Morgunblaðið - 28.09.2003, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 28. SEPTEMBER 2003 29
um fyrst og fremst á milli Landsbanka og Ís-
landsbanka og aðila, sem tengjast þeim, eru eðli-
legar og heilbrigðar. Þær snúast um tvennt:
Í fyrsta lagi: er það íslenzku atvinnulífi til
framdráttar að bankar sitji báðum megin við
borðið og séu bæði stórir hluthafar og viðskipta-
bankar fyrirtækjanna?
Í öðru lagi: er það íslenzku þjóðfélagi til fram-
dráttar að eignir hennar færist á fárra manna
hendur?
Ef eignarhald bankanna á stórum hlut í
stórum fyrirtækjum er fyrst og fremst hugsað til
skamms tíma til þess að greiða fyrir breytingum
á eignarhaldi og öðrum svonefndum umbreyt-
ingum er í sjálfu sér ekki mikið við því að segja.
Svo lengi sem þau orð standa að um skammtíma
eignarhald sé að ræða. Það kemur fljótt í ljós
hvort svo verður. Ef hins vegar niðurstaðan
verður sú, að bankarnir eigi þessa hluti til lengri
tíma horfir málið við á annan veg. Þá er eðlilegt
að ræða þetta mál ofan í kjölinn. Þá er skyn-
samlegt að kanna reynslu annarra þjóða, m.a.
Þjóðverja, þar sem svipað kerfi byggðist upp eft-
ir stríð og margir telja, að hafi orðið þýzku at-
vinnulífi til mikilla óþæginda, svo ekki sé sterkar
að orði kveðið.
Um seinna atriðið er þetta að segja: Það er
margfengin reynsla – eins og rakið var hér að
framan – að eignarhald of fárra aðila að of miklu í
svo fámennu samfélagi, sem við höfum byggt upp
á Íslandi, veldur óróleika og átökum. Það er ekki
skynsamlegt að efna til þeirra átaka. Þau geta
einfaldlega ekki endað nema á einn veg. Eins og
Morgunblaðið hefur áður sagt: Alþingi Íslend-
inga hefur síðasta orðið.
Ræða formanns bankaráðs Landsbankans í
Lúxemborg sýnir hins vegar að um þetta eru
hann og Morgunblaðið sammála. Björgólfur veit
líka og það hljóta aðrir forystumenn í atvinnulíf-
inu líka að vita, að það er einfaldlega ekki hægt
að hagnast meira á viðskiptum við 280 þúsund
einstaklinga en nú er gert. Þess vegna hljóta
þeir, sem áhuga hafa á auknum viðskiptum, að
horfa í aðrar áttir.
Forystumenn stórra fyrirtækja á Íslandi hafa
lengi haft tilhneigingu til að líta á umræður sem
þessar sem fjandskap við þá eða fyrirtæki þeirra.
Svo er ekki og hefur aldrei verið. Íslendingar
fagna hverjum sigri, sem íslenzk fyrirtæki vinna
á erlendri grundu. Þar gildir einu, hvort um er að
ræða uppbyggingu fiskútflutningsfyrirtækjanna
á sínum tíma, aukin umsvif ferðaþjónustunnar
víða um heim, útrás útgerðarfyrirtækjanna, at-
vinnuuppbyggingu Samsonar-hópsins í Rúss-
landi, umsvif Baugs í öðrum löndum eða upp-
byggingu fjármálafyrirtækjanna á alþjóðlegum
vettvangi. Allt er þetta landsmönnum fagnaðar-
efni. Allt opnar þetta ungum Íslendingum tæki-
færi til að kynnast starfsháttum og vinnubrögð-
um annars staðar og nýta alþjóðlega menntun á
alþjóðlegum vettvangi.
Í raun og veru væri æskilegt að það skapist
eins konar sátt um það milli þjóðarinnar og
þeirra, sem mest umsvif hafa í atvinnulífinu um
þessar mundir að hin stefnumarkandi ræða
Björgólfs Guðmundssonar í Lúxemborg vísi ekki
aðeins veginn fyrir Landsbankann og Samsonar-
hópinn heldur fyrir alla þá, sem hér eiga hlut að
máli. Telji einhverjir í þeim hópi að ósætti ríki á
milli þeirra og almennings í þessu landi geta þeir
verið vissir um að sættir geta tekizt á þeim
grundvelli, sem lagður var í Lúxemborgarræðu
formanns bankaráðs Landsbankans.
