Morgunblaðið - 26.10.2003, Blaðsíða 40

MINNINGAR
40 SUNNUDAGUR 26. OKTÓBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Þorgerði Sigurðar-
dóttur kynntumst við
Hrafnhildur fyrst fyrir
fáeinum árum þegar hún og forn-
vinur okkar, Ólafur H. Torfason,
voru farin að draga sig saman.
Flest benti til að við ættum löng og
góð kynni fyrir höndum. En
skömmu síðar kenndi hún meinsins
sem á örfáum árum dró hana til
dauða.
Þannig að sú Þorgerður sem við
kynntumst var kona sem háði
dauðastríð og gerði það með þeim
hætti að vakti undrun. Hvað skyldu
vera margar sýningarnar sem hún
stóð fyrir, smáar og stórar, ein eða
með öðrum, í höfuðborginni og vítt
um land jafnframt því sem hún
barðist í návígi við sjúkdóminn?
Jafnvel vílaði hún ekki fyrir sér
löng og ströng ferðalög og gerði hlé
á lyfjameðferð til að takast ferð á
hendur til Rómar, haustið 2001, þar
sem þau Ólafur dvöldu á skandinav-
íska listasetrinu Circolo Scand-
inavo, en þaðan héldu þau til Búlg-
aríu þar sem Þorgerður hélt áfram
að kynna sér íkona- og mósaikhefð-
ir.
Minnisstæð er sýningin Samspil
sem hún hélt í félagi við fjórar lista-
konur aðrar fyrir ári í Hafnarborg.
Okkur bar að garði á degi þegar
þær stöllur leiðsögðu gestum um
verk sín. Áberandi minni í þessum
verkum Þorgerðar var hringur. En
það voru ekki hringir dregnir með
pensli eða blýanti heldur hafði hún
þrykkt þeim á pappírinn með járn-
móti sem var þannig til komið að
hún hafði farið með bílinn sinn á
verkstæði og þegar hún sótti hann
sýndi bifvélavirkinn henni bremsu-
hring sem hann hafði skipt út fyrir
nýjan og benti henni um leið á hve
tæpt hann stóð, á hverri stundu var
yfirvofandi að hann hrykki í sundur
með ófyrirsjáanlegum afleiðingum.
Þorgerður hafði gripinn á brott
með sér og notaði síðan sem tæki til
að framkalla þetta tákn eilífðarinn-
ar: hringinn. Þannig fékk hún jafn-
vel meinið sem sótti æ nær henni til
að taka þátt í listsköpun sinni.
Ógleymanleg er hún sjálfsagt
mörgum á síðustu einkasýningunni
sem hún hélt: Himni og jörð í Ás-
mundarsal sl. vor. Hún var þá orðin
ÞORGERÐUR
SIGURÐARDÓTTIR
✝ Þorgerður Sig-urðardóttir
fæddist á Grenjaðar-
stað í Suður-Þingeyj-
arsýslu 28. nóvem-
ber 1945. Hún lést á
Landspítalanum við
Hringbraut 14. októ-
ber síðastliðinn og
var útför hennar
gerð frá Hallgríms-
kirkju í Reykjavík
24. október.
of máttfarin til að
nálgast tæki sín og tól
í vinnustofunni á
Korpúlfsstöðum og
greip því til þess verk-
færis sem hendi var
næst: blýantsins. En
ekki eins og maður
hefði getað vænst í fín-
gerðum strikum held-
ur beitti hún blýantin-
um eins og pensli með
voldugum strokum.
Það gefur auga leið
að hér sem oftar hefur
Ólafur verið í hlut-
verki yddarans.
Á sýningunni Himni og jörð tókst
Þorgerði enn að snúa veikleika í
styrk í myndum sem í samleik ljóss
og skugga gáfu hugboð um þá bar-
áttu sem þá stóð hæst. Sjálf mætti
listakonan gestum sínum með brosi
á vör og þótt flestum viðstaddra
hlyti að vera ljóst að hverju dró, var
eins og hún gæti með verkum sín-
um og fasi vikið jafnvel því til hlið-
ar.
Og enn áttu þau Ólafur atburða-
ríkt sumar með ferðalögum vítt og
breitt um Spán, þar til nú á miðju
hausti að lífi hennar er lokið.
