Morgunblaðið - 11.10.2003, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 11. OKTÓBER 2003 33
Í
UMRÆÐUM um
Ísland og þróun-
arlöndin á Alþingi í
vikunni kom fram
skýr vilji þing-
manna úr öllum flokkum
til þess að auka og bæta
þróunarsamvinnu okkar
við fátæk ríki. Það var
óneitanlega ánægjulegt að
hlýða á hvern þingmanninn
á fætur öðrum lýsa því yfir
að nú þyrftum við að gera
enn betur og auka framlög
ríkisins til þróunarsam-
vinnu. Svo sannarlega orð í
tíma töluð. En heitstreng-
ingar klæða hvorki né
fæða þá sem búa við ör-
birgð og sjúkdóma. Þess
vegna er brýnt að nýta
meðbyrinn sem þróun-
arsamvinnan hefur til að
móta langtímastefnu í
málaflokknum og gera
framkvæmdaáætlun um
verkefni Íslands á næsta
áratug.
Þróunarsamvinna okkar
við fátæk ríki þarf að vera
í fullu samræmi við almenn
markmið utanríkisstefnu
Íslands og haldast í hend-
ur við málflutning okkar á
alþjóðavettvangi, hvort
sem það er innan Sam-
einuðu þjóðanna, Norð-
urlandaráðs, Alþjóða-
bankans eða annarra
alþjóðastofnana sem við
eigum aðild að. Innan
þessara stofnana verðum
við bæði í orði og á borði
að sýna að okkur sé full al-
vara með því að aðstoða
fátæk ríki meira en gert
hefur verið hingað til.
Það heyrist stundum að
baráttan gegn örbirgð og
sjúkdómum sé næsta von-
laus, í það minnsta mjög
flókin og tímafrek. Þetta
er eins og hver önnur
klisja og tal sem tekur
kastljósið af því sem svo
auðveldlega er hægt að
gera. Ég er þeirrar skoð-
unar að bætt réttindi
kvenna séu lykillinn að
aukinni velferð í heiminum.
Konurnar eru lykillinn að
betri kjörum barna sinna
og fjölskyldna, um það
vitna rannsóknir og
reynsla þeirra sem best
þekkja til. Ef allar konur
kynnu að lesa og skrifa, ef
öll börn væru bólusett
gegn algengum smit-
sjúkdómum, ef allar fjöl-
skyldur hefðu aðgang að
hreinu drykkjarvatni ná-
lægt heimili sínu, væri
staða mannkyns allt önnur
og miklu betri en sú sem
við horfumst í augu við í
upphafi 21. aldarinnar.
Annar algengur mis-
skilningur er að þróun-
arsamvinna snúist um
eitthvað annað en grunn-
þjónustu og innviði
samfélagsins. Það er ekki
hlutverk ríku landanna að
innleiða menningu sína,
hefðir eða sögu í öðrum
löndum. Það hefur verið
reynt oft með skelfilegum
afleiðingum og heitir
heimsvaldastefna – imper-
íalismi. Okkar hlutverk er
að aðstoða við uppbygg-
ingu grundvallarþátta, svo
sem menntunar og heilsu-
gæslu, þannig að þeir sem
við mesta fátækt búa fái
raunverulegt tækifæri til
þess að hjálpa sér sjálfir.
Það segir sig sjálft að í
löndum þar sem lífslíkur
fólks eru 40 ár að með-
altali, þriðjungur þjóð-
arinnar HIV-smitaður og
fjórða hvert barn nær ekki
5 ára aldri, hlýtur for-
gangsverkefnið að vera að
bjarga mannslífum, þ.e.a.s.
að koma fólki til sæmilegr-
ar heilsu svo að það geti
stundað vinnu og sinnt sín-
um nánustu.
