Morgunblaðið - 11.10.2003, Blaðsíða 16

ERLENT
16 LAUGARDAGUR 11. OKTÓBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
SYSTUR fimmtán ára gamals palestínsks drengs, Sami
Salah, gráta er lík hans er borið út úr húsi fjölskyld-
unnar til greftrunar í gær. Drengurinn var einn sjö
Palestínumanna sem létu lífið í umfangsmestu hern-
aðaraðgerð sem Ísraelar hafa gripið til um alllanga
hríð í Rafah-flóttamannabúðunum syðst á Gazasvæð-
inu. Tilgangurinn var að reyna að stöðva vopnasmygl
frá Egyptalandi sem vitað er að stundað er í gegn um
leynileg jarðgöng. Um fimmtíu Palestínumenn særðust
í bardögum sem upphófust er hermenn létu til skarar
skríða á þeim stöðum þar sem þeir töldu smyglgöng
vera að finna. Einn hermaður særðist, skv. frétt AFP.
AP
Sjö Palestínumenn felldir á Gaza
EMBÆTTISMENN kaþólsku
kirkjunnar hafa verið sakaðir um
að halda því að fólki í löndum þar
sem alnæmi er útbreitt að smokk-
ar séu ótæk vörn gegn sjúkdómn-
um banvæna. Er því haldið fram í
sjónvarpsþætti, sem sýndur verð-
ur í breska sjónvarpinu BBC á
morgun, að erindrekar kaþólsku
kirkjunnar í fjórum heimsálfum
staðhæfi við fólk að HIV-veiran,
sem veldur alnæmi, geti sloppið í
gegnum lítil göt sem séu á
smokkum.
Greint var frá uppljóstrunum
hins margverðlaunaða Panor-
ama-sjónvarpsþáttar í gær.
Brugðust fulltrúar Alþjóðaheil-
brigðismálastofnunarinnar
(WHO) skjótt við og fordæmdu
slíkar staðhæfingar, sem hér um
ræðir, og vöruðu jafnframt emb-
ættismenn kirkjunnar við því að
þeir væru að stefna lífi fólks í
hættu.
Smokkar stuðli að lauslæti
Um sex þúsund manns á aldr-
inum 15 til 24 ára smitast af HIV-
veirunni á degi hverjum. Er út-
breiðsla alnæmis mest í Afríku en
talið er að sjúkdómurinn hafi
þegar dregið 20 milljónir manna
til dauða í veröldinni. Sérfræð-
ingar í heilbrigðismálum hvetja
til þess að fólk noti smokkinn til
að verjast HIV-smiti og ýmsum
öðrum kynsjúkdómum.
Kaþólska kirkjan hefur hins
vegar ekki tekið þátt í slíku átaki
enda er Páfagarður algerlega
mótfallinn getnaðarvörnum eins
og smokkum og telur þær stuðla
að lauslæti.
„AIDS-veiran er um það bil 450
sinnum minni en sáðfruma,“ seg-
ir Alfonso Lopez, einn af áhrifa-
mestu kardínálum Páfagarðs, í
viðtali við Panorama. „Sáð-
fruman getur auðveldlega slopp-
ið í gegnum „net“ sem er á
smokknum,“ segir hann enn-
fremur. Gefur Lopez í skyn í við-
talinu að hann telji að rík-
isstjórnir landa heims eigi að
hvetja fólk til að nota ekki
smokka.
Erkibiskupinn í Nairobi í Ken-
ýa, Raphael Ndingi Nzeki, full-
yrðir jafnvel í viðtali við Pan-
orama að notkun smokka hjálpi
til við að dreifa veirunni milli
manna. „AIDS…hefur breiðst svo
hratt út vegna þess hversu auð-
velt er að nálgast smokka,“ segir
hann en einn af hverjum fimm
íbúum Kenýa er HIV-smitaður.
Gordon Wambi, sem stýrir átaki
gegn útbreiðslu alnæmis í Afríku,
segir ennfremur að sumir presta
haldi því að fólki að smokkar séu
smurðir HIV-veirunni.