Ólafi og öðrum ástvinum sendum
við Hrafnhildur innilegustu samúð-
arkveðjur úr borg sem Þorgerður
kynntist þegar hún dvaldi þar í tví-
gang við vinnu að list sinni, m.a. að
undirbúningi að verki sínu um heil-
agan Martein frá Tours með hlið-
sjón af íslenska Marteinsklæðinu í
Louvre. Í bæði skiptin bauðst henni
að dvelja á Alþjóðlega listasetrinu í
París, en örskammt þaðan gnæfir
Notre Dame, leikmynd frá miðöld-
um sem tekur óhögguð á móti nýj-
um og nýjum kynslóðum og vekur
til umhugsunar um þá tæpu stund
sem hverju og einu okkar er ætluð í
drama lífsins.
Og þó býður manni í grun að líf
Þorgerðar eigi sér framhald – að
verk hennar og fordæmi eigi lengi
eftir að vera samferðamönnum
hennar og eftirkomendum umhugs-
un og örvun.
Pétur Gunnarsson.
Þorgerður Sigurðardóttir var
mikill vinur Skálholts. Hún bjó um
skeið á staðnum og kenndi list-
greinar við lýðháskólann sem þá
var starfandi. Hún opnaði okkur
nýjan heim sagði einn nemenda
hennar sem síðar gerðist myndlist-
armaður. Þannig fór það jafnan þar
sem Þorgerður starfaði, – það greri
í kringum hana áhugi og skilningur
og lífsgæðin jukust. Hún varð síðar
staðarlistamaður Skálholts og við
fengum að hafa myndirnar hennar
á veggjum til augnayndis og gleði
mánuðum saman. Nokkrar myndir
hennar hefur skólinn eignast og
þær eru okkur dýrmætar og vekja
til umhugsunar, ekki síst nú.
Þorgerður átti meginþáttinn í því
að skipuleggja samstarf myndlist-
armanna og Skálholtsskóla, þannig
að nú sýnir hver staðarlistamaður í
fjóra mánuði í senn og fyrrum stað-
arlistamenn annast val eftirmanna
sinna. Samstarfið við hana var afar
gefandi og traust enda þekkti hún
aðstæður beggja aðila. Hún hafði
mikinn metnað í þá átt að hér yrðu
úrvals verk á veggjum, verk sem
sæmdu staðnum og sögu hans og
við munum kappkosta að fylgja því
eftir.
Þorgerður veitti okkur ógleym-
anlega stund sem tókum þátt í
kyrrðardögum tengdum myndlist
fyrr á þessu ári er hún flutti okkur
hugleiðingu sína um nokkur verk
sín, tilurð þeirra og merkingu. Hún
var þá þegar alvarlega sjúk en
kjarkur hennar og trú voru óbuguð,
hugsunin djúp og lífssýnin björt.
Starfslið Skálholtsskóla vottar
aðstandendum Þorgerðar innilega
samúð, þakkar af alhug allt sem
hún vann og veitti skólanum og fel-
ur hana í náðarfaðm Guðs sem gef-
ur allt.
Bernharður Guðmundsson,
rektor Skálholtsskóla.
Við viljum minnast vinkonu okk-
ar, Þorgerðar Sigurðardóttur graf-
íklistakonu, sem búin er að berjast
eins og hetja en af æðruleysi við
krabbameinið. Þorgerður var mikil
mannkostakona sem ávann sér
virðingu og væntumþykju.
Leiðir okkar lágu saman á Korp-
úlfsstöðum. Þar höfðum við fengið
vinnustofur til að stunda list okkar.
Með krafti sínum og ósérhlífni lagði
Þorgerður sitt af mörkum við upp-
byggingu aðstöðu okkar þar. Í sam-
eiginlega eldhúsinu var oft glatt á
hjalla og mikið hlegið, ósjaldan var
það fínt skopskyn Þorgerðar sem
gladdi okkur. Þar voru erfiðu málin
líka rædd, tárast og faðmast. Sam-
vinna okkar „Samspilskvenna“ end-
aði með tveimur stórum listsýning-
um á síðasta ári. Við gátum
ævinlega reitt okkur á að í sam-
vinnu við hana fyndust lausnir á
hverju máli. Við söknum hennar og
minnumst sem heiðurskonu.