Þúsaldarmarkmiðin sem
aðildarríki Sameinuðu
þjóðanna samþykktu árið
2000 lúta öll að því að auka
möguleika fólks til sjálfs-
hjálpar. Efst á blaði er
baráttan gegn fátækt
og hungri, menntun
barna og bætt réttindi
kvenna. Öll þessi
markmið verða íslensk
stjórnvöld að gera að
sínum eigi einhver
mælanlegur árangur
að nást í þróunarsam-
vinnu okkar við fátæk lönd
á næstu árum. Við þurfum
að setja okkur markmið
sem ríma við þúsald-
armarkmiðin og stuðla að
því að þau náist fyrir árið
2015. Við gerum það m.a.
með því að auka opinber
framlög okkar til þróun-
arsamvinnu úr 0,16% af
vergri landsframleiðslu í
0,30% árið 2006, eins og
lagt er til í nýrri álitsgerð
til utanríkisráðherra. En
við þurfum einnig að
leggja mikla áherslu á
verkefnaval sem end-
urspeglar rétta forgangs-
röðum í þessum mála-
flokki. Þingkona
Frjálslynda flokksins, Sig-
urlín Margrét Sigurð-
ardóttir, hefur bent á að
fiskveiðiverkefni í Afríku
eru ekki endilega besta
leiðin í þróunarsamvinnu.
Margt annað er brýnna,
t.d. samvinna sem bætir
kjör og aðstæður fatlaðs
fólks í fátækum löndum.
Það er kominn tími til að
þing og þjóð taki saman
höndum um að reka af
okkur slyðruorðið í þessum
málaflokki. Við eigum að
setja okkur metnaðarfull
en raunhæf markmið og
vinna að stefnumótun með
faglegum hætti. Verk-
efnaval verður að byggja á
þörfinni í þeim löndum
sem við kjósum að vinna
með, ekki á hugmyndum
okkar um hvað sé best fyr-
ir þau að gera. Markmiði
Sameinuðu þjóðanna um
að 0,7% að landsframleiðsl-
unni renni til opinberrar
þróunaraðstoðar eigum við
að ná á innan við áratug
og eigi síðar en árið 2015.
Vilji er allt sem þarf.
Konur eru
lykillinn að
árangri í þró-
unarsamvinnu
Eftir Þórunni Sveinbjarnardóttur
’ Bætt staðakvenna og barna
er lykillinn að auk-
inni velferð í heim-
inum … ‘
Höfundur situr í utanríkis-
málanefnd Alþingis.
ofnaðri kenn-
draskömmum
vekur aðdáun
jómsveit sem
ónskáldin
fjölda góðra
s austan hafs
njóta mikilla
efur orðið til
og markvissu
eigingjarna
um landsins
þekkjum svo
nemar hafa
a sem þeir
mtíðarmark-
hefur líka ver-
t svigrúm og
á átt að und-
nám erlendis.
átthaga-
m á höf-
em hafa í
igi. Hún er
löng og ströng leiðin sem feta þarf frá því að nemandi
hefur tónlistarnám langt innan við tíu ára aldur þar til
hann getur tekið sér sæti í félagsskap atvinnumanna í
bíóhúsi vestur á Melum eða stigið á svið og miðlað af list
sinni í öðrum þeim húsum sem hér eru notuð til tón-
leikahalds. Það leggja margir af stað en eðli málsins
samkvæmt eru þeir fáir sem fara alla leið. Það er góðra
gjalda vert að gefa sem flestum færi á að hefja þessa
göngu en það er skammsýni af verstu gerð að leggja
stein í götu þeirra sem hæfileika og úthald hafa til þess
að fara alla leið á tindinn. Það má ekki gleymast í öllum
útreikningum og karpi um krónur og aura að tónlistar-
lífið er mikilvægur og vaxandi atvinnuvegur sem þarfn-
ast stöðugrar endurnýjunar með hæfileikaríku ungu
fólki sem vill mennta sig á þessu sviði. Menn verða að
átta sig á því að ef ekki verður gengið rösklega til verks
og tónlistarkennaranám hafið til vegs og virðingar á ný
er tónlistarlífið í hættu og þá kann sú stund að renna
upp að stjórnmálamenn eigi erfitt með að standa keikir
við hátíðleg tækifæri og tala fjálglega um blómlegt tón-
listarlíf okkar Íslendinga!
Eins og áður sagði hafa kennaradeildir TR verið lagð-
ar niður ein af annarri og nú er svo komið að einungis
blásarakennaradeild er eftir. Þegar þessum kafla lýkur
næsta vor hefur skólinn útskrifað 210 tónmenntakenn-
ara, 99 píanókennara, 40 strengjakennara, 93 blásara-
kennara, 8 söngkennara, 8 blokkflautukennara og 3 gít-
arkennara eða alls 461 tónlistarkennara.
Þörfin er brýn fyrir menntaða tónlistarkennara.
