Morgunblaðið - 02.08.2003, Blaðsíða 30

30 LAUGARDAGUR 2. ÁGÚST 2003 MORGUNBLAÐIÐ
I
Hinn 10. júlí kl. 16.25 er flug RKV-
IFJ 026 áætlað frá Reykjavíkurflug-
velli til Ísafjarðar. Við hjónin erum
tilbúin með brottfararspjöld okkar
og göngum um
borð í flugvélina.
Hálftíma töf varð
samt á brottför,
því farþegaskráin
passaði ekki.
Loks gaf sig fram
„hinn týndi sauð-
ur“ og spurður
um óstundvísi
sína svaraði hann
aðeins: „Haldið
þið ekki að maður verði að klára bjór-
inn sinn?“ Mig hafði alltaf langað til
þess að sjá Vestfirði úr lofti á þessari
flugleið, en ekkert séð fyrir skýjum.
Reynt það árið 2001, en þá aðeins séð
niður á Rauðasand eina örskots-
stund. Yfir Ísafjarðarflugvelli er okk-
ur tilkynnt að smátöf verði á lend-
ingu, því sjúkraflugvél sé undir
okkur og hún hafi allan forgang, svo
við yrðum að fljúga þrjá hringi yfir
Djúpinu á meðan hún lenti. Ég hafði
lesið það í Mbl. fyrir skömmu, að
Hótel Ísafjörður hefði verið endur-
hæft, öll 5. hæðin tekin undir her-
bergi í stað fundarsalar, sem áður
var þar. Eitt herbergi var þó miklu
stærst, nr. 508 og mátti heita „svíta“.
Útsýni úr þessu herbergi mjög gott
niður á Silfurtorgið, þar sem Græn-
lendingar sýndu dansa þessa helgi.
Okkur leið frábærlega í þessu her-
bergi, breiðband af fullkomnustu
gerð, matur í veitingasalnum frábær,
og viðmót starfsfólksins eftir því al-
úðlegt. Höfðum oft gist þarna áður,
en þessi dvöl tók öllu fram og mætti
gjarnan bæta við fjórðu stjörnunni á
Hótel Ísafjörð.
II
Árni Ármann Árnason lögmaður,
frændi okkar hjóna er kvæntur Ingi-
björgu Jónsdóttur þroskaþjálfa og
var útför móður hennar, Ingibjargar
Finnsdóttur (1921–2003), gerð frá
Ísafjarðarkirkju föstudaginn 11. júlí,
kl. 14.00. Fórum við hjónin við útför-
ina og þótti hin nýja kirkja glæsileg,
sérstaklega að innan, því að utan er
hún í nýstárlegri kantinum að mínu
mati. Sr. Magnús Erlingsson jarð-
söng, en hann er systursonur Sverris
Hermannssonar fyrrum Lands-
bankastjóra og því af traustum og
virtum vestfirskum ættum. Fórst
honum allt vel úr hendi og ræða góð.
Síðan var duftkerið borið út í gamla
kirkjugarðinn og það jarðsett við
leiði foreldra Ingibjargar, þeirra
Finns Jónssonar alþingismanns og
ráðherra (1894–1951) og Auðar Sig-
urgeirsdóttur húsfreyju (1888–1935).
Loks var erfidrykkja í húsakynnum
Frímúrara með miklum myndar-
brag.
III
Enn var tími til þess að skoða
Safnahúsið, hið nýja Menningarhús
Ísfirðinga, sem stendur á Eyrartúni
og húsið hannað af Guðjóni Sam-
úelssyni húsameistara ríkisins sem
sjúkrahús og vígt 17. júní 1925, en
hann var náfrændi minn, faðir minn
og Guðjón systkinabörn. Guðjón var
fæddur á Hunkubökkum l6. apríl
1887, en lést í Reykjavík 25. apríl
1950. Ég hefi ávallt verið stoltur af
þessum frænda mínum og það má
segja um hina íslensku þjóð, að hún
er um margt furðuleg. Eftir áratuga
níð og fyrirlitningu er hann nú talinn
fremstur meðal jafningja, þannig að
segja má, að nú vildu allir Lilju kveð-
ið hafa. Málverkasýning stóð yfir í
„Gamla sjúkrahúsinu“ eins og sumir
kalla það enn og voru þar sýnd verk
Kristjáns H. Magnússonar (1903–
1937). Vígsluhátíð Safnahússins á
Eyrartúni var haldin 17. júní sl.