Catherine Hankins, vís-
indaráðgjafi hjá UNAIDS, þeirri
stofnun Sameinuðu þjóðanna sem
berst eingöngu gegn útbreiðslu
alnæmis, fordæmdi staðhæfingar
sumra embættismanna kaþólsku
kirkjunnar. Sagði hún í samtali
við fréttasíðu BBC að staðhæf-
ingarnar væru algerlega rangar,
smokkar kæmu sannanlega í veg
fyrir að menn smituðust af HIV-
veirunni.
Kaþólskir kardínálar telja að
smokkar dugi ekki gegn alnæmi
Segja HIV-
veiruna sleppa í
gegnum lítil göt
London. AFP.
ÍRANSKI lögfræðingurinn Shirin
Ebadi, sem hlýtur friðarverðlaun
Nóbels í ár, hvatti til þess í gær að
öllum pólitískum föngum í Íran yrði
sleppt. „Margir sem barist hafa fyrir
frelsi og lýðræði í Íran eru í fangelsi.
Ég vona að þeim verði sleppt eins
fljótt og unnt er,“ sagði Ebadi á
blaðamannafundi í París um leið og
hún lýsti því hversu stolt hún væri
yfir því að hafa orðið fyrir valinu í ár.
„Verðlaunin gefa mér aukna orku til
að halda áfram baráttunni fyrir betri
framtíð,“ sagði hún. „Ég vona að
þetta hafi áhrif í Íran.“
Tilkynnt var í gærmorgun að
Ebadi hlyti friðarverðlaunin að
þessu sinni. Ebadi hefur um langa
hríð barist fyrir lýðræði og mann-
réttindum í Íran og hefur fengið litl-
ar þakkir fyrir frá harðlínuklerkun-
um sem fara með stjórn landsins.
Umbótasinnar í landinu fögnuðu tíð-
indunum hins vegar mjög í gær og
sögðu Ebadi vel að þessum verð-
launum komna.
Ebadi sagðist á blaðamannafund-
inum í París vera andvíg íhlutun
annarra þjóða í málefni Írans. „Bar-
áttan fyrir mannréttindum er háð af
írönsku þjóðinni og fer fram í Íran
og við erum andvíg hvers konar er-
lendri íhlutun þar,“ sagði hún. Þá
sagðist hún ekki telja að íslamstrú
væri þess eðlis, að mannréttindi
fengju ekki þrifist meðal múslíma.
Fyrsta múslímakonan
Ebadi er aðeins ellefta konan sem
hlýtur friðarverðlaun Nóbels og sú
fyrsta úr röðum múslíma. Hún er
fimmtíu og sex ára gömul, gift og
tveggja barna móðir. Hefur barátta
hennar einkum miðast að því að
auka lagaleg réttindi kvenna og
barna í Íran. Þá hefur hún sem lög-
fræðingur einnig tekið að sér mál ír-
anskra stjórnarandstæðinga sem
aðrir hafa ekki þorað að taka að sér.
Ebadi komst fyrst í fréttirnar
þegar hún varð fyrsta konan til að
vera skipuð dómari í Íran. Þetta var
hins vegar fyrir trúarbyltinguna í
Íran 1979 en klerkastjórnin, sem þá
tók við völdum, taldi konur ekki hæf-
ar til að sinna slíkum störfum og var
Ebadi svipt dómaraembættinu. Í
staðinn fyrir að flýja land, eins og
margir gerðu við breyttar aðstæður
í Íran, kaus Ebadi hins vegar að
hverfa aftur til lögmannsstarfa, auk
þess sem hún hélt áfram að kenna
lögfræði við háskólann í Teheran.
Ebadi var árið 2000 dæmd til
fimmtán mánaða skilorðsbundinnar
fangelsisvistar vegna baráttu sinnar
fyrir mannréttindum, auk þess sem
henni var bannað að iðka lög næstu
fimm árin. Formaður norsku nóbels-
nefndarinnar, Ole Danbolt Mjøs,
hrósaði störfum Ebadi í gær þegar
hann tilkynnti útnefningu hennar.
Sagði hann að líta bæri á ákvörðun
nefndarinnar sem yfirlýsingu um
mikilvægi þess að mannréttindi séu
virt í heiminum.
„Þetta eru skilaboð til írönsku
þjóðarinnar, múslímaheimsins og
veraldarinnar allrar um að mannleg
gildi, baráttan fyrir frelsi, baráttan
fyrir réttindum kvenna og barna eigi
að vera í hávegum höfð,“ sagði Mjøs.
