því sé hún úr lausu lofti gripin.“
Sérstaða TM
Um þátt frumathugunar Samkeppnisstofn-
unar sem lýtur að háttsemi tryggingafélag-
anna í tengslum við komu nýs aðila, Ibex Mot-
or Policies at Lloyd’s (IBEX) inn á markaðinn
1996, segir að TM hafi nokkra sérstöðu í því
máli. „TM kom ekki að meintu samráði eins og
það er fram sett í frumathugun Samkeppn-
isstofnunar. Allar ásakanir þess efnis byggjast
á óljósum hugmyndum stofnunarinnar um
hvað hafi gerst og eru ekki studdar gögnum.
Í lokaorðum andsvaraskýrslu TM segir að
félagið hafni algerlega að það hafi gerst
brotlegt við samkeppnislög eins og í frum-
athuguninni sé haldið fram, „hvað þá að um
geti verið að ræða alvarleg brot sem framin
Tryggingamiðstöðin andmælir skýrslu Samkeppnisstofnunar
Nálgunin í frumathuguninni röng
Morgunblaðið/Kristinn
Samkeppnisstofnun telur að gögn málsins
gefa ótvírætt til kynna að SÍT og aðildarfyr-
irtæki þess hafi haft með sér samráð um
viðbrögð við þessari þróun á markaðinum.
Vitnað er til frétta og greina í blöðum á
þessum tíma og einnig er vísað til fund-
argerðar SÍT frá 28. ágúst 1995 þar sem
segir: „Gagnrýni á iðgjöld í ökutækjatrygg-
ingum og opinber umfjöllun í því efni. Við-
brögð SÍT/aðilarfélaganna.“
Samkeppnisstofnun telur að það geti ekki
á nokkurn hátt talist eðlilegt og lögmætt
hlutverk hagsmunasamtaka fyrirtækja að
fjalla sameiginlega um gagnrýni samtaka
viðskiptavina á verðlagningu viðkomandi
fyrirtækja og ákveða viðbrögð við henni.
Samkeppnisstofnun bendir á að viðbrögð
við útboði FÍB hafi öll verið þau sömu, en
félögin tóku ekki þátt í útboðinu og vísuðu
öll til sömu raka í því sambandi. „Samskon-
ar hegðun keppinauta á markaði getur ein
og sér gefið sterkar vísbendingar um ólög-
legt atferli,“ segir í skýrslu Samkeppn-
isstofnunar.
Samstilltar
aðgerðir
Samkeppnisstofnun telur að kærur SÍT til
Vátryggingaeftirlitsins, sem sendar voru á
árinu 1996, hafi verið liður í ólögmætum
samstilltum aðgerðum viðkomandi aðila
gegn innkomu nýs keppinautar og tilraunum
FÍB til að lækka iðgjöld.
Samkeppnisstofnun gerir athugasemd við
upplýsingamiðlun sem átti sér stað innan
SÍT vegna aðgerða FÍB. Vitnað er í hand-
skrifað minnisblað frá SÍT, dagsett 5. sept-
ember 1996. „VÍS Skv. uppl. frá Jóni Þór
Gunnarssyni [starfsmaður VÍS] voru 9 af
uppsögðum vátryggingum frá FÍB (af 52)
vegna bifreiða sem sagður „vátryggingataki“
á ekki lengur. Sjóvá-Alm Skv. uppl. Ólafs B.
Thors voru 5 tilvik af 36 uppsögnum m.v. 1.
okt. n.k. ekki með vátryggingu hjá félaginu,
og til viðbótar hefði einn þegar sagt upp og
fært vátrygginguna til VÍS.“
Samkeppnisstofnun rekur einnig sam-
skipti IBEX, sem seldi FÍB-tryggingu, og
SÍT vegna óska IBEX um aðild að bíla-
banka og tjónanefnd. IBEX dró umsókn
sína um aðild að bílabankanum til baka
vegna kostnaðar, en ítrekaði umsókn um að-
ild að tjónanefnd. SÍT hafnaði ósk IBEX um
aðgang að tjónanefndinni með þeim rökum
að IBEX stæði aðeins til boða aðild bæði að
bílabanka og tjónanefnd. Samkeppnisstofnun
telur þessa afgreiðslu lið í samstillum að-
gerðum SÍT og aðildarfélaga gegn hinum
nýja keppinaut. Gögn málsins gefi ekki til
kynna að umrædd höfnun hafi byggst á
hlutlægum og málefnalegum forsendum.
