Morgunblaðið - 23.11.2003, Blaðsíða 18

18 SUNNUDAGUR 23. NÓVEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
A
ndaðu léttar er yf-
irskrift kynn-
ingarátaks sem
Landvernd hefur
staðið fyrir und-
anfarið. Með átak-
inu er vakin at-
hygli á
aðsteðjandi loftslagsvanda heimsins
og eins leitað eftir liðsinni við sam-
tökin sem undanfarið hafa tapað
bæði liðsmönnum og tekjum.
Tryggvi Felixson er framkvæmda-
stjóri Landverndar. Hann lauk
meistaraprófi í auðlindahagfræði frá
Massachusetts-háskóla og starfaði
m.a. hjá Seðlabanka Íslands, fjár-
málaráðuneyti, Norrænu ráðherra-
nefndinni og umhverfisráðuneyti áð-
ur en hann gerðist
framkvæmdastjóri Landverndar.
Tryggvi segir það ljóst að framtíð
Landverndar og starfsgrundvöllur
byggist á því að fleiri gangi til liðs við
samtökin.
„Landvernd hefur fyrst og fremst
verið regnhlífarsamtök samtaka og
fyrirtækja. Það gengu ýmsir öflugir
aðilar til liðs við samtökin, sem gátu
stutt þau fjárhagslega. Úr þeim hópi
hefur kvarnast vegna erfiðra mála
sem komið hafa til umfjöllunar og af-
staða Landverndar ekki verið þeim
að skapi.“
Tryggvi segir að það sé samkomu-
lagsatriði í hverju tilviki hve mikinn
stuðning fyrirtæki veitir Landvernd.
Mikilvægt sé að enginn geti „átt“
Landvernd fjárhagslega og því um
fremur lágar upphæðir að ræða.
„Landsvirkjun var lengi vel mjög
virk í stuðningi við rekstur Land-
verndar, en ákvað að segja skilið við
okkur. Sama má segja um Rarik,
Samorku, Samtök atvinnulífsins,
ASÍ, Samband íslenskra sveitarfé-
laga og fleiri,“ segir Tryggvi.
Aðspurður um ástæður þess að svo
stórir aðilar hættu stuðningi við
Landvernd segir Tryggvi að afstaða
samtakanna til Kárahnjúkavirkjunar
hafi reynst afdrifarík. „Landvernd
vann það mál mjög ítarlega. Við köll-
uðum til átján sérfræðinga á ýmsum
sviðum, héldum fimm opna fundi og
héldum uppi, að því er við töldum, vel
rökstuddum málflutningi. Stjórnin
komst að niðurstöðu frá sjónarhorni
náttúru- og umhverfisverndar. Þetta
virtist fara fyrir brjóstið á ýmsum,
sem töldu samtökin ganga of langt og
ekki taka tillit til annarra sjónar-
miða.“
Nokkrir sem sögðu sig úr Land-
vernd nefndu einnig viðvörunarorð
samtakanna um laxeldi í sjó. Þá
reyndist umræðan um Norðlinga-
ölduveitu líka erfið. „En það var fyrst
og fremst Kárahnjúkamálið sem
setti eðlilega þjóðfélagsumræðu út af
sporinu. Þar voru svo sterkar tilfinn-
ingar og notuð sterk orð. Framhjá
því verður ekki litið að þetta er vænt-
anlega sú framkvæmd í Íslandssög-
unni sem hefur mest áhrif á umhverf-
ið. Það er margt sem styður þá
fullyrðingu.“
Miklir hagsmunir í húfi
Tryggvi telur þjóðina almennt
vera þeirrar skoðunar að huga þurfi
vel að umhverfinu og að það séu ríkir
umhverfisverndarhagsmunir í húfi.
En þegar komi að því að halda uppi
vörnum fyrir þessi sjónarmið virðist
skorta á umburðarlyndi og vilja.
