Morgunblaðið - 28.09.2003, Page 17

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 28. SEPTEMBER 2003 17
þetta þróast. Hið mikilvæga er að
byggja upp skilning á þeim um-
skiptum sem verða að eiga sér stað
og ræða hvernig aðildarríki geti
lagt sitt af mörkum. Í framhaldi af
því er hægt að fara út í tvíhliða við-
ræður. Lykilatriðið er að ákvörðun
um viðbúnað hér og þar með orr-
ustuþoturnar verður tekin í þessu
heildarsamhengi og þar á margt
eftir að skýrast.“
Ummæli Richards B. Myers, yf-
irmanns bandaríska herráðsins,
fyrr í þessum mánuði um að þörfin
fyrir bandarískt herlið í Írak og
annars staðar í heiminum gætu
kallað á samdrátt annars staðar,
þar með talið á Íslandi, vöktu
nokkra athygli hér á landi. Sendi-
herra Bandaríkjanna segir hins
vegar of snemmt að velta slíkum
hlutum fyrir sér.
„Það á enn eftir að þróa þessar
hugmyndir. Ég get ekki velt vöng-
um yfir hvað Myers hershöfðingi
átti við, einungis bent á það sem
forsetinn sagði. Varnarviðbúnaður
hér verður ákveðinn í ljósi heildar-
endurskoðunar okkar á heraflanum
í Evrópu.“
Engin frétt að þoturnar
kynnu að fara
Það hefur verið gagnrýnt á Ís-
landi að einhliða tilkynning um að
til stæði að taka þoturnar í burtu
innan skamms hafi verið kynnt ís-
lenskum stjórnvöldum réttri viku
fyrir alþingiskosningar. Telur
Gadsden að slíkt sé við hæfi í sam-
skiptum bandamanna og vinaþjóða?
Gadsden segir að ekki hafi í bréfi
því sem hann afhenti stjórnvöldum
verið nefnd nein sérstök dagsetning
varðandi brottör þotnanna heldur
sagt að undirbúningurinn að breyt-
ingum myndi hefjast í júní.
„Það að þoturnar kynnu að fara
var engin frétt. Þegar ég kom og
afhenti trúnaðarbréf mitt á sínum
tíma komu margir til mín og sögð-
ust hafa heyrt fregnir af því að þot-
urnar ættu að fara. Ég vissi að inn-
an stjórnkerfisins væri verið að
ræða hvar þær væru best niður-
komnar en einnig að engin nið-
urstaða lægi fyrir. Ég sagði því
þessum mönnum, sem voru ansi
háttsettir, að þetta væru einungis
getgátur. En þetta sýndi að menn
hér vissu vel af þessu. Þetta voru
ekki fréttir.“
En telur Gadsden það ekki hafa
verið svo að Íslendingar hafi ávallt
beðið eftir viðræðum um framhald
varnarsamstarfsins. Þótt menn hafi
vitað af getgátum um framtíð orr-
ustuþotnanna hafi menn vonast eft-
ir viðræðum um niðurstöðuna
„Það er heldur ekki alveg rétt.
Við fórum nokkrum sinnum fram á
slíkar viðræður, í janúar, í febrúar,
í mars og í maí. Ríkisstjórn Íslands
taldi hins vegar að þá væri ekki
rétti tíminn til að halda fundi og
hefja þær viðræður.“
Komu hin hörðu viðbrögð ís-
lenskra stjórnvalda sendiherra
Bandaríkjanna á óvart?
„Þetta er erfitt mál fyrir Íslend-
inga af ýmsum ástæðum. Líklega
er ekki hægt að taka á þeirri
spurningu hvort réttu sveitirnar
séu á rétta staðnum með einföldum
hætti. Engu að síður er þetta
spurning sem verið er að ræða,
ekki einungis í samskiptum Íslands
og Bandaríkjanna heldur um allan
heim. Þetta er mál sem við erum
stöðugt að fást við í okkar starfi.
Höfum við rétta varnarviðbúnaðinn
á réttum stöðum? Út frá sjónarmiði
Íslands mætti meta þetta á annan
hátt. En það er einmitt þess vegna
sem við vildum hefja viðræður sem
fyrst, þegar í janúar í fyrra.
Ákvörðun forsetans gefur okkur
meiri tíma til að ræða þessi mál í
þaula og það hvernig bandalagið
sem heild getur brugðist við ógnum
er steðja að bandalaginu í heild
jafnt sem einstaka aðildarríkjum.