Í september 1996 hóf Alþjóðleg miðlun
sölu á FÍB-tryggingu til félagsmanna FÍB.
Taldi félagið sig bjóða 30-35% lægra verð en
hin tryggingafélögin. Viku eftir að sala á
FÍB-tryggingu hófst tilkynntu VÍS og SA
lækkun á sínum tryggingum. Tryggingar SA
lækkuðu að jafnaði um 26% og VÍS um 23–
31%. Í byrjun október tilkynnti TM um 20–
30% lækkun.
Á stjórnarfundi VÍS 28. september greinir
Axel Gíslason forstjóri stjórnarmönnum frá
viðbrögðum félagsins. „Greindi hann frá því
að það kunni að vera að mat á ógreiddum
tjónum hjá VÍS vegna áranna 1993, 1994 og
1995 reynist vera of hátt í áætlunum félags-
ins. Meðal annars með það í huga svo og
annað var ný iðgjaldaskrá félagsins í skyldu-
tryggingu ökutækja ákveðin og kynnt á
blaðamannafundi þann 36. september 1996.
Félagið lækkaði iðgjöldin niður fyrir þann
kostnað sem félagsmenn FÍB greiða IBEX
og FÍB.“
Að mati Samkeppnisstofnunar bera við-
brögð tryggingafélaganna vott um að trygg-
ingafélögin og SÍT hafi haft með sér ólög-
legt samráð. Félögin hafi tilkynnt um
sambærilega verðlækkun á iðgjöldum „þrátt
fyrir að félögin hefðu öll sem eitt áður boðað
að hækka þyrfti iðgjöld umtalsvert vegna
breytinga á skaðabótalögum og versnandi
afkomu þeirra í ökutækjatryggingum.“
Þá rekur Samkeppnisstofnun aðgerðir
SÍT vegna eyðublaðs Skráningarstofunnar.
Alþjóðleg miðlun, fyrir hönd IBEX óskaði
eftir því við Skráningarstofu að IBEX yrði
skráð sem valkostur í ökutækjatryggingum
á eyðublað fyrir tilkynningar um eig-
endaskipti ökutækis. Í maí 1997 náðu IBEX
og Skráningarstofa samkomulagi um orðalag
og var síðan gert uppkast að nýju eyðublaði.
SÍT gerði alvarlegar athugasemdir við upp-
kastið og niðurstaðan varð sú að nýtt eyðu-
blað var prentað án þess að IBEX væri þar
tilgreint. Alþjóðleg miðlun taldi að SÍT hefði
haft í hótunum við starfsmann Skráning-
arstofu vegna þessa máls en því hafnar SÍT.
Samkeppnisstofnun telur að í þessu máli
hafi aðildarfélög SÍT haft með sér samráð
um viðbrögð við bréfum Skráningarstofu.
Afskipti SÍT geti ekki talist eðlileg hags-
munagæsla samtaka fyrirtækja heldur hafi
verið liður í samstilltum aðgerðum SÍT og
aðildarfyrirtækja þess gegn IBEX.
Sameiginlegt mat á kostnaði
vegna skaðabótalaga
Samkeppnisstofnun fjallar í frumskýrslu
sinni ítarlega um meint samráð trygginga-
félaganna vegna setningu skaðabótalaga árið
1993 og breytinga á þeim árið 1999.
Morgunblaðið/Þorkell
Mikill titringur varð á bifreiðatryggingamarkaðinum þegar sala hófst á FÍB-tryggingu. Í kjölfarið lækkuðu hin tryggingafélögin sínar trygg-
ingar um meira en 30%.
Morgunblaðið/Árni Sæberg