„Það er ljóst að í virkjanamálum
koma öflugir hagsmunaaðilar við
sögu. Fyrst og fremst orkufyrirtæk-
in sem hafa mikið fjármagn og skila
miklu fyrir samfélagið. Þau virðast
hafa hug á að vaxa áfram. Nýjustu
tölur benda til að orkuframleiðsla
geti verið komin í 16–17 teravatt-
stundir árið 2010, sem er tvöföldun
frá því sem nú er. Þetta kallar á mikl-
ar framkvæmdir og sjálfsagt ein-
hverjar umdeildar. En það eru fleiri
en orkufyrirtæki sem hafa hagsmuna
að gæta. Verktakar, verkfræðistofur
og ýmsir aðrir lifa á þessum fram-
kvæmdum. Svo koma sterk byggða-
sjónarmið. Allt eru þetta gild sjón-
armið sem Landvernd ber virðingu
fyrir. En verðmæt ósnortin náttúra
og víðerni eru í húfi og þessi gæði
fara þverrandi í heiminum. Ef okkur
tekst að vernda sérstöðu íslenskrar
náttúru þá getur hún nýst ókomnum
kynslóðum um aldur. En það er sí-
fellt verið að ganga á þá auðlind. Við
sjáum í grannríkjum að stóriðja er
oft á tíðum tímabundið fyrirbæri.
Hingað til hafa skammtíma efna-
hagslegir hagsmunir ráðið ferðinni
að verulegu leyti hér á landi.“
Leitað til einstaklinga
Í dag eiga um 45 félagasamtök að-
ild að Landvernd og um 150 einstak-
lingar. Tryggvi segir að stjórn Land-
verndar vilji fyrst og fremst sjá
fjölgun í aðild einstaklinga til að
styrkja Landvernd. Auk þeirra sem
skráðir eru tengjast margir ófélags-
bundnir Landvernd. Tryggvi nefnir
t.d. að 600 til 700 fjölskyldur hafi
tengst verkefninu Vistvernd í verki
undanfarin ár. Landvernd er í sam-
vinnu við 25 skóla og leikskóla um
fræðsluverkefnið Grænfánann. Það
er alþjóðlegt verkefni sem snýr að
því að efla vistvænan rekstur skóla
og styrkja fræðslu um náttúru og
umhverfi. Nú þegar hafa níu skólar
fengið alþjóðlegu viðurkenninguna
Græna fánann og á annan tug skóla
sem vinna að því að fá þessa viður-
kenningu.
„Það er meiningin að Landvernd
geti áfram verið regnhlíf fyrir ýmis
fyrirtæki, félög og stofnanir, og vett-
vangur umræðu, en reynslan sýnir að
það tryggir ekki rekstrargrundvöll.
Mörg félagasamtök sem eiga aðild að
Landvernd í dag eiga fullt í fangi með
að halda eigin rekstri gangandi.
Landvernd getur ekki sótt þangað
fjárhagslegan styrk, heldur þekk-
ingu, reynslu og faglegan stuðning.“
Fjárhagur Landverndar hefur
verið erfiður undanfarið og samtökin
rekin með tapi. Tryggvi segir að kjöl-
festan hafi horfið úr rekstrinum þeg-
ar Landvernd missti Pokasjóðinn og
reksturinn verið afar erfiður síðan.
„Við höfum gengið á eignir og sam-
tökin sjá sér ekki fært að halda áfram
sömu umsvifum nema þau fái aukinn
stuðning.“
Aðspurður um opinberan stuðning
segir Tryggvi að Landvernd fái á
þessu ári um sex milljónir króna í
rekstrarstyrk frá ríkinu.
„Síðan erum við í verkefnum sem
við náum að fjármagna með stuðn-
ingi umhverfisráðuneytisins og fleiri
ráðuneyta og í góðu samstarfi við fyr-
irtæki. Meðal annars eigum ágætis
samstarf við orkufyrirtæki í ein-
stökum verkefnum, þótt þau vilji
ekki standa með okkur að rekstri
Landverndar.“ Til dæmis um fyrir-
tæki sem styðja einstök verkefni
Landverndar nefnir Tryggvi m.a.
Sorpu, Landsvirkjun, Toyota, Fjarð-
arkaup, Orkuveitu Reykjavíkur,
Kaupþing Búnaðarbanka og Olís.