Hvernig stöndum við best við þá
skuldbindingu að tryggja varnir Ís-
lands fyrir hönd bandalagsins? Við
verðum að horfa á hlutina í þessu
samhengi en ekki einungis velta því
fyrir okkur hvort þoturnar fari.
Hvernig getum við varið Ísland í
nýju ógnarumhverfi? Oft segja
menn: en þetta er tæknilegt atriði.
Já, en þetta eru tæknileg atriði sem
hafa áhrif á líf raunverulegs fólks.
Hin pólitíska skuldbinding er til
staðar. Við verðum hins vegar einn-
ig að ræða hvernig við framkvæm-
um hlutina.“
Það er skiljanlegt að þú viljir
ekki ræða efnisatriði í máli varn-
arliðsmannsins á meðan það er enn
til meðferðar fyrir dómstólum. En
má ekki bera saman afstöðu Banda-
ríkjanna í þessu máli við andstöðu
Bandaríkjanna gagnvart Alþjóða-
sakamáladómstólnum? Bandaríkin
óttast afleiðingar þess að dómstólar
annarra ríkja geti höfðað mál á
hendur liðsmönnum Bandaríkja-
hers.
„Nei, við höfum tvíhliða sam-
komulag sem gerir ráð fyrir hvern-
ig taka eigi á málum er varða lög-
sögu og gæsluvarðhald. Það sem
skiptir máli er hvernig Ísland
hyggst standa við skuldbindingar
sínar. Ég held að það sé best að ég
tjái mig ekki frekar um málið.“
Hægt að fá niðurstöður
án þess að drepa hvali
Hvalveiðar hafa verið harðlega
gagnrýndar. Hvernig sérðu það
þróast? Er líklegt að Bandaríkja-
stjórn komist að þeirri niðurstöðu
að grípa til einhvers konar refsiað-
gerða gagnvart Íslendingum?
„Bandaríkin eru andsnúin vís-
indaveiðum og telja að hægt sé að
ná þeim niðurstöðum sem menn eru
að sækjast eftir án þess að drepa
hvali. Við höfum greint íslenskum
stjórnvöldum frá áhyggjum okkar
vegna þeirrar aðferðafræði sem
rannsóknirnar byggjast á. Innan
skamms mun ég afhenda íslenskum
stjórnvöldum upplýsingar um
hvernig við teljum að hægt sé að
gera hlutina án þess að deyða hvali.
Hvalveiðar eru mjög viðkvæmt
pólitískt mál í Bandaríkjunum. Í
raun er hægt að tala um tvenns
konar viðbrögð af hálfu Bandaríkj-
anna. Hvað viðbrögð stjórnvalda
varðar þá hefur íslenska utanríkis-
og sjávarútvegsráðuneytinu verið
kynnt afstaða okkar. Það eru í gildi
lög sem skylda bandarísk stjórn-
völd til að kanna hvort einstök ríki
séu að grafa undan ákvörðunum Al-
þjóðahvalveiðiráðsins. Það ferli fer
brátt í gang og mun að lokum ljúka
með einhvers konar tillögu frá við-
komandi ráðuneyti. Ég veit ekki
hver niðurstaðan verður og hvort
hún verður sú að lagt sé til að tekn-
ar verði upp efnahagslegar refsiað-
gerðir.
Okkur ber lagaleg skylda til að
hefja þetta ferli. Það vekur hins
vegar mikla athygli þegar það er
gert. Það sem ég hef áhyggjur af er
að sú athygli muni hafa slæm áhrif
á viðskipti ríkjanna. Ég vil að fleiri
Íslendingar og Bandaríkjamenn
ferðist mill ríkjanna. Ég vil ekki að
eitthvað hafi slæm áhrif á það en
það gæti gerst óháð því hvað
bandarísk stjórnvöld gera. Þetta er
mjög viðkvæmt mál í Bandaríkj-
unum og mörg samtök geta með
skömmum fyrirvara blásið til bar-
áttu. Þetta þurfa ekki endilega að
vera samtök sem berjast fyrir sömu
markmiðum en gætu náð saman í
baráttu fyrir því að hvetja til þess
að íslenskar vörur verði sniðgengn-
ar. Slíkt gæti jafnvel haft meiri
áhrif en opinberar refsiaðgerðir.