Hvert vor og haust er það hlutskipti skólastjóra tónlist-
arskólanna á landsbyggðinni og líka hér á höfuðborg-
arsvæðinu þó í minna mæli sé, að leita með logandi ljósi
að kennurum sem kennt geti á hin ýmsu hljóðfæri. Því
miður er framboð af tónlistarkennurum hérlendis mun
minna en eftirspurnin. Hljóðfærakennarar hérlendis
hafa að langstærstum hluta verið menntaðir í TR. Um
10 ára skeið rak Tónskóli Sigursveins D. Kristinssonar
píanókennara- og gítarkennaradeild sem miðaði að því
að mennta kennara til að kenna nemendum á neðri stig-
unum. Á þessum árum voru útskrifaðir tæplega 20
kennarar úr þessum deildum. Þessi starfsemi var aflögð
fyrir þremur árum. Söngskólinn í Reykjavík rekur
söngkennaradeild og hefur gert um 20 ára bil og hefur á
þeim árum útskrifað liðlega 40 kennara. Í Tónlistar-
skóla FÍH er kennarabraut sem menntar kennara til
kennslu á grunnhljóðfæri rythmiskrar tónlistar. Þaðan
hafa verið útskrifaðir 13 kennarar undanfarin 4 ár.
Ef sú stefna sem Reykjavíkurborg hefur markað, að
skera framlög til skólanna niður á hverju ári til þess að
fjölga skólum í borginni, er komin til að vera, er alveg
ljóst að stór hætta er á að þessir skólar hafi ekki bol-
magn til þess að halda kennaranámi úti til frambúðar.
Síaukinn niðurskurður þýðir að skólarnir verða að tak-
marka námsframboð og þá verður þess kannski ekki svo
langt að bíða að sá tími renni upp, að menn geti ekki
lengur staðið við það gagnvart sjálfum sér og öðrum, að
það sem sé í boði teljist fullgilt kennaranám. Það er vá
fyrir dyrum!
Það hlýtur að vera skýlaus krafa að yfirvöld mennta-
mála komi fastri skipan á tónmennta- og tónlistarkenn-
aramenntun í landinu. Það er algerlega óásættanlegt að
menntun og þjálfun tónlistarkennara sé einhver auka-
afurð sem helst má ekki nefna á nafn. Yfirvöld verða að
gera sér ljóst, að forsendan fyrir öflugu tónlistarlífi hér-
lendis er að í landinu sé til kröftugt og framsækið tón-
listarkennaranám í sífelldri endurskoðun, sem tekur mið
af séríslenskum veruleika og hefur það að leiðarljósi að
mennta afburða tónlistarkennara til starfa um allt land.
Krafan hlýtur að vera sú, að hér á landi verði starfrækt
öflug tónlistarkennaradeild á háskólastigi þar sem
kennaranámið er í forgrunni og það verði viðurkennt að
tónlistarkennsla sé sérgrein og gegni afar þýðing-
armiklu hlutverki í menntun þjóðarinnar.
enntun tónlistar-
brátt sögunni til?
Höfundur er skólastjóri Tónlistarskólans í Reykjavík.
r átt-
gið að
uðborg-
síst þeim
sinnt
. ‘
mennska einstakra aðildarríkja heyra sög-
unni til, en það hefur hingað til verið talið
að smærri ríkin hafi leyst formennskuverk-
efni betur af hendi en stærri ríkin. Þau síð-
arnefndu virðast oft eiga erfiðara með að
gera greinarmun á almennum hagsmunum
og sérhagsmunum. Það kemur því ekki á
óvart að smærri ríkin hafa lagt áherslu á
að forseti ráðherraráðsins hefði fremur
sáttahlutverk en öflugt samræmingarhlut-
verk.
Ágreiningur er um fleira. Pólverjar og
Spánverjar hafa t.d. viljað breyta sam-
komulaginu sem náðist í Nice varðandi
vægi atkvæða við atkvæðagreiðslur þar
sem þau hafa minna atkvæðavægi en t.d.
Þýskaland, Bretland, Frakkland og Ítalía.
Þessari áherslu hefur verið mótmælt harð-
lega af ríkjunum fjórum sem telja óhæft að
opna samkomulagið kennt við Nice.
