Morgunblaðið - 27.08.2003, Blaðsíða 24

UMRÆÐAN
24 MIÐVIKUDAGUR 27. ÁGÚST 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Auglýsendur!
Sérstakt blað um miðborgina fylgir Morgunblaðinu
laugardaginn 6. september.
Pöntunarfrestur auglýsinga er til kl. 12 þriðjudaginn
2. sept. Skilafrestur er til kl. 16 þriðjudaginn 2. sept.
Umfjöllunarefni er miðborg Reykjavíkur og hið
fjölskrúðuga mannlíf sem þar er að finna.
Verslun • kaffihús • heilsurækt
veitingar • listmunir • þjónusta
Hafið samband við auglýsingadeild Morgunblaðsins
í síma 569 1111 eða á augl@mbl.is
TALSVERÐUR glannaskapur
virðist einkenna þróun laxeldis á
Íslandi. Af hverju má ekki vanda
til verksins eins og
t.d. þegar lúðueldi
á í hlut? Íslenskir
laxeldismenn, líkt
og kollegar þeirra í
öðrum löndum,
telja sig ekki þurfa
að fara eftir nein-
um reglum. Þeir eru vanir því að
hafa yfirvöld í vasanum. Ef þeir
þurfa að breyta út af umhverf-
isreglum hika þeir ekki, gefa var-
færninni langt nef og segja ein-
faldlega að þeir hafi samþykki
yfirvalda. Björgólfur Jóhannsson,
forstjóri Síldarvinnslunnar hf.,
hefur í fjölmiðlum staðfest að hafa
viðhaft svona vinnubrögð sem ollu
stóru umhverfisslysi þegar 3.000
norskir eldislaxar sluppu úr hans
umsjón.
Nú vill Björgólfur ganga skrefi
framar og stjórna því hvað megi
ræða og hvað ekki í sambandi við
rannsókn þessa máls. Eðlilegt er
að neytendur geri þá kröfu að allir
þættir þessa máls verði rannsak-
aðir. Hvert eiga íslenskir og er-
lendir neytendur að snúa sér?
Fiskistofa virðist ekki hafa lög-
sögu fyrr en laxinn er kominn inn
í stöðina, dýralæknir fisksjúkdóma
afskrifar málið með því að þetta
skipti nánast engu máli, en veiði-
málastjóri segir málið graf-
alvarlegt og landbúnaðarráðherra
telur að mannleg mistök eigi bara
ekki að koma fyrir. Hvað með
matvælasvið Umhverfisstofnunar?
Er ekki eðlilegt að það komi að
málinu m.a. með því að láta rann-
saka hvort höfnin á Norðfirði
standist kröfur um hollustu?
Glannaskapur
virðist einkenna
þróun laxeldis
Eftir Orra Vigfússon
Höfundur er formaður NASF,
Verndarsjóðs villtra laxastofna.
Í FJÖLMIÐLUNUM okkar að undanförnu hefur borið á umræðunni
um „útigangsmenn“ í höfuðborginni. Þeim fjölgar til muna í okkar
ríka samfélagi. Í sjálfri höfuðborginni verður vart þver-
fótað fyrir þessum ógæfusömu mönnum á torgum eða
grænum svæðum miðborgarinnar. Þeir neyðast til að
hreiðra um sig til svefns úti á víðavangi í skjóli trjáa.
Ráðamenn heilbrigðismála og fjölmargar stofnanir
eru sífellt að hjálpa þessu fólki til heilbrigðari lífshátta,
árangurinn lítill eins og þessar staðreyndir vitna um.
Minnir þetta ekki á söguna af hinum ráðalausu Bakka-
bræðrum sem á sínum tíma byggðu sér bæ, gleymdu að
vísu að setja glugga á húsið en tóku þá til þess ráðs að bera sólskinið
inn í bæinn í húfunum sínum.
Verða ekki ráðamenn, ráðgjafar og allur almenningur að hugsa
raunsætt og viðurkenna að meinið er áfengisbölið varðandi flest sem
aflaga fer í þjóðfélaginu.
Áfengið hefur í gegnum árin verið sá afdrifaríki örlagavaldur sem
leiðir sífellt fleiri einstaklinga frá því að byggja upp líf sitt til fram-
tíðar með menntun eða fjárfestingum til þess að leiðast út á braut
glötunar og eyða sínum bestu æviárum í grimmilega baráttu við alls-
kyns eiturnautnir. Fjölmargar ungar og viðkvæmar sálir eiga enga
möguleika gegn hremmingum áfengis og eiturlyfja ef leiðir þeirra
liggja saman.
Við bindindismenn viljum reka þennan bölvald sem áfengið er burt
úr þjóðfélaginu. Áfengisneyslan eyðileggur manninn sjálfan og heimili
hans. Vandamál áfengisins er ekki síður siðferðilegt, „Rótgróin mein-
semd í okkar þjóðfélagi“ eins og komist var að orði í leiðaragrein
Morgunblaðsins þann 20. ágúst. Morgunblaðið talar réttilega um „villi-
mannamenningu“ þegar í hverju níðingsverkinu koma að manneskjur
sem nota áfengisdrykkju sem afsökun fyrir gjörðum sínum.
