Morgunblaðið - 07.10.2003, Blaðsíða 42

42 ÞRIÐJUDAGUR 7. OKTÓBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ






 


 



   

 
      
  


! 



"
#$%






&
BRÉF
TIL BLAÐSINS
Kringlunni 1 103 Reykjavík  Sími 569 1100
 Símbréf 569 1329  Netfang bref@mbl.is
Allt efni sem birtist í Morgunblaðinu og Lesbók er varðveitt í upplýsinga-
safni þess. Morgunblaðið áskilur sér rétt t i l að ráðstafa efninu þaðan, hvort
sem er með endurbirtingu eða á annan hátt. Þeir sem afhenda blaðinu efni
ti l birtingar teljast samþykkja þetta, ef ekki fylgir fyrirvari hér að lútandi.
HVERNIG getur það farið saman,
að hnattvæðing efnahagslífsins
leiði í senn til þess, að fólk í Evr-
ópu vill nú um stundir kaupa meira
af íslenskum bókum, en er þó um
leið að missa áhugann á menningu
annarra þjóðlanda en síns eigin?
Þetta var fullyrt nýlega á Bók-
menntahátíðinni í Reykjavík. Svo
virðist sem aukið markaðsaðgengi
hvetji til aukins yfirborðslegs
áhuga á erlendum bókum, en um
leið sé hnattvæðingin að innræta
kaupendum sínum að veröldin sé
eitt stórt neysluhlaðborð, þar sem
litlu skiptir hvaðan réttirnir koma.
Dæmi um áhuga á erlendum
bókmenntum er Þýskaland. Það er
fremsta Evrópulandið í útgáfu er-
lendra bóka, með um 40% skáld-
sagna í þýðingum. Danmörk kem-
ur þar næst á eftir. Langt á eftir
koma síðan hin Evrópulöndin.
En Þýskaland virðist vera sér-
stakt tilfelli; síðastliðin tvö hundr-
uð ár. Virðist það stafa af því að
landið var sameinað seint, og veik
sjálfsmynd hafi því leitt til að fyr-
irmynda væri í auknum mæli leitað
í bókmenntir nágrannaþjóðanna.
Nú er þó nýi bókakaupaáhuginn
í hámarki; en þó ekki endilega frá
margvíslegum menningarsvæðum,
því Bandaríkin og Bretland eru
helstu upprunalönd bókmennt-
anna.
Aukinn átthagaáhugi
Samfara þessari þróun er að
verða meiri áhugi þjóða á eigin
sérkennum. Svo virðist sem lengi
megi kafa í ættfræði og svæðis-
bundinn mismun eigin þjóðlands,
til mótvægis við dvínandi áhuga á
framandi menningarsvæðum.
Bandaríkin eru dæmi hér um: Þau
sjá æ minni ástæðu til að þýða eða
gefa út bókmenntir frá öðrum
þjóðlöndum, og sú sannfæring vex
að ekki þurfi að fara út fyrir land-
steina til að leita fjölþjóðlegra
áhrifa; enda sé af nógu slíku að
taka í innflytjendaríki.
(Auk þess sýni yfirburðastaða
bandarískra bókmennta á erlend-
um mörkuðum, að bandarísku
skáldsögurnar séu þær eftirsótt-
ustu, og því sé best að sitja einir
að heimamarkaðinum; enda sé
hann sá stærsti og eftirsóttasti.
Jafnvel Nóbelsverðlaunahöfundar
eiga þar nú erfitt uppdráttar;
nema þá kannski ef þeir gerast
Bandaríkjamenn!)
Vera má að þessi vaxandi þjóð-
hverfa áhersla sé andsvar við al-
þjóðavæðingunni; nokkurs konar
haftastefna til sjálfsvarnar. En
sagan sýnir að varasamt sé að
styðja slíkar stefnur, því þær er
hægt að misnota. Má þar nefna
menningarlega einangrunarstefnu
Þýskalands nasismans. Einnig til-
raunir Sovétríkjanna sálugu til að
bæla niður sjálfstæðishreyfingar í
aðildarríkjunum sínum; svosem
Eystrasaltsríkjunum; með því að
stuðla að héraðsbundnum vakning-
um, í þeim tilgangi að deila og
drottna yfir þjóðlandavakningunni.
Og loks eru það nútíma tilraunir
Evrópuráðsins og Evrópusam-
bandsins til að fjármagna viðhald
svæðisbundinna menningararf-
leifða í aðildarlöndunum; í fyrstu
til að minnka stríðshættuna milli
stofnríkjanna, en nú í auknum
mæli til að bræða löndin saman.
Það ber að fagna útrás íslenskra
skáldsagna nútímans, enda stuðlar
það að þeirri alþjóðlegu gerjun
sem er forsenda bókmennta á
heimsmælikvarða. En hætt er við
að landkynningin sem úr því kem-
ur verði á yfirborðslegri nótum en
menn hafa áður búist við.
TRYGGVI V. LÍNDAL,
Skeggjagötu 3,
105 Reykjavík.
Alþjóðavæðingin
og bókmenntirnar
Frá Tryggva V. Líndal
Hr. ritstjóri.
Ritstjórnargrein Morgunblaðs-
ins föstudaginn 3. október sl.
vakti athygli mína vegna síðustu
málsgreinar, svohljóðandi:
„Á fyrstu áratugum lýðveldisins
duldist engum, að ákveðið jafn-
vægisleysi ríkti milli þings og
framkvæmdavalds, þinginu í
óhag. Hægt og bítandi hefur orðið
breyting á því. Alþingi er smátt
og smátt að taka til sín það vald,
sem þar á heima. Þeirri þróun
þarf að hraða. Það er grundvall-
arþáttur í því að efla lýðræðið á
Íslandi.“
Það hefir oftsinnis komið fram
opinberlega að undirritaður telur
þessu alveg öfugt farið, m.a. á
síðum Morgunblaðsins fyrir
skemmstu.
Sem fulltrúi á löggjafarsam-
kundunni í áratugi er bréfritari
að sjálfsögðu mikill áhugamaður
um vöxt og viðgang lýðræðisins.
Fyrir því spyr hann blaðið sitt um
rök fyrir því áliti, sem fram kem-
ur í lok leiðarans og tilgreind eru
hér að framan.
Vinsamlegast,
SVERRIR HERMANNSSON,
fv. alþm. Sjálfstæðisflokksins
og Frjálslynda flokksins.
Fyrirspurn til
Morgunblaðsins
Frá Sverri Hermannssyni