Kristján naut ekki þeirrar viður-
kenningar í list sinni í lifanda lífi, sem
hann átti skilið og var ástæðan hinir
gömlu fordómar: „Hann hafði lært í
Ameríku.“
IV
Laugardaginn 12. júlí bauð Árni
frændi okkur í ökuferð til Bolungar-
víkur, þaðan sem þau eru ættuð Árni
og kona mín Halldóra Árnadóttir föð-
ursystir hans (Ósætt). Fyrst var ekið
niður á bryggju, þar sem aflakló ein
var að landa úr báti símum. „Það er
lagaskylda að koma með allan afla að
landi, hvað smár sem hann er,“ segir
Guðmundur aflakló, er mér var star-
sýnt á ýsukóðið, er hann hafði tekið
frá. Stærðar golþorskur var í öðru
keri og stærðar steinbítur, en yfir-
leitt fannst mér þetta lélegur afli, en
þeir félagar kvörtuðu ekki. Næst var
haldið í Hólskirkjugarð, en þar eru
legsteinar forfeðra og formæðra
þeirra Árna og Halldóru. Þetta er
eins og víðar, þar sem allir afkom-
endur hinna látnu eru brottfluttir, að
viðhald legsteina vill dragast á lang-
inn. Nú heitir Árni því að fá menn í
þetta verk sem allra fyrst og sætt-
umst við á það. Að endingu var haldið
inn að Reiðhjallavirkjun, en hún var
vígð 8. mars 1958. Ósættin, sem átti
jörðina Gil hafði selt hana, en tekið
undan vatnsréttindin í Fossá, sem
virkjuð var. Vélar höfðu verið keypt-
ar frá Tékkóslóvakíu og reyndust í
fyrstu afar illa, eilífar bilanir. Gunn-
hildur hét kona af Ósætt Ólafsdóttir.
Hún féll út af heyflutningsbát á
Dýrafirði og drukknaði. Eigi áttaði
hún sig strax á vistaskiptunum,
þannig að hún gekk aftur lengi vel.
Þó fór svo að hún komst í vist hjá
Lykla-Pétri og undi þar hag sínum
vel, þar til er hún biður Pétur um
leyfi til að bregða sér af bæ, því það
sé verið að hafa fé af ætt sinni og vilji
hún að þeir fái leiðréttingu mála
sinna sem allra fyrst. Loks greiðir
Orkubú Vestfjarða Ósættinni fyrir
vatnsréttindin og tók þá fyrir allar
bilanir á hinum tékknesku vélum, en
skipt var um vélar árið 1992. Síðan
hélt Gunnhildur aftur til Himnaríkis í
vistina hjá Lykla-Pétri.
V
Fjórir læknar gegndu læknisstörf-
um á Ísafirði úr ætt minni á 20. öld-
inni: 1) Eiríkur Þ. Kjerúlf (1877–
1949), læknir á árunum 1908–1932
(aðstoðarlæknir). 2) Kjartan Jó-
hannsson (1907–1987), læknir á ár-
unum 1932–1963, alþingismaður. 3)
Baldur G. Johnsen, f. 22. okt. 1910
læknir á árunum 1942–1950, 92 ára
gamall, 4) Úlfur Gunnarsson (1919–
1988) yfirlæknir á spítalanum 1954–
1981. Langafi minn sr. Sigurður
Gunnarsson (1848–1936) var fyrsti
skólastjóri Barnaskóla Ísafjarðar og
gegndi því starfi frá 1876–1879.
Færðu Ísfirðingar honum forkunnar-
fagra standklukku, áletraða með
þakklæti fyrir skólastjórn hans.
Langafi vígðist að Ási í Fellum 17.
maí 1878, svo vera kann að hann hafi
stigið í stólinn í Ísafjarðarkirkju síð-
asta vetur sinn á Ísafirði, því hann
flyst ekki austur að Ási, fyrr en um
vorið 1879. Sr. Sigurður útskrifaðist
úr Prestaskólanum 1873, dvaldi um
skeið í Englandi sumarið 1873, en
varð síðan stundakennari við Barna-
skólann í Reykjavík. Svo skemmti-
lega vill til, að nú hafa tvær systur-
dætur mínar sest að á Ísafirði og ber
önnur þeirra nafn 1angalangömmu
sinnar, Soffía Emilía Bragadóttir, f.
1962, leikskólakennari en systir
hennar Guðrún Björg Bragadóttir, f.