Er enginn vilji til að breyta viðhorfi okkar til áfengisneyslunnar og
horfa á hana sem versta vandamál landsins hvort sem er í formi
skrílsláta eða virðingarleysis?
Í nágrannalöndum okkar hefur þessi voði ekki síður valdið ráða-
mönnum áhyggjum. Að koma á svokallaðri vínmenningu virðist kalla á
miklu fleiri neikvæða þætti en jákvæða og þjóðirnar vita ekki sitt
rjúkandi ráð.
Það er einfalt að breyta þessu til betri vegar. Til þess þarf hug-
arfarsbreytingu. Þjóðin á að fordæma hegðun manna sem meiða og
skemma með svo ábyrgðarlausum hætti sem „villimannamenningin“
sýnir. Efla þarf bindindishreyfinguna og þá hugsjón sem hreyfingin
stendur fyrir. Eflum bindindi í orði og á borði. Skýr og einföld lækn-
ing á þjóðfélagsvanda.
„Vínmenningin“ og
„villimannamenningin“
Eftir Árna Helgason
Höfundur er fyrrverandi póstmeistari í Stykkishólmi.
UNDANFARIÐ hefur Tón-
menntaskóli Reykjavíkur verið
nokkuð í fréttum, vegna bréfs sem
undirritaður sendi
foreldrum nemenda
skólans vegna fyr-
irhugaðs nið-
urskurðar á fjár-
framlögum til
Tónmenntaskóla
Reykjavíkur. Áform
borgarinnar var að minnka framlög
til skólans um rúm 30%. Formaður
fræðsluráðs, Stefán Jón Hafstein,
hefur brugðist við skrifum mínum í
fjölmiðlum.
Ég hef ekki áhuga á að standa op-
inberlega í deilum við Stefán Jón
Hafstein, en tel nauðsynlegt að út-
skýra nokkra þætti þessa bréfs og
hvernig fréttin í RÚV 21. ágúst í
kvöldfréttum er tilkomin.
1. Fréttamaður sjónvarps RÚV
hringdi á heimili mitt fimmtudaginn
21. ágúst upp úr kl. 17:00 og bauð
mér að koma í viðtal í myndver þann
sama dag. Fréttaefni átti að vera
umrætt bréf Tónmenntaskóla
Reykjavíkur til foreldra.
Ég hafnaði viðtali á þeim for-
sendum að viðræður væru í gangi
milli Fræðslumiðstöðvar Reykjavík-
ur og mín. Ég hafði farið fram á við-
ræður við Stefán Jón Hafstein og
hafði hann orðið við þeirri beiðni um
hugsanlega leið til að milda þennan
yfirvofandi niðurskurð. Ég tjáði
fréttamanni RÚV að viðræður við
Fræðslumiðstöðina væru á við-
kvæmu stigi og vildi ég ekki spilla
þeim með viðtali við fjölmiðla.
Fréttamaður RÚV hafði þá á orði að
hann myndi búa til sína eigin frétt,
óháð viðtali við mig.
Þegar fréttin kom, fyrst allra
frétta í 19:00 fréttum sjónvarps var
lesið úr umræddu bréfi mínu og átt
við mig „sýndarviðtal,“ þ.e. brot úr
gömlu myndskeiði þar sem talað er
inn á af hálfu fréttamanns. Sem sagt
viðtalið fór aldrei fram við mig en
svona búa fréttamenn til fréttir.
2. Hvað varðar sjálft bréfið er í því
gagnrýni á fræðsluyfirvöld vegna yf-
irvofandi niðurskurðar. Þessi gagn-
rýni hafði einnig komið fram í grein-
argerð til Stefáns Jóns Hafstein, en
hann hafði beðið um rökstuðning á
þeim atriðum sem ég hafði bent á.
Ekkert í fyrrnefndu bréfi til foreldra
hefði átt að koma á óvart.
3. Bréfið til foreldra var samið í
júlí þegar einsýnt var að nið-
urskurður til skólans sem var til-
kynntur í júní sl. myndi standa.
Bréfið var hinsvegar sent út í ágúst
þegar enn var ekkert sem benti til
breytinga á fjárframlögum til skól-
ans. Þess vegna fór bréfið í póst.
4. Í bréfinu (og í greinargerð
minni til Stefáns Jóns) gagnrýndi ég
fyrst og fremst eftirfarandi: Til-
kynning um niðurskurð til Tón-
menntaskóla Reykjavíkur kom í
júní, þegar skólaárið 2003–04 lá fyrir
í smáatriðum hvað varðar umfang og
skipulag. Kennarar skólans voru
farnir í sumarleyfi. Gagnrýni mín
beindist að tímasetningunni.