Það var gott að vera í návist Þor-
gerðar og fá að fylgjast með henni
vaxa og dafna í list sinni. Síðustu
tvö árin nýtti hún til hins ýtrasta,
vissi að tíminn var dýrmætur og
mátti ekki kasta honum á glæ. Á
þessu tímabili setti hún upp sýn-
ingar í söfnum og kirkjum víða um
land. Síðustu myndirnar vann Þor-
gerður heima í stofu í byrjun þessa
árs, stórar og kraftmiklar teikning-
ar. Í byrjun þessa mánaðar opnaði
hún þrotin kröftum sína síðustu
sýningu í Grensáskirkju í tilefni 40
ára afmælis kirkjunnar.
Þorgerður var sönn listakona og
höfðingi heim að sækja. Í minninga-
bankann fara aðventuboð hennar
og Ólafs í Auðarstrætinu, þar sem
listrænir hæfileikar þeirra beggja
nutu sín. Við sendum fjölskyldu
hennar samúðarkveðju.
Ása, Bryndís, Kristín og
Magdalena.
Þorgerður og hennar listakonu-
hendur hvíla nú í friði. Tregi og tár,
eftirsjá og reiði. Af fullri hörku
hafa óvægin veikindi klippt á þá
strengi sem hugur og hönd lista-
konunnar Þorgerðar stjórnuðust af.
Hún skapar ei meir, ekki meir.
Þorgerður var viljasterk kona og
veitti veikindum sínum verðugt við-
nám. Til hinstu stundar jós hún af
gnægtabrunni listfengi og andlegr-
ar fegurðar öðrum til yndisauka.
Síðasta sýning hennar Himinn og
jörð var sett upp nýverið. Líkam-
legir burðir brugðust en andinn var
óbugaður. Af reisn gaf hún vágesti
sínum langt nef til enda.
Þorgerði var margt gefið, sú náð-
argjöf einna dýrust að auðnast að
beisla orku sterkra tilfinninga; von-
brigða og sorgar jafnt sem gleði,
beina í farveg og breyta í list. Ást
og lífsgleði voru þó ríkustu hvat-
arnir og í ástríkum faðmi Ólafs,
manns hennar, blómstraði list Þor-
gerðar sem aldrei fyrr. Þar smullu
saman góðar manneskjur. Þorgerð-
ur var vönduð manneskja. Siðvit og
trúfesti voru hennar aðal. Trú Þor-
gerðar var óbrigðul enda guðrækni
og góðir siðir í blóð bornir. Tryggð
hennar og vinátta var gæfa okkar
sem nutum.
Með listaverkum sínum breytti
Þorgerður vatni í vín. Fábreyttir
hlutir urðu dýrgripir í hennar
drátthögu höndum. Pappír breytt-
ist í lífsins brauð og fjalarstúfur í
helgigrip. Helg tákn kristinnar trú-
ar voru hvort tveggja í senn uppi-
staða og ívaf verka hennar. Þor-
gerður hlýtur að teljast til okkar
fremstu kirkjulistarkvenna. Hún
var hrifsuð frá hálfunnu verki. Orða
er vant.
Að leiðarlokum þakka ég af alhug
langa vináttu og margar innihalds-
ríkar stundir í leik og starfi. Ástvin-
um sendi ég hugheilar samúðar-
kveðjur. Blessuð sé minning
Þorgerðar Sigurðardóttur.
Elín G. Ólafsdóttir.
Alltof, alltof fljótt ber andlát Þor-
gerðar Sigurðardóttur að. Fyrir
nokkru opnaði konan mín mynda-
albúm, sem hafði ýmsar gersemar
að geyma, meðal annars jólakort
frá ’99, áritað af Þorgerði og Ólafi
H. Undurfallegt listaverk eftir
hana. Það lá á borðinu nokkurn
tíma, auk þess að veita augnayndi
átti það að minna á að hafa sam-
band. En það dróst, því miður, nú
of seint.
Við kynntumst Þorgerði mæta
vel því hún bjó í Skálholti fjögur ár
í umsvifamiklu starfi, sem húsmóðir
Lýðháskólans þrjú ár. Ávann sér
þar hylli nemenda og starfsmanna
fyrir ákveðni en þó mildi. Auk þess
að kenna eitt ár í Reykholtsskóla.
Örugglega hefur það verið mynd-
mennt, og ef íslenskan hennar og
rithöndin fagra hefur fylgt með var
sannarlega vel fyrir séð.
Fundum okkar við Þorgerði bar
saman næstum daglega. Það var
einstaklega gott að hafa nálægð
hennar. Alltaf róleg og skemmtileg,
hafði seiðandi rödd með ekta norð-
lenskum hreim. Umræðuefni voru
óþrjótandi enda hafði hún alist upp
á rótgrónu menningarheimili og
hafði auk þess fjölþætta menntun.