Auk þess hafa ýmis ríki átt í erfiðleikum
með einstök önnur ákvæði og Ítalir hafa
t.d. lagt ríka áherslu á það að stofnskráin
vísi til kristinna gilda o.s.frv. Vandamálið
er að ef eitthvert ríkið opnar umræðuna er
líklegt að hin ríkin munu einnig sækja sína
hagsmuni og þá er talið afar ólíklegt að
hægt sé að ná samkomulagi í formennsku-
tíð Ítala. Undir þeim kringumstæðum gæti
jafnvel tekið mörg ár að komast að ein-
hverri niðurstöðu.
Frá því að EES-samningurinn var gerð-
ur hafa orðið umtalsverðar breytingar á
Rómarsamningnum bæði varðandi efnis-
greinar samningsins og fyrirkomulag
stofnana. Á það hefur ítrekað verið bent að
breytingar á Rómarsamningnum sem gerð-
ar voru í Maastricht, Amsterdam, Nice auk
fyrirliggjandi tillagna að stofnskránni, kalli
á endurskoðun EES-samningsins. Nokkrar
efnisgreinar sem áður voru samhljóða í
samningum hafa breyst, t.d. varðandi af-
nám mismununar eða verndun menningar-
legrar arfleifðar. Þá hefur ákvarðanaferlið
innan ESB tekið grundvallarbreytingum
frá því sem tíðkaðist við gerð EES-samn-
ingsins og fyrirliggjandi tillögur ganga
skrefinu lengra. Leiðtogaráðið og ráð-
herraráðið er nú mun öflugra. Evrópuþing-
ið er orðinn löggjafaraðili sem það var ekki
áður. Aðkoma sveitarfélaga að mótun
ákvarðana hefur verið efld verulega. Vægi
þessara stofnana mun aukast enn meira
nái tillögur d’Estaing fram að ganga. Þá er
fyrirhugað að þjóðþing aðildarríkjanna
muni hafa mun meiri áhrif m.a. á grund-
velli hinnar svokölluðu nálægðarreglu.
Ekki er hægt að útiloka umtalsverðar
breytingar á Schengen samstarfinu ef til-
lögur d’Estaing ná fram að ganga, sem fela
m.a. í sér að dóms- og innanríkismál verða
hefðbundin samrunamál sem heyra undir
stofnanir ESB með líkum hætti og á innri
markaðinum. Þetta getur haft áhrif á sér-
staka aðkomu EFTA-ríkjanna að þessu
starfi innan ESB. Jafnframt er gert ráð
fyrir því að mun fleiri gerðir verði
ákveðnar með vegnum meirihluta og því
kunni sú breyting að leiða til þess að um-
deildari reglur verði settar en áður og
minna verður reynt að ná samhljóða sam-
komulagi.
Af þessu er ljóst að sú pólitíska þróun
sem á sér stað í Evrópu hefur einnig þýð-
ingu einnig fyrir EFTA-ríkin. Nýleg um-
mæli Bondevik forsætisráðherra Noregs
um að stækkun ESB kynni að leiða til þess
að hann endurskoðaði afstöðu sína til að-
ildar Noregs að ESB ber einnig að skoða í
ljósi umræðunnar um breytingar á stofn-
skránni. Evrópusambandið er án nokkurs
vafa að breytast mjög hratt, hins vegar
getur enginn sagt til með nokkurri vissu í
hvaða átt sú þróun stefnir. Munu stóru rík-
in ráða ferðinni eða næst jafnvægi milli
þeirra og smærri ríkja? Mun Evrópusam-
bandið þróast í átt til sambandsríkis eða
bandalags þjóðríkja?
Í þessu ljósi ber að skoða margvíslega
fyrirvara Bondeviks um að rétt sé að bíða
átekta áður en ákvörðun er tekin um
næstu skref. Hafin er í Noregi víðtæk um-
ræða um Evrópusamrunann og afstöðuna
til Evrópusambandsins og víst er að áhrifa
ákvarðana í Noregi um framhaldið mun
gæta hér á landi.
marsamnings-
stjórnarskrá
Reuters
tmála Evrópusambandsins.
’ Ekki er hægt að útilokaumtalsverðar breytingar
á Schengen-samstarfinu
ef tillögur d’Estaing ná
fram að ganga. ‘
Höfundur er aðstoðarmaður utanríkisráðherra og
varaþingmaður í Reykjavík.