Ekki væri svigrúm til að bregðast
við svo miklum niðurskurði á fram-
lögum til skólans með svo stuttum
fyrirvara og ekki þætti mér tækt að
segja upp starfsfólki á miðju sumri
(reyndar var ég nauðbeygður til að
segja einum kennara skólans upp og
þar með lögð niður deild sem nem-
endur höfðu skráð sig í og þar með
þjónusta skólans skert). Ég gagn-
rýndi umfang niðurskurðarins, yfir
30%, á starfsemi skólans. Þetta
myndi stórlega skerða þá þjónustu
sem skólinn hafði veitt til þessa og
sem umbjóðendur mínir, þ.e. nem-
endur og foreldrar, höfðu væntingar
til að yrði veitt áfram.
Þau rök hafa verið færð fram af
hálfu Fræðslumiðstöðvar að Tón-
menntaskóli Reykjavíkur hafi verið
með of umfangsmikið kennslupró-
gramm miðað við aðra tónlistar-
skóla. Nú væri búið að samræma
nýjar úthlutunarreglur og skyldi eitt
yfir alla tónlistarskóla ganga.
Ég spyr á móti: Var borgin ekki
einmitt sátt við þá metnaðarfullu
starfsemi sem var í gangi í Tón-
menntaskólanum fram til þessa? Ef
svo var ekki þá hefði skólinn tæp-
lega fengið þá fjármuni frá borginni
sem hann fékk. Ég benti á að rúm-
lega 30% niðurskurður á
kennsluprógrammi skólans í einu
vetfangi ógnaði tilveru hans (og
myndi ógna hvaða fyrirtæki sem
væri) og finna yrði leið til að milda
þetta högg. Um þetta snerist málið.
Það var komið í réttan farveg í við-
ræðum mínum við Fræðslumiðstöð
þegar „hasarfréttin“ var gerð og
send út í RÚV. Vonandi spillir það
ekki fyrir hugsanlegum jákvæðum
niðurstöðum.
Síðast en ekki síst gagnrýndi ég
hugmyndafræðina sem notuð er í
nýjum úthlutunarreglum Fræðslu-
miðstöðvar til tónlistarskóla. Fjórir
nýir tónlistarskólar fengu starfsleyfi
sem er í sjálfu sér besta mál. Hins
vegar er það slæmt mál að fjár-
mögnun þessara nýju skóla (þ.e. þeir
eru ekki „nýir“ í þeim skilningi held-
ur eru þeir nýir í „tónlistar-
kvótakerfi“ borgarinnar) er tryggð
með því að sneiða af fjárveitingum
til eldri skólanna, m.ö.o. fleiri skólar
verða starfræktir en kakan stækkar
ekki og þar með þynnist starfsemin
út. Það er yfirlýst stefna borg-
arinnar að auka ekki framlög til
þessa málaflokks. Þetta þýðir að
frekari fjölgun tónlistarskóla í borg-
inni sem fá „kvóta“ á næstum árum
mun sjálfkrafa leiða til enn frekari
útþynningar núverandi kerfis.
5. Fáein orð um nemendafjölda í
tónlistarskólum borgarinnar. Stefán
Jón Hafstein sagði í fréttum RÚV
22. ágúst að sú ákvörðun borgaryf-
irvalda að hætta að greiða með tón-
listarskólanemendum sem búa í ná-
grannasveitarfélögunum en stunda
nám í reykvískum tónlistarskólum
myndi stórauka það svigrúm sem
borgin hefði til að leyfa fjölgun nem-
enda í tónlistarskólunum og nefndi
þar rúmlega 500 nemendur. Þetta
reikningsdæmi gengur ekki upp
nema sem fræðilegt dæmi. Nú ligg-
ur ljóst fyrir, að flest ef ekki öll ná-
grannasveitarfélögin hafa tekið þá
ákvörðun að borga með sínum nem-
endum sem stunda nám á grunn- og
miðstigi í tónlistarskólum borg-
arinnar en búa utan Reykjavíkur.
Það þýðir einfaldlega, að stór hluti
þessara nemenda mun halda áfram
að stunda nám í Reykjavík, (úr því
að fjámögnunin er tryggð) og þar
með munu færri nýir reykvískir
nemendur en þessi rúmlega 500
komast að.
6. Að lokum vil ég leyfa mér að
benda á að íslenska tónlistar-
skólakerfið hefur verið mjög gott og
er litið til Íslands erlendis frá hvað
það varðar. Sá maður sem átti
stærstan þátt í að skapa þessa tón-
listarskólastefnu að öðrum ólöst-
uðum var jafnaðarmaðurinn Gylfi Þ.
Gíslason, fyrrverandi mennta-
málaráðherra. Ég vona að fulltrúar
nýju jafnaðarstefnunnar í Reykja-
vík, þ.e. R-listamenn, beri gæfu til
að standa vörð um þetta tónlistar-
skólakerfi sem við höfum búið við.
Um bréf til
foreldra og
frétt í RÚV
Eftir Stefán Edelstein
Höfundur er skólastjóri
Tónmenntaskóla Reykjavíkur.