Kvöldin urðu alltof fljót að líða,
einkum þegar bókmenntir, mynd-
list eða trúmál voru til umræðu.
Trúarþörfin fékk meðal annars
framrás í listinni. Við minnumst
þess að fyrir fjórum árum buðu
Þorgerður og Ólafur H. okkur til
sín í Hveragerði. Þau dvöldu þá í
litla listamannahúsinu tímabundið.
Þá fengum við að fylgjast með í
smáatriðum hvernig hún vann list
sína, það var góð upplifun.
Þessi heimsókn hefur nú tvöfalt
vægi í minningunni.
Jóni Gunnari, Ólafi H., foreldrum
og öðrum ástvinum sendum við
innilegar samúðarkveðjur.
Kveðjum svo Þorgerði og þökk-
um henni fyrir að muna alltaf eftir
okkur þegar hún sýndi verk sín.
María og Björn Erlendsson.
Það er komið hrímkalt haust og
fjallatopparnir við Eyjafjörðinn eru
farnir að setja upp hvítu kollana
sína. Blómin fölna og leggjast í
dvala. Er vorar munu mörg þeirra
enn fegurri aftur vakna. Ekki þó
öll. Einn þessara kyrru, fölvu, ak-
ureyrsku haustmorgna barst mér
sú harmafregn að eitt fagurt blóm
úr norðlenskri mold vaxið hefði fyr-
ir bitrum ljá fallið og myndi ekki
aftur upp vaxa þessa heims.
Ég kynntist Þorgerði Sigurðar-
dóttur fyrir um fimm árum. Naprir
sviptivindar illra örlaga höfðu feykt
henni vítt um berangur lífsins, án
þess þó að skerða eður beygja með-
fædda reisn hennar og persónu-
töfra. Og þessari reisn hélt hún í
baráttunni við þann óvin sem engu
eirir og svo marga hrifsar til sín
langt fyrir aldur fram.
Æðruleysi Þorgerðar og hug-
prýði vakti aðdáun en þetta æðru-
leysi var engan veginn nein uppgjöf
eins og svo oft vill verða. Síðastliðið
sumar spurði ég hana eitt sinn
hvort hún væri virkilega ekki
hrædd og viðurkenndi hún að svo
væri. Eiginlega gladdi þetta mig
mjög því mér fannst það sýna mér
að hún berðist og ætlaði sér ekki að
gefast upp.
Hún hafði hlotið mikla og mjög
svo verðskuldaða viðurkenningu
fyrir listsköpun sína, sem hún vann
enn að af alkunnri ósérhlífni allt
fram undir það síðasta. Gjarnan á
vinnustofu myndhöggvara á Korp-
úlfsstöðum. Nú verða það grimm
örlög hennar að horfa úr hvílu sinni
í Gufunesi að vinnustofu sinni, þar
sem svo mörgu var ólokið.
Því er að Þorgerði missir mikill,
svo langt fyrir aldur fram. Sárastur
er þó missirinn háöldruðum for-
eldrum hennar, syni hennar og
systkinum en ekki síst mínum nána
vini, mikla ljúfmenni og öðling-
sdreng, Ólafi H. Torfasyni, sem
staðið hefur fastar en klettur við
hlið hennar í orrahríðinni ströngu.
Það er okkar sem eftir lifum að
reyna að fylla það tóm sem nú hef-
ur myndast í lífi hans. Það verk
verður erfitt.
Reynir.
Í amstri hversdagsins leiðir mað-
ur kannski ekki hugann að því hve
miklu það skiptir að hafa samferða-
menn sem með verkum sínum og
lífi varða veginn og leiða mann
áfram. Starf myndlistarmanns er á
margan hátt ákaflega krefjandi.
Það þarf að vera skipulagður, hafa
staðfestu, þor, dug, óbilandi bjart-
sýni, kraft og seiglu. Umfram allt
þarf stöðugt að vera vakandi yfir
hverju skrefi og sækja fram á veg-
inn. Alla þessa eiginleika hafði Þor-
gerður í ríkum mæli og frá fyrstu
tíð kom hún mér einmitt þannig
fyrir sjónir. Þótt við höfum ekki
verið samferða í Myndlista– og
handíðaskólanum nema stutta hríð
þá er mér enn í fersku minni þegar
hún sat á gólfinu uppi í grafíkdeild
við að þrykkja stórar tréristurnar
fyrir lokasýninguna og lagði allt
undir og nótt við dag til að hafa
tæknilegan frágang sem bestan og
hætti ekki fyrr en allt gekk upp.