Ég reyndi að útskýra þessa hættu
fyrir íslenskum stjórnvöldum og
spurði hvort menn hefðu gert sér
grein fyrir því hversu mikil áhrifin
gætu orðið á ferðamennsku og jafn-
vel viðskipti og hvort menn væru
reiðubúnir að taka þá áhættu.
Ferðaþjónusta er eftir því sem ég
kemst næst sú útflutningsatvinnu-
grein sem vex hraðast hér á Íslandi
og innan hennar er það hvalaskoð-
un sem er mesti vaxtarbroddurinn.
Við vonum að Ísland muni starfa
með okkur og fleirum innan Al-
þjóðahvalveiðiráðsins þannig að
hægt verði að byggja upp betra
nýtingarkerfi. Við viljum að íslensk
stjórnvöld láti af vísindaveiðum og
hætti hvalveiðum þar til Alþjóða-
hvalveiðiráðið afléttir veiðibanni
sínu.“
Mikil og sterk efnahagsleg tengsl
Ísland hefur tengst Evrópu stöð-
ugt nánari böndum á síðastliðnum
árum ekki síst í gegnum aðildina að
Evrópska efnahagssvæðinu. Hefur
það á einhvern hátt torveldað við-
skipti við Bandaríkin°?
„Nei, það hefur það ekki gert.
Það eru mjög mikil og sterk efna-
hagsleg tengsl milli Íslands og
Bandaríkjanna. Hvað varðar vöru-
viðskipti Íslendinga eru þau meiri
við Evrópu en þjónustuviðskipti eru
fyrst og fremst við Bandaríkin. Ég
sé fram á aukningu þar, jafnt á
sviði ferðaþjónustu sem í fjármála-
viðskiptum. Hvað fjárfestingar
varðar þá er mikill áhugi í Banda-
ríkjunum á fjárfestingum hér og
ríkisstjórn ykkar hefur unnið gott
starf á því sviði.
Við getum nefnt álfyrirtækið Al-
coa sem er að leggja í fjárfestingu
upp á einn milljarð dollara á Ís-
landi. Þegar maður ber það saman
við þjóðarframleiðslu upp á níu
milljarða dollara má sjá hversu
risavaxin þessi fjárfesting er og
ljóst að hún mun hafa mikil áhrif
hér á landi. Það að Ísland hafi
tengst Evrópu nánari böndum í
gegnum EES hefur því ekki haft
áhrif.
Það er einnig mikill áhugi á sam-
starfi á sviði orkumála. Hér voru
fyrir skömmu staddir fulltrúar
nokkurra ríkja í norðurhluta
Bandaríkjanna auk Manitoba í
Kanada. Þá eru væntanleg sendi-
nefnd frá ríkisþingi Kaliforníu.
Þessir menn myndu ekki ferðast
hingað nema þeir teldu sig hafa hag
af því. Þá eru gangi umfangsmikil
samstarfsverkefni á svið rann-
sókna, t.d. í samvinnu við Hjarta-
vernd.“
sts@mbl.is
Golfdeild Úrvals-Úts‡nar
Hlí›asmára 15, Kópavogi • sími 585 4116 e›a 585 4117
www.urvalutsyn.is • peter@uu.is • signhild@uu.is
fiökkum frábærar vi›tökur - ekki missa af sí›ustu sætunum!
ÍS
LE
N
SK
A
A
U
G
LÝ
SI
N
G
A
ST
O
FA
N
/S
IA
.I
S
U
RV
2
23
43

09
/2
00
3
89.900kr.
Islantilla og
Matalascanas
á Spáni
Mojacar á Spáni:
22. okt. - 5. nóv. - Uppselt
5. - 19. nóvember - Aukafer›
Laus sæti í vikufer›ir:
2. - 9. og 21. - 28. okt. og
í 12 daga fer› 9. - 21. okt.
Ótakmarka›
golf í 6 daga
*
* Innifali›: Flug, akstur til og frá flugvelli erlendis, gisting
m. hafs‡n á 4ra stjörnu Tierra Mar Hotel í tvíb‡li, morgun- og
kvöldver›arhla›bor›, ótakmarka› golf alla daga nema á komu-
og brottfarardag, og fararstjórn.
Ekki innifali›: Flugvallarskattur 4.455 kr.
Grípi› fletta einstaka tækifæri til a› spila golf
vi› bestu hugsanlegu a›stæ›ur og njóta um lei›
allra helstu lystisemda lífsins.
Einnig laus sæti í golfkennslufer›ir
á sömu dagsetningum.
Ver›dæmi:
Matalascanas í viku,