Austrið
Að mörgu leyti má
segja, að markaðir á
Vesturlöndum séu
mettaðir að því leyti til að þjóðirnar beggja
vegna Atlantshafsins hafa náð ákveðnu velmeg-
unarstigi og þar hafa orðið til sterk og traust
fyrirtæki, sem áreiðanlega vilja halda sínum hlut.
Þess vegna vekur athygli að Landsbankinn
hyggzt setja upp starfsstöð í Rússlandi. Vafa-
laust byggist sú ákvörðun á reynslu og þekkingu
aðaleigenda bankans á viðskiptum og atvinnu-
starfsemi í Rússlandi. Þeir hafa líka, sem aðal-
eigendur Pharmaco, reynslu af viðskiptum í öðr-
um hlutum Austur-Evrópu og þá ekki sízt í
Búlgaríu.
Tæpast fer á milli mála, að horfi menn til
vaxtarmöguleika hljóta þeir að vera miklir í þeim
löndum, sem nú eru að opnast í austurhluta Evr-
ópu eftir fall Sovétríkjanna og kommúnismans
og sum hver eru að verða aðilar að Evrópusam-
bandinu. Bersýnilegt er að þangað horfa Lands-
bankamenn og Samsonar-hópurinn og hafa nú
þegar af því góða reynslu. Það er líka ljóst, að all-
mörg íslenzk fyrirtæki hafa náð góðum árangri í
að byggja upp fyrirtæki í Eystrasaltsríkjunum.
Sú uppbygging er skýrt dæmi um það hvað póli-
tísk áhrif geta skipt miklu. Ef íslenzk ríkisstjórn
hefði á sínum tíma ekki tekið afgerandi frum-
kvæði í að viðurkenna sjálfstæði Eystrasaltsríkj-
anna hefði íslenzkum athafnamönnum ekki verið
tekið jafnvel í þessum ríkjum og raun ber vitni.
Mörg rök hníga til þess að möguleikar Íslend-
inga í viðskiptum á erlendri grundu liggi ekki sízt
í ríkjunum í austurhluta Evrópu. Í því sambandi
er ástæða til að benda á Rússland sérstaklega.
Reynsla okkar sýnir að þar eru mikil tækifæri.
Stjórnarfarið er orðið traustara en áður var og
rík ástæða til að íslenzkir athafnamenn hugi bet-
ur að þeim tækifærum, sem þar kunna að vera
fyrir hendi. Ætla má að starfsemi Landsbankans
í Pétursborg eigi eftir að opna Íslendingum leið
inn í atvinnulíf í Rússlandi. Hér skortir hvorki
þekkingu, menntun né áræði og vaxandi mögu-
leikar eru á að fjármagna slík umsvif.
Hin stóra mynd hlýtur að vera sú, að í stað inn-
byrðis átaka um allt of lítinn markað hér heima,
sem óhjákvæmilega leiða til illvígra pólitískra
átaka eigi landsmenn að sameinast um að byggja
upp atvinnustarfsemi í öðrum löndum, þar sem
markaðir eru stærri. Við höfum nú allt sem til
þarf. Forystumenn sem hafa látið verkin tala,
menntun, þekkingu og fjármagn.
Morgunblaðið/Kristinn
Hjólað meðfram Hallsvegi í Grafarvogi.
„Í raun og veru væri
æskilegt að það
skapist eins konar
sátt um það milli
þjóðarinnar og
þeirra, sem mest
umsvif hafa í at-
vinnulífinu um þess-
ar mundir, að hin
stefnumarkandi
ræða Björgólfs Guð-
mundssonar í Lúx-
emborg vísi ekki að-
eins veginn fyrir
Landsbankann og
Samsonar-hópinn
heldur fyrir alla þá,
sem hér eiga hlut að
máli.“
Laugardagur 27. september