Myndirnar voru í senn kröftugar og
tjáningarríkar með einhvern innri
neista sem mér fannst ætíð ein-
kenna verk hennar.
Síðar lágu leiðir okkar aftur sam-
an á ýmsum vettvangi í gegnum tíð-
ina. Fyrir hvatningu hennar sótti
ég um að komast í grafíkfélagið og
störfuðum við þar svo saman m.a. í
stjórn og sýningarnefnd þar sem 30
ára afmælissýning félagsins í Gerð-
arsafni var eitt af verkefnunum. Í
samstarfi var hún skörp, fylgin sér,
hreinskiptin, mátulega ákveðin en
þó sveigjanleg og stutt í húmor fyr-
ir því sem í gangi var hverju sinni.
Alltaf fannst mér hún skrefinu á
undan og atorkan einstök. Hún til-
einkaði sér fljótt notkun tölvu og
var alltaf reiðubúin að miðla upp-
lýsingum hvort sem það voru sýn-
ingar, vinnustofur, styrkir eða ann-
að sem máli skipti á þessum
vettvangi. Samsýningin í Alþjóða-
bankanum í Washington árið 2000
líður mér seint úr minni þar sem
við nutum ógleymanlegra stunda í
heimsborginni í góðum félagsskap.
Sýningarnar verða þó ekki fleiri að
sinni, a.m.k. ekki með þessum
hætti. Síðasti steinninn er kominn á
sinn stað. En varðan stendur og við
lútum höfði um sinn en höldum svo
áfram, fetum veginn fátækari en
áður. Þorgerði þakka ég samfylgd-
ina sem var mér afar dýrmæt. Að-
standendum öllum votta ég mín
dýpstu samúð.
Soffía Sæmundsdóttir.
Elskuleg Þorgerður Sigurðar-
dóttir, vinur, fyrrum nemandi og
starfsfélagi til margra ára innan
listarinnar og í félaginu Íslensk
grafík, hefur kvatt þetta líf langt
fyrir aldur fram. Aldrei er hægt að
vera undirbúinn þeirri stundu þeg-
ar vinir kveðja, þrátt fyrir að frétt-
in um andlát Þorgerðar hefði ekki
átt að koma að óvörum. Samt sem
áður var eins og hægt væri að búast
við hverju kraftaverkinu af öðru
þegar Þorgerður átti í hlut. Hún
hafði áður sýnt og sannað hvernig
hún gat snúið örlagahjólinu við og
Elsku afi minn.
Minningar mínar frá
jólum og helgarferðum
til ykkar ömmu eru
mér hvað kærastar úr
bernskuminningum
mínum. Fyrstu minningar mínar af
Háholtinu eru af mér prílandi á
stólbakinu á stólnum þínum. Ótrú-
legt hvað þú lést þig hafa af prílinu
mínu þó þú sætir í stólnum. Hlát-
urinn þinn er eitthvað sem ég
gleymi aldrei, hann var svo smit-
andi og einlægur. Þegar þú hlóst að
BJARNI
JÓNSSON
✝ Bjarni Jónssonfæddist á Fitjum
í Hróbergshreppi í
Steingrímsfirði 19.
ágúst 1922. Hann
andaðist 10. október
síðastliðinn og var
útför hans gerð frá
Akraneskirkju 17.
október.
einhverju „fullorðins“ í
sjónvarpinu, þá hló ég
sjálfkrafa með þrátt
fyrir að vita ekki hvað
var svona fyndið. Best
finnst mér að í sein-
asta skipti sem ég hitti
þig áður en þú fórst til
ömmu, þá fékk ég þig
til að hlæja með ein-
hverri hrakfarasög-
unni.
Með allan þann ara-
grúa af minningum um
þig er óhætt að segja
að þú varst mér af-
skaplega kær og hefðir
með engu móti geta verið betri afi.
Ég veit að þér líður betur núna og
það er mér mikil huggun þó að ekk-
ert geti læknað söknuðinn.
Takk fyrir allar þær góðu minn-
ingar sem ég hef með mér út í lífið.
Þín
Stella.