Jákvæð skoðanakönnun
Nýlega var sagt frá niðurstöðum
skoðanakönnunar sem Gallup gerði
fyrir Landvernd. Þar kom m.a. fram
að 43% aðspurðra sögðust hafa mik-
inn áhuga á umhverfis- og náttúru-
vernd og rúmlega 42% nokkurn
áhuga. Um 63% þeirra sem svöruðu
töldu mikla þörf fyrir samtök sem
veita fræðslu um náttúruvernd og
umhverfismál og halda uppi um-
ræðu. Tæplega 74% svarenda voru
mjög eða frekar jákvæð gagnvart
Landvernd og yfir 28% svarenda
sögðust geta hugsað sér að ganga í
samtökin.
Tryggvi segir að hlutfallslega séu
talsvert færri Íslendingar skráðir í
umhverfis- og náttúruverndarfélög
en gengur og gerist á Norðurlönd-
um. „Landvernd vill leita stuðnings í
þennan hóp, án þess þó að missa
þann styrk sem felst í samstarfi við
önnur félagasamtök og fyrirtæki sem
hafa áhuga á umhverfismálum,“ seg-
ir Tryggvi.
Niðurstöður könnunarinnar gefa
til kynna að áherslur Íslendinga í
umhverfismálum séu að breytast.
Tryggvi segir uppgræðslumál hafa
verið Íslendingum afar hugstæð
fram á síðustu ár. Nú virðist sem
hnattræn vandamál á borð við lofts-
lagsbreytingar og mengun hafsins
séu að verða Íslendingum, einkum
ungu fólki, hugstæðari.
Erlent samstarf
Landvernd er í samstarfi við ýmis
erlend samtök og segir Tryggvi það
fara vaxandi. Hann nefnir árlegan
fund rótgróinna umhverfis- og nátt-
úruverndarsamtaka á Norðurlönd-
um. „Við tökum fyrir ákveðin mál og
styðjum hvert annað í einstökum
málum. Ég get nefnt til dæmis að
Kárahnjúkamálið var þar til umfjöll-
unar. Í sumar var til umfjöllunar
þetta leiðindamál sem tengist Heið-
arfjalli á Langanesi, þar sem skilinn
var eftir úrgangur.“
Landvernd er einnig í tengslum
við Foundation for Environmental
Education (Stofnun um umhverfis-
fræðslu), en fræðslumál eru ríkur
þáttur í starfi Landverndar. Auk
verkefna á borð við Vistvernd í verki,
Græna fánann og Bláa fánann, fyrir
vernd hafs og strandar, rekur Land-
vernd Náttúruverndarskólann í Al-
viðru. Þangað koma um 2.000 börn á
ári.
Á ársfundi Landverndar nýverið
var ákveðið að sækja um aðild að al-
þjóðlegu náttúruverndarsamtökun-
um IUCN. Tryggvi segir þetta vera
virt umhverfisverndarsamtök þar
sem ríkisstjórnir, náttúruverndar-
samtök og alþjóðastofnanir starfi
saman að náttúru- og umhverfis-
vernd á heimsvísu. Íslenska ríkið á
þar aðild í gegnum umhverfisráðu-
neytið. Sameinuðu þjóðirnar nota
þessi samtök mikið við undirbúning
alþjóðlegra samninga um náttúru- og
umhverfismál. Landvernd fékk
áheyrnaraðild að ýmsum fundum
Vistvæn vekjaraklu
Landvernd, land-
græðslu- og umhverfis-
verndarsamtök Íslands,
leitar nú nýrra liðs-
manna. Stórir aðilar yf-
irgáfu samtökin í kjöl-
far Kárahnjúkaumræð-
unnar og eins misstu
þau mikilvægan tekju-
stofn. Guðni Einarsson
ræddi við Tryggva Fel-
ixson framkvæmda-
stjóra um Landvernd og
það sem helst ógnar ís-
lensku umhverfi og
náttúru.
Morgunblaðið/Jim Smart
Tryggvi Felixson, framkvæmdastjóri Landverndar, segir umhverfisvernd snúast um það að fara vel með og draga úr sóun.