Lögfræðingurinn Shirin Ebadi hlýtur friðarverðlaun Nóbels vegna baráttu fyrir mannréttindum
Vill að öllum pólitískum
föngum í Íran verði sleppt
Reuters
Íranski lögfræðingurinn Shirin Ebadi, sem hlaut friðarverðlaun Nóbels í
ár, heilsar viðstöddum á fréttamannafundi í París í gær.
Hefur um árabil
barist fyrir mann-
réttindum í Íran,
einkum rétti
kvenna og barna
París, Ósló, Teheran. AFP.
LECH Walesa, fyrr-
verandi forseti Pól-
lands, telur norsku
Nóbelsnefndina
hafa gert „mikil
mistök“ með því að
útnefna Shirin
Ebadi friðar-
verðlaunahafa Nób-
els fyrir árið 2003 en ekki Jóhannes
Pál páfa, landa Walesas. „Hvað mig
varðar eru þetta mikil mistök, slæm
mistök, óheppileg mistök,“ sagði
Walesa.
Sjá mátti á látbragði Walesa, sem
sjálfur hlaut friðarverðlaunin 1983
vegna starfa sinna í þágu pólskra
verkamanna, að útnefning Ebadis
olli honum miklum vonbrigðum.
„Ég hef ekkert á móti þessari konu
en ef það er einhver sem á þessi
verðlaun skilið þá er það Hans heil-
agleiki,“ sagði Walesa.
Tadeusz Pieronek, einn af for-
ystumönnum kaþólsku kirkjunnar í
Krakow, borginni sem páfi bjó í
framan af ævi sinni, tók í sama
streng. „Páfinn reiknaði ekki með
neinum verðlaunum og þetta mun
ekki koma honum á óvart. Ég er
hins vegar undrandi, og tel að það
gildi líka um almenning, að barátta
hans í þágu friðar skuli ekki metin
að verðleikum,“ sagði Pieronek.
Páfinn er þjóðhetja í Póllandi og
sagði Walesa að hann hefði gefið
pólsku verkafólki sjálfstraustið til
að setja sig á sínum tíma upp á móti
kommúnistastjórninni í landinu.
Fyrir það ætti hann heiðurinn skil-
ið.
Lech Walesa
afar ósáttur
Varsjá. AFP.
Lech Walesa
FYRIRTÆKI í Norður-Noregi
verða frá og með næstu áramótum
að standa skil á launatengdum gjöld-
um til jafns við fyrirtæki annars
staðar í landinu. Hefur ESA, eftir-
litsstofnun EFTA, kveðið upp úr
með þetta, að sögn blaðsins Nordlys.
Undanskilin eru fyrirtæki í tveimur
nyrstu héruðunum, Finnmörk og
Norður-Troms, en áður hafði verið
samþykkt vegna byggðasjónarmiða,
að þau slyppu við þessi gjöld.
Stjórnmálamenn í Norður-Nor-
egi, utan nyrstu fylkjanna, höfðu far-
ið fram á það við ESA, að samræm-
ingu þessara gjalda yrði frestað, þó
að ekki væri nema í eitt eða jafnvel
aðeins í hálft ár. Fyrir fyrirtæki í
Norðlandi og Troms þýðir samræm-
ingin að þau verða að greiða um 12
milljarða ísl. kr. meira á ári í launa-
tengdum gjöldum en hingað til.
Ólík gjaldtaka að þessu leyti hefur
verið einn af burðarásum byggða-
stefnunnar. Norska stjórnin hefur
lofað að koma með ýmsar ráðstafanir
til að hjálpa fyrirtækjum á lands-
byggðinni í ljósi niðurstöðu ESA og
eru tillögur hennar um það nú til
skoðunar í aðildarlöndum Evrópska
efnahagssvæðisins, EES, Evrópu-
sambandsríkjunum 15 og á Íslandi
og í Liechtenstein. Á álit þeirra að
liggja fyrir 11. október og búist er
við að ESA muni kveða upp sinn dóm
um tillögurnar um miðjan nóvember.
ESA hafnar afslætti af launatengdum gjöldum
Byggðastefna Norðmanna
talin vera í uppnámi