1968, er skattstjóri á Ísafirði. Langa-
langamma þeirra systra hét Soffía
Emilía Einarsdóttir (184l–1902). Þær
systur búa í skattstjórahúsinu á Urð-
arvegi 30. Buðu þær okkur til hádeg-
isverðar sunnudaginn 13. júlí og átt-
um við þar ánægjulegar stundir.
Aðra frænku mína ætluðum við okk-
ur að heimsækja, en hún heitir Sig-
ríður Steinunn Axelsdóttir og er gift
Jóhanni Hinrikssyni safnverði. En
hún lá í beinbroti og í staðinn litum
við inn í næsta hús í Neðstakaupstað,
Tjöruhúsið. Þar eru hinar ágætustu
veitingar, sem við neyttum, en mesta
athygli mína vakti Firmamerki úr
hvalbeini: Á/S (sbr. mynd). Þetta er
skammstöfun á Ásgeirsson &
Stixrud, en það reisti hvalveiðistöð að
Uppsalaeyri við Seyðisfjörð í Ísa-
fjarðardjúpi. Stöðin var starfrækt
þar frá 1898–1904. Þá fluttu þeir fé-
lagar stöðina til Eskifjarðar og þar
var hún starfrækt til 1913. (Ásgeir
„yngri“ Ásgeirsson var Ísfirðingur,
en Stixrud Norðmaður.)
VI Ferðalok
Nú aka þær systur okkur út á flug-
völl, en þar er eins konar vinabæj-
armót, eins og Gísli heitinn Jónsson
frá Hofi, hinn kunni málvöndunar-
maður, kallaði biðsalinn á Akureyri.
Gaf ég mig á tal við mann, sem ég
hafði líklegast hitt fyrir 30 árum í
Bjarnarhöfn í Helgafellssveit og
mælti: „Ert þú ekki frá Asparvík?“
Mikið rétt, þarna var þá kominn
þingmaður vinstri-grænna, Jón
Bjarnason, f. í Asparvík á Ströndum
1943. Tókum við Jón upp létt hjal,
þar sem hann þekkti fljótt til mín þar
sem við afkomendur Soffíu Emilíu
langömmu minnar höfðum styrkt
endurgerð kirkjugarðsins í Bjarnar-
höfn, þar sem hún er grafin. Við
Bjarni faðir hans vorum miklir vinir
og hafði ég eftir Bjarna þessa setn-
ingu: „Mér líkar ágætlega við Reyk-
víkinga að öllu leyti öðru en því, hvað
þeir tala illa um Hermann Jónasson
(1896–1976).“ Hóf nú Jón að lýsa
framboðsferðum Hermanns, Bjarni
faðir hans skaut honum oftast á bát
sínum yfir firði og fyrir forvaða, en
annars gekk Hermann mest af kjör-
dæmi sínu og var allt að því tignaður
sem guð. Skildum við Jón sem mestu
mátar eftir að ég hafði látið fylgja
nokkrar sögur af Hermanni, enda við
nágrannar í áratugi. Æsku okkar
Steingríms sonar hans hefi ég lýst
þannig: „Milli okkar var eitt ár og eitt
hús.“ Nú er flugvélin stundvísari en í
Reykjavík, en það eina sem ég sá
merkilegt út úr vélinni voru tvö
Akranes samtímis: Akranes við Akra
á Mýrum, þar sem mest kríuvarp er á
Íslandi og svo fótboltakaupstaðinn
fræga við Langasand.
Ísafjarðarbréf
„Gamla sjúkrahúsið“ á Eyrartúni, Ísafirði, vígt 17. júní 1925, nú Safnahús.
Grænlenskur hópur að syngja á Silfurtorginu.Greinarhöfundur ásamt græn-
lenskri yngismey í hátíðarbúningi
fyrir framan Hótel Ísafjörð.
Vatnshjólið (túrbínan) úr gömlu vél-
unum frá 1958 (Reiðhjallavirkjun).
Firmamerki hvalstöðvarinnar við Uppsalaeyri v. Seyðisfjörð. Á/S úr hval-
beini, en þetta er skammstöfun á Ásgeirsson & Stixrud.
Orkubú Vestfjarða – Reiðhjallavirkjun 1958.
Leifur Sveinsson
„Skjaldarmerki Ísafjarðarkaupstaðar“, bíll Gamla bakarísins.
Eftir Leif Sveinsson
Höfundur er lögfræðingur í Reykjavík.